Hứa hẹn và áp lực từ AI
Ông Lee Yun Han, Giám đốc Khối Công nghệ và Chuyển đổi, Bộ phận Nguồn vốn nhân lực, Deloitte Đông Nam Á cho rằng, AI đang cách mạng hóa môi trường làm việc. Tuy nhiên, nếu các tổ chức không chú trọng đến giá trị con người, họ có nguy cơ đánh mất yếu tố cốt lõi thúc đẩy hiệu suất và sự gắn kết. Mô hình tạo giá trị truyền thống đã không còn đủ và trong kỷ nguyên AI, các tổ chức cần một tuyên bố mới về giá trị con người gắn liền với bối cảnh hiện tại.
Báo cáo Tình hình ứng dụng AI tạo sinh trong doanh nghiệp năm 2024 của Deloitte chỉ ra sáu xu hướng đang định hình bức tranh AI: tốc độ ứng dụng công nghệ; sự thay đổi của các rào cản; mức độ ứng dụng không đồng đều giữa các ngành; nhu cầu tập trung vào giá trị cốt lõi của doanh nghiệp; sự dịch chuyển trong tư duy lãnh đạo cấp cao; sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo độc lập (Agentic AI) - các hệ thống tự chủ hoạt động như cộng sự thay vì chỉ là công cụ.
Khoảng cách giữa tiềm năng công nghệ và mức độ sẵn sàng của tổ chức cũng là vấn đề đáng chú ý.
“Phần lớn các công ty đang vận hành theo tốc độ của chính mình, chứ không phải tốc độ của công nghệ. Rào cản chính trong việc mở rộng quy mô và tạo ra giá trị từ AI vẫn tồn tại phổ biến ở nhiều tổ chức”, ông Lee Yun Han nhận xét.
Ông Lee Yun Han cũng cảnh báo về “tác động thầm lặng” của AI - những hệ quả không mong muốn thường bị bỏ qua như sự kiệt sức, cảm giác cô đơn hay sự xói mòn năng lực phán đoán.
“AI giúp cải thiện năng suất nhưng đồng thời có thể làm gia tăng khối lượng công việc và mức độ phức tạp. Chúng ta cần có chủ đích khi thiết kế quy trình hợp tác giữa AI và con người”, ông Lee Yun Han nói.
“Tôi từng kỳ vọng nhân viên hoàn thành khối lượng công việc vốn cần ba ngày chỉ trong một giờ. Điều đó tạo áp lực lớn. Giờ đây, chúng tôi cùng nhau rà soát kết quả AI tạo ra - đó là quá trình cộng tác chứ không phải một bài kiểm tra năng suất”, ông Lee Yun Han chia sẻ.
Kỹ năng con người vẫn giữ vai trò thiết yếu
AI sẽ không lấy đi công việc của bạn, trừ khi bạn không biết cách sử dụng công nghệ này.
Mặc dù yêu cầu sử dụng thành thạo AI ngày càng cao, lãnh đạo các doanh nghiệp đều thống nhất rằng, kỹ năng con người như sự thấu cảm và tư duy phản biện vẫn là yếu tố không thể thay thế.
Bà Võ Thị Minh An, Đối tác sáng lập kiêm Giám đốc điều hành khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Công ty Janus Executive Search & Talent Advisory chia sẻ góc nhìn từ thực tiễn tuyển dụng nhân sự cấp cao: “AI mang lại năng lượng và sự hứng khởi, nhưng mức độ quan tâm của doanh nghiệp đến nhân sự có kỹ năng và khả năng triển khai AI vẫn chưa tương xứng. Tại Việt Nam, chỉ hai trong mười vị trí chúng tôi tuyển dụng hiện nay có yêu cầu liên quan đến kỹ năng AI”.
Bà An nhấn mạnh: “Sự thấu cảm là kỹ năng quan trọng nhất ở mọi cấp độ và đây cũng là kỹ năng khó bị thay thế bởi AI”. Đồng thời, bà lưu ý rằng, trong bối cảnh AI hiếm khi thừa nhận “không biết”, con người cần có khả năng đặt câu hỏi, xác thực và tư duy phản biện.
Ở góc độ doanh nghiệp, bà Phạm Thị Quý Hiền, Giám đốc Nhân sự, Masan Consumer Holdings chia sẻ chiến lược triển khai AI trong khi vẫn bảo vệ giá trị con người và quyền riêng tư. Công ty đã triển khai hệ thống Copilot nội bộ cho hơn 5.000 nhân viên, khuyến khích lãnh đạo thể hiện vai trò tiên phong và tổ chức các buổi phổ biến hành trình chuyển đổi.
“AI sẽ không lấy đi công việc của bạn, trừ khi bạn không biết cách sử dụng công nghệ này”, bà Hiền nhấn mạnh, đồng thời cho rằng, củng cố cảm giác an toàn cho nhân viên là điều thiết yếu trong hành trình chuyển đổi.
Bà Hồ Thị Bạch Quyên, Giám đốc Văn hóa và Con người, STADA Pymepharco Việt Nam cho biết, chức năng của phòng nhân sự đang chuyển dịch từ quản lý những vấn đề mang tính vận hành sang định hình văn hóa và phát triển con người. Sự dịch chuyển này phản ánh định hướng chiến lược nhằm hướng tới xây dựng văn hóa, năng lực phù hợp và thu hút nhân tài. Các sáng kiến của tổ chức tập trung vào việc xây dựng văn hóa khích lệ phát triển, khuyến khích đóng góp ý kiến và áp dụng mô hình cố vấn đảo chiều. Theo bà, hành vi ứng xử của lãnh đạo - từ đào tạo nhân viên mới, ghi nhận đóng góp, đến tạo cách tiếp cận riêng cho từng thế hệ - là chìa khóa xây dựng lòng tin trong quá trình chuyển đổi với AI.
Từ góc nhìn tư vấn, bà Võ Kim Thoa, Quản lý cấp cao phụ trách Chuyển đổi Tổ chức, Khối Công nghệ và Chuyển đổi, Deloitte Đông Nam Á nhận định: “AI đang thay đổi cách chúng ta làm việc. Một số nhiệm vụ có thể được AI thực hiện hiệu quả hơn, nhưng ở những khâu cần chọn lọc nội dung hay xác thực tính chính xác, thì năng lực phán đoán của con người vẫn là yếu tố then chốt và con người vẫn là mắt xích quan trọng trong quy trình”.
Mối quan hệ giữa AI và con người không phải là câu chuyện “ai thay ai”, mà là sự kết hợp đầy tiềm năng. Ở cấp độ cao hơn như hội đồng quản trị, ứng dụng AI không chỉ là tiếp cận công nghệ, mà còn là bước tiến chiến lược trong tư duy quản trị. Khi được triển khai cẩn trọng, AI có thể hỗ trợ hiệu quả các chức năng cốt lõi của hội đồng quản trị như đánh giá rủi ro, dự báo chiến lược, lập kế hoạch nguồn lực và thẩm định đầu tư - từ đó nâng cao chất lượng ra quyết định.
AI vượt trội trong xử lý dữ liệu và dự báo xu hướng, nhưng con người vẫn giữ vai trò thiết yếu ở ba khía cạnh cốt lõi. Một là, khả năng giải quyết vấn đề một cách sáng tạo: Đột phá thường bắt nguồn từ trực giác và sự kết nối những ý tưởng tưởng chừng không liên quan. Hai là, khả năng phán đoán đạo đức: Thuật toán không thể đánh giá đúng sai về mặt đạo lý. Ba là, chiến lược có chiều sâu: Văn hóa, chính trị và niềm tin là những yếu tố không thể lập trình.
Chuyên gia AI Gary Marcus và nhiều nhà lãnh đạo nhấn mạnh rằng, một chiến lược bền vững không nằm ở việc chọn “người hay máy”, mà ở sự kết hợp giữa khả năng phân tích sắc bén của AI với sự sáng tạo, trực giác, đạo đức và bản lĩnh lãnh đạo, thấu cảm của con người. Hội đồng quản trị cần đóng vai trò định hướng để đảm bảo mọi sáng kiến AI đều phù hợp với sứ mệnh, giá trị và uy tín lâu dài của tổ chức.
Do đó, doanh nghiệp được khuyến nghị nên ứng dụng AI theo hướng tiết kiệm thời gian thay vì tạo thêm áp lực, cần suy nghĩ lại về thiết kế công việc, xác định vai trò nào có thể để AI thay thế, vai trò nào cần tự động hóa và vai trò nào vẫn cần sự hỗ trợ của con người.