Giá thép thời gian tăng mạnh, gây khó khăn cho người tiêu dùng
Trước diễn biến bất ổn của thị trường thép trong nước những ngày gần đây do giá bán thép tăng đột biến ngay sau khi Bộ Công thương ban hành quyết định áp thuế tự vệ đối với phôi thép và thép dài, mới đây Bộ này đã chính thức lên tiếng giải thích về cơ sở cho việc áp thuế tự vệ và bày tỏ quan điểm đối với các ý kiến phản đối quyết định này.
Đặc biệt, trong văn bản công bố của mình, dù không đề cập biện pháp cụ thể nào nhằm ổn định thị trường, song Bộ Công thương khẳng định, việc tăng giá thép sẽ sớm chấm dứt do lượng tồn kho còn nhiều và công suất của các DN thép trong nước thừa đủ để đáp ứng thị trường.
Ngành thép trong nước đang thiệt hại nặng
Lý giải cụ thể và rõ thêm về cơ sở ban hành quyết định áp thuế tự vệ mới đây sau một thời gian thực hiện điều tra, Bộ Công thương cho biết, kết luận sơ bộ của cơ quan điều tra cho thấy có sự gia tăng nhập khẩu đột biến đối với phôi thép và thép dài, đặc biệt là phôi thép. Kết luận của cơ quan điều tra cũng chỉ ra rằng ngành sản xuất trong nước đang hứng chịu thiệt hại từ việc nhập khẩu gia tăng, đặc biệt là với các doanh nghiệp sản xuất phôi thép.
Số liệu của cơ quan điều tra cho thấy, lượng sản xuất năm 2015 chỉ tăng hơn 1% so với năm 2014 trong khi con số này của năm trước là gần 10%. Công suất sử dụng của ngành phôi thép giảm từ gần 60% năm 2014 xuống còn dưới 50% năm 2015. Nhìn chung, công suất thực tế của ngành sản xuất trong nước mới chỉ bằng gần một nửa công suất thiết kế.
Bộ Công thương đã có công văn gửi các DN nguyên đơn ngày 17/3 vừa qua đề nghị báo cáo tình hình giá bán mặt hàng phôi thép và thép dài trước và sau khi có quyết định áp dụng biện pháp tự vệ tạm thời, đồng thời có công văn gửi Hiệp hội Thép Việt Nam đề nghị Hiệp hội phối hợp với các thành viên theo dõi giá phôi thép, thép dài và có biện pháp ổn định tình hình thị trường, kịp thời thông báo và phản hồi cho Bộ Công Thương.
Tốc độ gia tăng bán hàng năm 2015 của ngành sản xuất trong nước chỉ bằng khoảng 1/4 so với tốc độ tăng trưởng tiêu thụ trong nước.
Thị phần phôi thép và thép dài nhập khẩu năm 2015 đã tăng mạnh và chiếm tương ứng gần 30% và 20% trên tổng tiêu dùng trong nước, gấp 3 lần thị phần năm 2013.
Chỉ trong vòng 2 tháng đầu năm 2016, lượng phôi thép và thép dài nhập khẩu vào Việt Nam tăng đột biến. Đặc biệt, nhập khẩu phôi thép tháng 1/2016 là 339,768 tấn, tăng 231.83% so với tháng 1/2015. Giá phôi thép nhập khẩu bình quân trong tháng 1/2016 là 269 USD/Tấn, giảm 67.6% so với cùng kỳ 2015.
“Nếu không có biện pháp ngăn chặn kịp thời, với tốc độ này, lượng nhập khẩu phôi thép cả năm 2016 vào Việt Nam sẽ lên tới 4-5 triệu tấn trong năm 2016, gần bằng với lượng sản xuất trong nước năm 2015. Dưới tác động của lượng nhập khẩu quá lớn đó, các nhà máy sản xuất phôi thép còn lại của Việt Nam sẽ không chỉ tạm ngừng sản xuất hoặc sản xuất cầm chừng như trong năm 2015 mà có thể sẽ phải đóng cửa ngay lập tức”, báo cáo điều tra khẳng định.
Kết quả thẩm tra các doanh nghiệp cũng cho thấy, hầu hết các doanh nghiệp sản xuất phôi thép trong nước đều chịu thiệt hại nghiêm trọng từ việc giá bán phôi thép Trung Quốc sụt giảm nhanh chóng trong thời gian gần đây, đặc biệt trong năm 2015 (giảm 27%). Các chỉ số về doanh thu, lợi nhuận và công suất sử dụng của ngành sản xuất phôi thép trong nước đều sụt giảm mạnh, tồn kho gia tăng trong năm 2015.
“Những doanh nghiệp chỉ sản xuất phôi hầu như đã phải dừng lò hoặc hoạt động cầm chừng, ảnh hưởng lớn đến lực lượng lao động trong ngành. Trong đó, công ty thép Việt Trung (công suất 500.000 tấn/năm) đã phải dừng sản xuất, có nguy cơ phải đóng cửa mặc dù mới chỉ đi vào hoạt động từ năm 2014. Căn cứ trên các số liệu về lượng nhập khẩu phôi thép gia tăng đột biến, cơ quan điều tra đã tính toán và chứng minh có hiện tượng ép giá và kìm giá của phôi thép nhập khẩu đối với hàng hóa trong nước”, báo cáo của Bộ Công thương khẳng định.
Ngoài ra, để tăng tính khách quan, Bộ này cũng dẫn số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan cho thấy, lượng nhập khẩu phôi thép vào Việt Nam trong năm 2015 đã tăng hơn 3 lần so với 2014 (từ 590 nghìn tấn lên gần 1,89 triệu tấn) và lượng nhập khẩu thép dài cũng tăng tương ứng gần 50% (từ gần 900 nghìn tấn lên 1,3 triệu tấn). Các số liệu ban đầu cũng cho thấy ngành sản xuất trong nước đang chịu thiệt hại từ tình trạng gia tăng nhập khẩu đột biến này.
Đủ điều kiện để điều tra và áp thuế tự vệ
Cũng theo lý giải của Bộ Công thương, Hồ sơ yêu cầu áp dụng biện pháp tự vệ đối với mặt hàng phôi thép và thép dài nhập khẩu vào Việt Nam gửi tới Bộ này từ nhóm 4 công ty đại diện cho 38,6% lượng sản xuất phôi thép và 34,25% lượng sản xuất thép dài của cả nước. Theo đó, các công ty này đã thoả mãn yêu cầu về tư cách đại diện của ngành sản xuất trong nước do chiếm trên 25% lượng sản xuất trong nước.
Bên cạnh đó, văn bản của Bộ này cũng nêu rõ, các doanh nghiệp ủng hộ đơn yêu cầu chiếm 19,3% sản lượng phôi thép và 46,5% sản lượng thép dài trong nước, trong khi đó các doanh nghiệp phản đối vụ kiện chiếm 6,8% sản lượng phôi thép và 12,05% sản lượng thép dài của cả nước.
Như vậy, sản lượng của các doanh nghiệp nộp đơn và ủng hộ vụ việc (57,9% phôi thép và 80,75% thép dài) lớn hơn nhiều so với sản lượng của các doanh nghiệp phản đối vụ việc.
Phôi thép bị áp thuế tự vệ tạm thời là 14,2%
“Theo quy định của pháp luật về tự vệ của Việt Nam, nếu các doanh nghiệp nộp hồ sơ đáp ứng đầy đủ điều kiện, nhập khẩu gia tăng, có dấu hiệu về thiệt hại và mối quan hệ nhân quả giữa lượng nhập khẩu gia tăng và thiệt hại thì Bộ Công Thương phải ra quyết định tiến hành điều tra. Chính vì vậy, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 14296/QĐ-BCT ngày 25 tháng 12 năm 2015 về việc khởi xướng điều tra vụ việc”, lãnh đạo Bộ Công thương khẳng định.
Sẽ làm việc với các DN phản đối đầu tháng 4 tới
Vị lãnh đạo này cũng cho biết, để đảm bảo công bằng đối với nhóm DN phản đối quyết định áp thuế tự vệ, trong quá trình điều tra vụ việc tiếp theo, dự kiến vào đầu tháng 4 tới, Bộ Công thương sẽ làm việc trực tiếp với các doanh nghiệp này để làm rõ cơ sở, lập luận của các doanh nghiệp đối với kiến nghị loại bỏ phôi thép ra khỏi phạm vi áp dụng biện pháp tự vệ.
“Chứng cứ và cơ sở lập luận của các bên liên quan đối với vấn đề này sẽ được trình bày trong báo cáo cuối cùng của vụ việc. Bộ Công Thương bảo đảm sẽ phân tích, đánh giá tất cả các ý kiến bình luận liên quan đến vụ việc dựa trên quy định của WTO và pháp luật Việt Nam, từ đó đưa ra báo cáo cuối cùng trên cơ sở khách quan, có tính đến lợi ích kinh tế xã hội tổng thể và ảnh hưởng đến từng phân khúc sản xuất”, đại diện Bộ khẳng định.
Ngoài ra, Bộ này cũng cho biết, đã có công văn gửi các DN nguyên đơn ngày 17/3 vừa qua đề nghị báo cáo tình hình giá bán mặt hàng phôi thép và thép dài trước và sau khi có quyết định áp dụng biện pháp tự vệ tạm thời, đồng thời có công văn gửi Hiệp hội Thép Việt Nam đề nghị Hiệp hội phối hợp với các thành viên theo dõi giá phôi thép, thép dài và có biện pháp ổn định tình hình thị trường, kịp thời thông báo và phản hồi cho Bộ Công Thương.
Theo đánh giá của các chuyên gia, việc Bộ Công thương lên tiếng về vụ giá thép vào thời điểm này là cần thiết, song cùng với sự phản hồi thì quan trọng nhất việc cần làm ngay lúc này là phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng như Bộ Tài chính, quản lý thị trường triển khai ngay các biện pháp đủ mạnh để đảm bảo kịp thời ổn định thị trường, tránh để DN lợi dụng tăng giá ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường và người tiêu dùng.
Đặc biệt, việc tăng cường thanh kiểm tra, phạt thật nặng và truy thu đối với những DN nào có dấu hiệu đầu cơ tích trữ để trục lợi là rất cấn thiết để làm gương cho các DN khác.
