Những kết quả đạt được Góp phần thực hiện chính sách ổn định kinh tế vĩ mô
Giai đoạn 2011 - 2014, thị trường bảo hiểm nhân thọ duy trì mức tăng trưởng doanh thu phí bình quân ở mức cao (21%/năm), huy động trên 85.000 tỷ đồng vốn nhàn rỗi trong nền kinh tế, phần lớn thông qua hình thức phí bảo hiểm vào các hợp đồng bảo hiểm tiết kiệm và đầu tư dài hạn (thời hạn trên 10 năm), qua đó góp phần kiềm chế lạm phát, tăng tích lũy tiết kiệm cho nền kinh tế.
Theo thống kê của các doanh nghiệp bảo hiểm (DNBH), 80% các công trình xây dựng cơ sở hạ tầng, công trình kinh tế lớn của Nhà nước đã được các DNBH phi nhân thọ bảo vệ về mặt tài chính trong trường hợp xảy ra sự kiện bảo hiểm.
Đáng chú ý, các DNBH góp phần bổ sung nguồn vốn đầu tư dài hạn ổn định cho nền kinh tế khi tổng số dư đầu tư trở lại nền kinh tế đạt gần 129.000 tỷ đồng tính đến hết năm 2014. Trong đó, tổng số dư của các DNBH vào trái phiếu chính phủ đạt 70.000 tỷ đồng, góp phần ổn định các kế hoạch phát hành trái phiếu của Chính phủ.
Góp phần bổ trợ cho các chính sách an sinh xã hội
Tính đến cuối năm 2014, thị trường bảo hiểm đã tạo lập công ăn việc làm cho hơn 400.000 người, với thu nhập ổn định, được đào tạo về tài chính, bảo hiểm.
Ngoài ra, hiện có gần 10 triệu người có bảo hiểm y tế, sức khỏe (6 triệu bảo hiểm nhân thọ, 4 triệu bảo hiểm phi nhân thọ); 12 triệu học sinh được bảo hiểm sức khỏe, tai nạn (tỷ lệ thâm nhập bảo hiểm gần 60%). Bên cạnh đó, có 18 triệu lượt khách được bảo hiểm trách nhiệm hàng không (tỷ lệ thâm nhập 100%); 1,620 tỷ lượt khách được bảo hiểm trách nhiệm hành khách vận chuyển đường bộ (tỷ lệ thâm nhập 61%). Những người được bảo hiểm nói trên có thể tự thu xếp, bảo vệ về mặt tài chính và được bảo hiểm chi trả bồi thường khi không may xảy ra tai nạn, ốm đau.
Bảo vệ tài chính cho các nhà đầu tư
Thị trường bảo hiểm đã và đang bảo vệ cho hầu hết các loại hình tài sản bao gồm công trình xây dựng, tài sản cho mọi thành phần kinh tế, mọi ngành kinh tế, với đa dạng loại hình bảo hiểm từ bảo hiểm tài sản thiệt hại, bảo hiểm hàng hóa vận chuyển, bảo hiểm hàng không, bảo hiểm hàng hải cho đến bảo hiểm bảo lãnh, bảo hiểm tín dụng và rủi ro tài chính, gián đoạn kinh doanh, bảo hiểm nông nghiệp, bảo hiểm thủy sản...
Theo báo cáo của các DNBH, tổng giá trị kinh tế tài sản được bảo hiểm của khu vực doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế lên tới gần 10 triệu tỷ đồng. Bảo hiểm đã thể hiện vai trò là một công cụ, giải pháp tài chính hữu hiệu, giúp cho các nhà đầu tư yên tâm sản xuất - kinh doanh.
Thúc đẩy hội nhập, hợp tác kinh tế quốc tế
Ngay từ khi hình thành, các công ty tái bảo hiểm quốc tế đã có quan hệ chặt chẽ với thị trường bảo hiểm trong nước, qua đó không chỉ cung cấp các giải pháp bảo vệ tài chính cho các DNBH, mà còn thực hiện các hoạt động tư vấn, hỗ trợ kỹ thuật, quản lý rủi ro và bồi thường cho người tham gia bảo hiểm trong nước.
Việc tham gia thị trường của các công ty bảo hiểm nước ngoài (26 DNBH có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài), của các nhà đầu tư chiến lược nước ngoài vào các DNBH trong nước không chỉ nâng cao năng lực tài chính, năng lực quản trị điều hành, nghiệp vụ chuyên môn bảo hiểm cho thị trường bảo hiểm, mà còn góp phần xây dựng hình ảnh môi trường đầu tư lành mạnh, thu hút các nhà đầu tư nước ngoài vào các lĩnh vực liên quan khác.
Về hội nhập kinh tế quốc tế, trong hiệp định tự do hóa thương mại song phương và đa phương, lĩnh vực bảo hiểm luôn cam kết với lộ trình và mức độ mở cửa thị trường cao, tạo điều kiện thúc đẩy hàng hóa Việt Nam thâm nhập vào các thị trường lớn có mức độ bảo hộ cao như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản...
Góp phần thực hiện các chương trình mục tiêu, nhiệm vụ cấp bách của Chính phủ
Chương trình bảo hiểm nông nghiệp theo Quyết định 315/QĐ-TTg sau 3 năm (2011 - 2013) đã được thực hiện tại 20 tỉnh, thành phố (65 huyện, 748 xã) với 304.017 hộ dân tham gia bảo hiểm, giá trị bảo hiểm cây trồng, vật nuôi, thủy sản là 7.748 tỷ đồng, số tiền bồi thường là 713 tỷ đồng, góp phần thực hiện Nghị quyết 26-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương khóa X về nông nghiệp, nông dân và nông thôn.
Trong khi đó, việc triển khai bảo hiểm thủy sản theo Nghị định số 67/2014/NĐ-CP của Chính phủ đã góp phần khuyến khích khai thác hải sản xa bờ nhằm hỗ trợ ngư dân bám biển, bảo vệ chủ quyền biển đảo Tổ quốc đang được thực hiện tại 17/28 tỉnh, thành nằm trong chương trình. Đến nay, có 30.428 thuyền viên và 2.555 tàu đã được bảo hiểm với tổng giá trị được bảo hiểm là 6.309 tỷ đồng.
Các chính sách bảo hiểm thiên tai, bảo hiểm năng lượng nguyên tử hiện đang được triển khai nghiên cứu xây dựng sẽ có ý nghĩa quan trọng trong thực hiện Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu, tạo lập cơ chế bảo vệ tài chính, bồi thường các rủi ro, thiệt hại, góp phần giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước.
Bảo hiểm cũng đóng góp tích cực trong việc thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội mang tính chất cấp bách, đột xuất của Chính phủ. Đơn cử, sau các vụ gây mất trật tự xảy ra ngày 13 - 15/5/2014 tại Bình Dương, Đồng Nai, Hà Tĩnh, các DNBH đã khẩn trương tạm ứng bồi thường 596 tỷ đồng cho 399 doanh nghiệp bị thiệt hại, góp phần khẳng định sự quyết tâm của Chính phủ trong việc đảm bảo môi trường đầu tư an toàn và thuận lợi cho các nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài.
Một số tồn tại, hạn chế
Mặc dù tăng trưởng cao, ổn định, nhưng quy mô của thị trường bảo hiểm vẫn còn nhỏ so với tiềm năng. Tỷ lệ doanh thu bảo hiểm trên GDP hiện chỉ đạt 2,44%, thấp so với mức trung bình 3,35% của khối ASEAN và 6,3% trên toàn thế thế giới.
Hệ thống pháp luật kinh doanh bảo hiểm có những điểm chưa phù hợp với pháp luật liên quan. Số lượng sản phẩm bảo hiểm tuy nhiều, song chưa đa dạng, đa số sản phẩm được thiết kế cố định, trọn gói, khó điều chỉnh, chia nhỏ theo nhu cầu đa dạng của bên mua bảo hiểm. Kênh phân phối bảo hiểm còn thiếu chuyên nghiệp.
Về phía cơ quan quản lý và giám sát, chưa triển khai được công tác giám sát toàn diện đối với gần 2.000 điểm kinh doanh.
Về phía DNBH, công tác tuân thủ pháp luật chưa cao, hoạt động kinh doanh nhiều khi chạy theo mục tiêu doanh thu trước mắt, công tác quản lý tài chính chưa thực sự chặt chẽ, còn hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh...
Mục tiêu và giải pháp phát triển thị trường bảo hiểm
Bối cảnh và tiềm năng phát triển
Đảng và Nhà nước luôn quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy thị trường bảo hiểm phát triển. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 - 2020 đã đặt ra định hướng hiện đại hóa và mở rộng các dịch vụ có giá trị gia tăng cao như tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán, logistic và các dịch vụ hỗ trợ kinh doanh khác. Khuôn khổ pháp lý điều chỉnh hoạt động kinh doanh bảo hiểm về cơ bản đã được hoàn chỉnh, nhiều quy định được chuẩn hóa theo thông lệ quốc tế.
Mô hình tổ chức, hoạt động của cơ quan quản lý, giám sát hoạt động kinh doanh bảo hiểm đã ổn định; năng lực cán bộ về cơ bản đáp ứng yêu cầu quản lý giám sát. Các quy định pháp luật tạo điều kiện cho DNBH thành lập và hoạt động thuận lợi.
Trong khi đó, tiềm năng phát triển của thị trường bảo hiểm còn rất lớn, ở nhiều lĩnh vực, ngành nghề và loại tài sản của nền kinh tế. Ví dụ, bảo hiểm thiên tai, hàng năm, ngân sách nhà nước phải hỗ trợ, tổ chức cá nhân phải tự bù đắp thiệt hại thiên tai lên tới 40.000 tỷ đồng, tương đương gần 1% GDP. Bảo hiểm năng lượng nguyên tử, cùng với sự ra đời nhà máy điện nguyên tử trong thời gian tới, dự kiến sẽ bảo hiểm các tòa nhà, trụ sở, tài sản công trị giá 240 tỷ đồng.
Bảo hiểm hàng hóa vận chuyển xuất nhập khẩu, tỷ lệ bảo hiểm mới đạt 9% trong tổng kim ngạch khoảng 298 tỷ USD năm 2014, dự báo kim ngạch đạt trên 500 tỷ đồng USD vào năm 2020.
Bảo hiểm nông nghiệp, theo chương trình thí điểm hiện nay mới thực hiện bảo hiểm dưới 1% diện tích trồng lúa, 0,4% tổng đàn vật nuôi, gia súc.
Bảo hiểm y tế, sức khỏe mới thực hiện được cho 10% dân số, bồi thường bảo hiểm mới chỉ chiếm 4,5% trong tổng chi cho y tế của toàn xã hội. Bảo hiểm xe cơ giới, tỷ lệ tham gia bảo hiểm trách nhiệm dân sự bắt buộc đạt 95% đối với xe ô tô nhưng chỉ đạt 40% đối với mô tô - xe máy, tỷ lệ tham gia đối với bảo hiểm vật chất còn thấp hơn nhiều.
Bảo hiểm cháy nổ nhà tư nhân hầu như chưa được khai thác. Bảo hiểm nhân thọ mới chỉ có 6% dân số được bảo hiểm, thấp so với cơ cấu dân số hiện hành với 68% dân số trong độ tuổi 15 - 60.
Mục tiêu giai đoạn 2015 - 2020
Duy trì tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm đạt mức cao và ổn định (trên 10%), phấn đấu tổng doanh thu thị trường bảo hiểm đạt 3 - 4% GDP vào năm 2020.
Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về hoạt động kinh doanh bảo hiểm, tuân thủ hoàn toàn các nguyên tắc quản lý, giám sát bảo hiểm của Hiệp hội Các nhà quản lý bảo hiểm quốc tế (IAIS) vào năm 2020.
Nâng cao tính an toàn hệ thống, hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh của DNBH. Thực hiện đẩy đủ các chuẩn mực, nguyên tắc tiên tiến về quản trị doanh nghiệp; hoàn thành các mục tiêu, giải pháp tái cấu trúc DNBH.
Các giải pháp cụ thể
Về cơ chế chính sách: hoàn thiện hệ thống pháp luật trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm, đánh giá tác động các nghị định của Chính phủ về kinh doanh bảo hiểm, đề xuất, kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền.
Về công tác quản lý, giám sát: tăng cường thực hiện công tác quản lý, giám sát bảo hiểm theo hướng chú trọng quản lý, giám sát, quản lý nhà nước về kinh doanh bảo hiểm tại địa bàn.
Về phía DNBH: đẩy mạnh các chương trình truyền thông, quảng bá, nâng cao nhận thức về ý nghĩa, vai trò của bảo hiểm; xây dựng và thực hiện cơ chế, chính sách; cung cấp thông tin về phòng chống trục lợi bảo hiểm; đánh giá công tác quản trị, điều hành của DNBH như quản lý tài chính; đa dạng hóa sản phẩm; chuyên nghiệp hóa kênh phân phối; giảm thiểu cạnh tranh không lành mạnh…