Là nước xuất khẩu thép lớn nhất, Trung Quốc chiếm khoảng 55% sản lượng thép của thế giới. Xuất khẩu thép của nước này đã tăng vọt trong năm nay và dự kiến sẽ vượt mốc 100 triệu tấn, tương đương với mức vào năm 2016.
Các chiến lược gia tại Macquarie Capital dự đoán rằng xuất khẩu thép của Trung Quốc sẽ đạt 109 triệu tấn trong năm nay, trước khi giảm xuống còn 96 triệu tấn vào năm 2025. Theo các nhà phân tích, thuế quan thương mại có thể hạn chế hơn nữa xuất khẩu thép của Trung Quốc, mặc dù điều này có thể mất một thời gian để phát huy tác dụng.
Ren Zhuqian, nhà phân tích của công ty tư vấn thép Mysteel cho biết, lô hàng thép của Trung Quốc có xu hướng giảm từ năm sau trở đi do các biện pháp chống bán phá giá.
Thị trường nước ngoài đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nguồn cung trong nước dư thừa, khi nền kinh tế Trung Quốc đang chật vật với cuộc khủng hoảng bất động sản kéo dài và hoạt động sản xuất chậm lại.
Vào tháng 9, xuất khẩu thép của Trung Quốc đã tăng 26% so với cùng kỳ năm ngoái lên 10,2 triệu tấn, vượt qua mức cao 10 triệu tấn vào tháng 6/2016. Theo dữ liệu hải quan, trong chín tháng đầu năm nay, xuất khẩu tăng 21,2% so với cùng kỳ năm ngoái lên 80,7 triệu tấn.
Sau khi đạt mức cao kỷ lục 112 triệu tấn vào năm 2015, kim ngạch xuất khẩu thép của nước này đã giảm trong nhiều năm trước khi bắt đầu cải thiện vào năm 2020.
Tăng trưởng xuất khẩu thép đã tăng tốc kể từ đó do được thúc đẩy bởi nhu cầu trong nước không đủ, ngay cả khi tăng trưởng xuất khẩu chung của Trung Quốc chậm lại mạnh vào tháng 9 do một loạt dữ liệu đáng thất vọng cho thấy nền kinh tế vẫn suy yếu.
Các biện pháp bảo hộ
Làn sóng thép giá rẻ từ Trung Quốc đã làm dấy lên mối lo ngại trong số các đối tác thương mại của nước này về sự cạnh tranh không lành mạnh đối với các nhà sản xuất thép trong nước. Ngày càng có nhiều nước tăng cường các biện pháp chống bán phá giá, bao gồm cả thuế quan cao.
Chim Lee, nhà phân tích cấp cao tại Economist Intelligence Unit (EIU) cho biết, các nhà sản xuất thép ở các nước nhập khẩu đã chịu áp lực rất lớn, đặc biệt là các nước ở Đông Nam Á và Trung Đông.
Vào tháng 8, Thái Lan đã tăng thuế chống bán phá giá lên 31% đối với thép cuộn cán nóng từ Trung Quốc. Mexico đã áp dụng mức thuế gần 80% đối với một số mặt hàng thép nhập khẩu từ Trung Quốc vào cuối năm ngoái.
Tháng này, Brazil đã áp thuế 25% đối với tất cả các sản phẩm thép từ Trung Quốc. Ngày 22/10, chính sách áp thuế bổ sung 25% đối với các sản phẩm thép của Trung Quốc của Canada được ban hành vào tháng 8 đã có hiệu lực.
Tomas Gutierrez, Giám đốc dữ liệu tại công ty tư vấn Kallanish Commodities cho biết, các biện pháp bảo hộ kiểu này có xu hướng có tác động ngắn hạn, vì các nhà xuất khẩu thép phải dùng đến các biện pháp như "lách luật", thoát khỏi nhãn mác Trung Quốc bằng cách quá cảnh qua một quốc gia thứ ba.
Tháng trước, Ấn Độ đã ban hành áp thuế từ 12% đến 30% đối với một số sản phẩm thép nhập khẩu từ Trung Quốc và Việt Nam, làm tăng thuế chống bán phá giá mà nước này áp dụng đối với thép Trung Quốc vào năm ngoái.
"Thuế quan khiến các nhà sản xuất thép Trung Quốc chuyển hướng sang các thị trường thay thế, cho đến khi thị trường đó cũng áp đặt các hạn chế thương mại mới", nhà phân tích Chim Lee cho biết.
Chính quyền Tổng thống Joe Biden đã kêu gọi tăng gấp ba lần thuế đối với thép Trung Quốc vào tháng 4 và ứng cử viên tổng thống Donald Trump cho biết ông có thể tăng thuế 60% đối với hàng hóa Trung Quốc nếu tái đắc cử vào tháng tới.
Nhưng tác động của những mối đe dọa này từ Mỹ sẽ khá hạn chế, vì chưa đến 1% lượng thép xuất khẩu của Trung Quốc, được vận chuyển đến Mỹ vào năm 2023.
Nhu cầu giảm dần
Lần đầu tiên sau sáu năm, Hiệp hội Thép Thế giới trong tháng này dự báo rằng nhu cầu thép trong nước của Trung Quốc trong năm nay sẽ chiếm chưa đến một nửa nhu cầu toàn cầu, với lý do "sự suy thoái đang diễn ra" trong lĩnh vực bất động sản.
Trong khi đó, nhu cầu thép liên quan đến bất động sản của Trung Quốc có thể không có sự cải thiện đáng kể cho đến năm 2025 hoặc 2026, khi nước này tìm cách hạn chế nguồn cung nhà ở mới trong khi giải quyết lượng nhà ở tồn kho hiện có.
Nhà phân tích Chim Lee cho biết, việc khởi công xây dựng mới - phần sử dụng nhiều thép nhất trong quá trình xây dựng bất động sản - sẽ tiếp tục rất yếu.
Mặt khác, đầu tư cơ sở hạ tầng ngày càng chuyển hướng từ đường bộ và đường sắt sang cơ sở hạ tầng năng lượng nên khó có thể lấp đầy khoảng trống do các nhà xây dựng nhà để lại.
Nhiều nhà sản xuất thép trong nước đã cắt giảm sản lượng do lợi nhuận thấp. Gần 75% các công ty sản xuất thép Trung Quốc đã báo cáo lỗ trong sáu tháng đầu năm nay, trong khi nhiều công ty có nguy cơ phá sản.
Theo S&P Global, sản lượng thép cuộn cán nóng của Trung Quốc - một sản phẩm đại diện cho các sản phẩm thép dẹt - đã giảm 5,4% so với tháng trước vào tháng 9 và giảm 6,4% so với cùng kỳ năm ngoái.
Hơn nữa, khả năng Trung Quốc tăng thuế giá trị gia tăng có thể khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn đối với ngành thép của Trung Quốc.
Năm nay, các nhà máy thép đã chịu áp lực từ các cơ quan quản lý về cáo buộc họ trốn thuế để xuất khẩu thậm chí còn rẻ hơn.
Luo Tiejun, Phó chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Sắt thép cho biết trong một cuộc họp vào tuần trước rằng các nhà chức trách đã thành lập một nhóm điều tra để trấn áp các hoạt động xuất khẩu thép "bất hợp pháp" này.
Ông Tomas Gutierrez cho biết: "Nếu Trung Quốc thực sự tiến hành cuộc điều tra, xuất khẩu của Trung Quốc sẽ kém cạnh tranh hơn nhiều và khối lượng xuất khẩu có thể giảm xuống".