Trong quý III/2025, nhiều ngành đã ghi nhận tăng trưởng lợi nhuận tích cực như dầu khí, phân bón, tài chính, ngân hàng, vật liệu... Theo ông, trong quý IV này, những ngành nào sẽ có kết quả tăng trưởng tốt?
Việt Nam là nền kinh tế hướng về xuất khẩu và trong 3 quý đầu năm, xuất khẩu tăng trưởng ấn tượng. Tuy nhiên, xuất khẩu trong quý IV có thể tăng chậm hơn so với quý III, nhưng so với cùng kỳ năm trước vẫn có khả năng tăng trưởng. Một số ngành như đồ gỗ, dệt may, thủy sản vẫn có triển vọng khả quan do bước vào mùa vụ, hỗ trợ doanh thu xuất khẩu.
Bên cạnh đó, nhóm ngành liên quan đầu tư công và ngân hàng được dự báo tiếp tục tăng trưởng tốt, nhờ nhu cầu giải ngân vốn lớn và dòng tiền từ ngân sách nhà nước. Trong khi với ngành bất động sản, hoạt động chuyển nhượng dự án và M&A thường ghi nhận trong quý IV, nên những doanh nghiệp thuộc nhóm này cũng có thể ghi nhận kết quả tích cực.
Ngược lại, một số ngành được cho là sẽ gặp khó khăn hơn trong quý IV. Cụ thể, chứng khoán sẽ khó đạt kết quả kinh doanh như quý III do thanh khoản thấp hơn, dù so với cùng kỳ vẫn tốt. Ngành phân bón cũng đối mặt với áp lực giảm giá sau khi đạt đỉnh vào tháng 8; nhiều công ty bước vào thời gian bảo dưỡng, khiến sản xuất và xuất khẩu sụt giảm. Thêm vào đó, việc Trung Quốc tái xuất khẩu ure tạo áp lực cạnh tranh cho doanh nghiệp nội địa.
Nhìn về môi trường đầu tư, kinh doanh của doanh nghiệp ở thời điểm hiện tại, ông có những đánh giá gì?
Năm 2025 là một năm đặc biệt về cải cách thể chế. Trong kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã thông qua 34 luật (phần lớn là luật sửa đổi), 13 nghị quyết; trong kỳ họp thứ 10 đang diễn ra, Quốc hội dự kiến sẽ thông qua 43 dự án luật, nghị quyết thuộc công tác lập pháp. Trong đó, có nhiều quyết sách mang tính đột phá, có tầm nhìn cải cách mạnh, bao gồm sắp xếp lại tổ chức hành chính, phân quyền và tăng cường kiểm soát.
Tôi muốn nhấn mạnh phần lớn hệ thống luật hiện nay được xây dựng theo hướng “luật khung”, hướng dẫn thực thi sẽ do Chính phủ triển khai, khác với trước đây luật thường quy định rất chi tiết. Đây được coi là bước tiến lớn, vì giúp luật linh hoạt, dễ cập nhật. Trong thời gian tới, Luật Đầu tư có thể được thông qua, nhiều “giấy phép con” sẽ được cắt giảm đáng kể, thể hiện rõ tốc độ cải cách thể chế nhằm thúc đẩy tăng trưởng.
Hầu hết các cải cách được thiết kế tiệm cận thông lệ quốc tế, từ hệ thống kế toán, quy định kinh doanh, đến yêu cầu hộ kinh doanh đóng thuế, đều là những chuẩn mực phổ biến ở các nước phát triển. Các vướng mắc lớn như đất đai cũng đang được xem xét sửa đổi, thông qua giảm khung giá đất hoặc điều chỉnh thuế đất nông nghiệp để hỗ trợ doanh nghiệp, củng cố thêm kỳ vọng môi trường kinh doanh thuận lợi hơn trong năm tới.
Đặc biệt, một thay đổi quan trọng là chuyển từ cơ chế “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”. Cách tiếp cận mới giúp đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án, thay vì doanh nghiệp bị chậm lại do quá nhiều khâu kiểm tra ban đầu. Khi kết hợp với cơ chế tăng phân cấp, trao quyền nhiều hơn cho địa phương, tốc độ xử lý thủ tục sẽ được cải thiện đáng kể, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi hơn.
Tuy nhiên, những thay đổi này cũng tiềm ẩn rủi ro. Dù tham vọng cải cách rất lớn, khả năng thực thi trên thực tế vẫn có hạn chế. Nhiều chỉ đạo dù quyết liệt, ví dụ về giá điện, vẫn bị chậm khi đi vào thực tế. Bên cạnh đó, việc tăng cường tự chủ cho địa phương có thể dẫn đến sự phát triển không đồng đều: địa phương có bộ máy tốt sẽ tận dụng cơ hội để bứt phá, nhưng nơi năng lực yếu hơn có thể lúng túng, dẫn tới tiến độ chậm hoặc cách hiểu văn bản không thống nhất.
 |
| Ông Vũ Duy Khánh, Giám đốc Trung tâm Phân tích AAS. |
Như vậy, doanh nghiệp có thể hưởng lợi gì từ những cải cách thể chế như vậy, thưa ông?
Tùy vào từng địa phương, doanh nghiệp sẽ có những trải nghiệm khác nhau. Với các địa phương chủ động, năng động và sáng tạo, việc giải quyết thủ tục sẽ nhanh chóng, chi phí hành chính và chi phí tuân thủ giảm, giúp doanh nghiệp giảm đáng kể chi phí cơ hội.
Trước kia, ngay cả khi dự án đã có quy hoạch, doanh nghiệp vẫn phải xin giấy phép xây dựng và quy trình này có thể kéo dài nhiều tháng, thậm chí cả năm, tùy địa phương. Khi các thủ tục được cải cách, tiến độ cấp phép sẽ nhanh hơn và doanh nghiệp được hưởng lợi trực tiếp. Trong đầu tư, chỉ riêng việc rút ngắn thời gian thực hiện thủ tục thay vì kéo dài 3 - 5 năm như trước đây đã giúp giảm đáng kể chi phí cơ hội.
Tuy nhiên, như tôi đã nói, rủi ro sẽ nằm ở năng lực triển khai và sự không đồng đều giữa các địa phương, phát sinh khó khăn cho doanh nghiệp. Có nơi chủ động và làm rất nhanh, nhưng cũng có nơi xử lý chậm hơn. Dù vậy, cải cách vẫn là điều phải làm và chắc chắn sẽ mang lại lợi ích.
Tóm lại, các cải cách thể chế trong năm nay sẽ tạo tiền đề cho môi trường đầu tư và kinh doanh cho doanh nghiệp rõ rệt hơn từ năm 2026. Đây được xem là thời điểm then chốt để hệ thống vận hành hiệu quả hơn và giúp mục tiêu tăng trưởng 10% trở nên khả thi. Nói cách khác, cải cách là điều bắt buộc: không cải cách thì chắc chắn không đạt mục tiêu tăng trưởng 10%, còn chấp nhận cải cách rồi thì cơ hội mới mở ra. Vấn đề là khi các quy định đi vào cuộc sống, doanh nghiệp có thấy kinh doanh dễ hơn hay không.
Ví dụ trong lĩnh vực thuế VAT, dù chưa ban hành chính thức, dự thảo cho thấy mục tiêu cải cách là sẽ rút ngắn thời gian hoàn thuế cho doanh nghiệp xuất khẩu. Trước đây, các hộ kinh doanh hoặc cá nhân không tham gia vào chuỗi, không có hóa đơn đầu vào như doanh nghiệp, nên không thể khấu trừ, khiến quá trình hoàn thuế kéo dài và gây đọng vốn, đặc biệt là trong những ngành như thủy sản. Nếu cải cách được thực thi, khả năng hoàn thuế sẽ nhanh hơn, doanh nghiệp được hưởng lợi, nhưng các hộ kinh doanh nhỏ lẻ sẽ chịu áp lực lớn hơn.
Xét tổng thể, đây giống như quá trình tái cơ cấu mô hình kinh doanh trong xã hội: khu vực hộ gia đình nhỏ lẻ thu hẹp, nhường chỗ cho các doanh nghiệp bài bản, tức thị trường buộc phải minh bạch hơn.
Điều này vừa làm tăng chi phí tuân thủ với một số nhóm nhỏ, vừa giúp các doanh nghiệp lớn chiếm thị trường hiệu quả hơn và tăng phần thu nội địa. Nếu nền kinh tế tập trung vào xuất khẩu, phần thu từ thuế sẽ không tăng nhiều do ưu đãi hoàn VAT; nhưng siết hộ kinh doanh cá nhân và tăng thu nội địa sẽ giúp cân đối ngân sách.
