Ông Nguyễn Xuân Thành, chuyên gia chính sách công, Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, Đại học Fulbright Việt Nam trình bày tham luận.
Tại Phiên họp toàn thể với chủ đề “Tăng cường năng lực nội sinh, kiến tạo động lực cho tăng trưởng và phát triển bền vững” chiều 19/9, trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế - Xã hội Việt Nam 2023, ông Nguyễn Xuân Thành, chuyên gia chính sách công, Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, Đại học Fulbright Việt Nam đã trình bày tham luận “Chuyển đổi xanh và thách thức tăng trưởng kinh tế trung hạn”.
Ông Thành cho rằng, nền kinh tế Việt Nam hiện đang đứng trước những thách thức rất lớn về mặt tốc độ tăng trưởng, trong cả ngắn hạn và trung hạn.
"Ngay cả khi không có nhiều thay đổi về cơ cấu kinh tế và phát huy được tác động tích cực của một số động lực tăng trưởng mới thì việc đạt mục tiêu GDP tăng trưởng bình quân 6,5% trong giai đoạn 2021-2025 là vô cùng khó khăn", vị chuyên gia nhận định.
Đáng lưu ý, ông Thành nói rằng cả 3 động lực tăng trưởng hiện nay của nền kinh tế Việt Nam là tiêu dùng nội địa, đầu tư và xuất khẩu đều không theo hướng chuyển đổi xanh và kinh tế tuần hoàn.
Nếu tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng với 3 động lực truyền thống này mà không có chính sách mang tính khuyến khích để thay đổi hành vi trong tiêu dùng, đầu tư và sản xuất kinh doanh thì chắc chắn các mục tiêu về chuyển đổi xanh sẽ không đạt được, theo chuyên gia Fulbright.
Nhận diện "điểm nghẽn" chuyển đổi xanh, theo ông Thành, động lực tăng trưởng về tiêu dùng và sản xuất trong nước theo hướng kinh tế tuần hoàn, và các chính sách thúc đẩy kinh tế tuần hoàn nếu hoạch định theo hướng phân mảnh về thế chế sẽ khó tạo động khuyến khích thực thi tự nguyện và nếu áp đặt một cách cứng nhắc sẽ làm giảm đáng kể năng lực cạnh tranh của các nền kinh tế.
 |
Toàn cảnh Diễn đàn Kinh tế - Xã hội Việt Nam 2023 do Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội, Ban Kinh tế trung ương tổ chức ngày 19/9/2023. |
Hướng tiếp cận tốt hơn là hoạch định chính sách thúc đẩy kinh tế tuần hoàn theo hệ sinh thái dẫn dắt bởi các cụm ngành. Chính sách cần hướng tới việc phát triển các dịch vụ hỗ trợ trong hệ sinh thái để chính các doanh nghiệp và người tiêu dùng sẽ thu được lợi ích từ việc tham gia một cách chủ động vào các hoạt động kinh tế tuần hoàn.
Nói riêng về đầu tư năng lượng tái tạo, ông Thành cho rằng, trong kế hoạch đầu tư công, dự án đầu tư thuộc lĩnh vực năng lượng tái tạo cần được đặt lên ưu tiên hàng đầu và có cơ chế ưu đãi cao nhất cần được áp dụng cho việc thu hút đầu tư tư nhân cả trong và ngoài nước vào lĩnh vực này.
Ưu tiên chính sách thứ nhất là củng cố lưới điện để truyền tải điện tái tạo từ nơi sản xuất đến nơi tiêu thụ. Lưới điện cũng cần được đầu tư theo hướng “thông minh” để có thể phản ứng linh hoạt với những biến động của cung và cầu.
Cho rằng chi phí cân bằng và ổn định lưới điện sử dụng pin lưu trữ đang giảm đi, vị chuyên gia nhận xét, khác với quá trình lưu chuyển năng lượng tái tạo vốn mất nhiều thời gian, giải pháp cân bằng lưới điện dùng pin lưu trữ là xu hướng tất yếu đang được các công ty điện lực toàn cầu sử dụng ngày một phổ biến.
Vì thế, chuyên gia gợi ý nên xây dựng một hệ thống đấu thầu giá điện cho các nhà sản xuất năng lượng tái tạo. Hệ thống lưới điện mạnh hơn và thông minh hơn sẽ giảm thiểu các sự cố mất điện và có giá cả phải chăng.
Ưu tiên chính sách tiếp theo, theo ông Thành là "cần xây dựng một hệ thống đấu thầu giá điện cho các nhà sản xuất năng lượng tái tạo”.
Ông cho rằng, điện mặt trời và gió (cũng như hydro) có chi phí vận hành thấp hoặc gần bằng không, còn lại chủ yếu là chi phí cố định, nên các nguồn phát này có lợi thế tự nhiên khi tham gia đấu thầu giá điện so với nguồn điện than hay khí đốt, vốn dĩ không thể trả giá thấp hơn chi phí nhiên liệu nếu không muốn bù lỗ.
Dù các nhà sản xuất điện tái tạo luôn muốn có hợp đồng bao tiêu, họ cũng sẽ hài lòng với cơ chế đấu thầu giá điện công khai, minh bạch do trung tâm điều độ độc lập quản lý. Giải pháp thay thế cho cơ chế đấu thầu là hợp đồng bao tiêu dài hạn ở một mức giá xác định với các điều khoản giống các dự án năng lượng hóa thạch.
“Giải pháp này sẽ giúp các dự án năng lượng tái tạo dễ tiếp cận vốn vay ngân hàng cũng như các khoản vay quốc tế có chi phí thấp và dài hạn hơn. Tuy nhiên, loại hợp đồng này sẽ tăng gánh nặng cho Nhà nước bởi khi đó rủi ro sa thải công suất điện sẽ được chuyển từ các dự án năng lượng gió và mặt trời sang đơn vị mua điện”, vị chuyên gia gợi ý.
