1. Rảo bước, Nguyễn Văn Bảo dẫn lối, đưa khách đến bàn ăn, kéo ghế, hướng dẫn khách ngồi trong phòng mà người sáng mắt gọi là tối. Còn Bảo và những nhân viên khiếm thị ở Noir, đây là nơi mà họ tự tin hơn tất thảy.
Dáng đậm người, nụ cười thường trực, Bảo trông trẻ hơn rất nhiều so với tuổi 31. Hài lòng với cuộc sống hiện tại bên gia đình nhỏ cùng công việc ổn định, Bảo nói, không còn yếu đuối, dằn vặt như trước khi đến với Noir, mà trách nhiệm hơn với bản bản thân.
Noir - Dining in the Dark - phục vụ thực khách các món Âu và Á tuỳ chọn, theo mô hình dùng bữa trong bóng tối. Nhưng, đây không thuần túy là nơi để ăn mà là hành trình trải nghiệm của cảm xúc.
Nếu chiểu theo lẽ thông thường, việc không nhìn thấy món ăn hoặc cách trình bày có thể sẽ ảnh hưởng đến cảm giác ngon miệng và cảm xúc tận hưởng của nhiều người. Vì thị giác vẫn là giác quan chiếm ưu thế trong mọi hoạt động của con người.
Nhưng, Bảo nói, một khi thị giác bị che đi, các giác quan khác sẽ trỗi dậy, rõ nét. Khứu giác trở nên tinh tế hơn. Vị giác trở nên sắc xảo hơn. Thính giác trở nên nhạy bén hơn. Xúc giác trở nên nhạy cảm hơn và cảm giác trở nên sâu sắc hơn.
Đen tối, không khí đặc quánh đến tức ngực, khó thở… chỉ là cảm giác ban đầu khi mọi người phải làm quen với việc không nhìn thấy bàn tay ngay trước mặt mình, nhưng đến khi mọi giác quan hoạt động, từ việc định vị bằng tiếng nói cười, bằng cách hình dung lại gương mặt sáng trưng và nụ cười của người dẫn đường, năng lượng tích cực dần tràn đến trong sự bất giác.
“Thực sự, các em ấy làm việc rất tốt, cung cách phục vụ có thể khẳng định như ở các nhà hàng 5* chuẩn quốc tế. Ngoại ngữ suôn sẻ, tuy giọng chưa tốt, nhưng các em cực kỳ lịch sự, vui vẻ và ân cần, biết cách nói chuyện với khách và rất chừng mực. Tôi nghĩ, điều đó khẳng định đẳng cấp của chủ nhân nhà hàng”, trích trong thư từ một nữ khách hàng trung niên gửi đến Noir giữa tháng 7 năm nay.
Những vị khách sáng mắt này đã đặt trọn niềm tin vào những người dẫn đường khiếm thị trong không gian không ánh sáng... ở Noir.
2. Vũ Anh Tú biết rõ bản thân và người đồng hành Gem Doornbos không thuộc típ người tham vọng lớn. Với mô hình kinh doanh hiện thời, kể cả sau này, họ muốn chứng minh rằng, các doanh nghiệp hoàn toàn có tăng trưởng và phát triển bền vững khi tuyển dụng nhân viên khiếm thính, khiếm thị.
“Hệ thống nhà hàng thuộc Công ty TNHH doanh nghiệp xã hội Hành trình các giác quan (Journey of senses) không phải một tổ chức từ thiện. Nhân viên không đến để nhận sự thương hại, mà đến để làm việc một cách chân chính, có trách nhiệm”, Tú quả quyết khi đang gấp rút hoàn thành các công đoạn cuối cùng trước khi khai trương Nhà hàng chay Đu đủ xanh.
Từ Noir đến Blanc - nhà hàng được phục vụ bởi các nhân viên khiếm thính, Là Hoa - cửa hàng hoa khiếm thính, Noir. Spa, Noir. Cà Phê in the Dark và tới đây là Đu đủ xanh đều được đặt trong con hẻm 178 Hai Bà Trưng, quận 1, TP.HCM.
Một chủ nhà hàng vừa trả mặt bằng, do không chịu nổi Covid-19, Tú và Gem quyết định thuê lại để mở Đu đủ xanh và cho đây là cơ hội kinh doanh khi nhu cầu ăn món chay đang gia tăng.
Ý tưởng này được ấp ủ từ gần 3 năm trước, nhưng vì cả hai chưa có thời gian để làm, vì quá bận rộn với mô hình Noir. Sử dụng những nguyên liệu hữu cơ được trồng tại địa phương, tạo nên món mà ai cũng có thể ăn hàng ngày thay vì chỉ tìm đến theo nghĩa tò mò, trải nghiệm mỗi năm đôi ba lần. Theo Tú, tệp khách hàng đến nhà hàng chay chắc chắn đại trà hơn và tần suất lui tới thường xuyên hơn.
“Chúng tôi phải nhìn rất thực tế vào mô hình đang vận hành như Noir, mô hình nào cũng có điểm cộng, điểm trừ nhất định. Việc có thêm một mảnh ghép vào hệ sinh thái nho nhỏ này là cần thiết, để các mô hình hoạt động tương hỗ”, Tú chia sẻ về kỳ vọng mới, dù có thể là quyết định liều lĩnh thời đại dịch vẫn rình rập.
Khẽ đặt người xuống chiếc sofa, chốc chốc lại vụng về thay đổi tư thế ngồi, Anh Tú vừa bị chấn thương nhẹ ở cột sống, nên không ngồi lâu một chỗ lâu được. Đôi lúc, những khoảng lặng xen vào trong câu chuyện về Noir khi anh trầm tư nghĩ về tình hình kinh doanh ảm đạm trong 8 tháng qua của hệ thống nhà hàng.
Dịch xảy đến, chủ doanh nghiệp có 2 sự lựa chọn. Một, đóng cửa hoàn toàn để ngủ đông thì mức lỗ sẽ được giảm tối đa, nhưng người lao động không có thu nhập. Tú và Gem chọn cách thứ hai, duy trì hoạt động, dù lượng khách giảm hơn 80%.
Nguồn tiền duy trì hoạt động cùng việc mở thêm nhà hàng mới được trích ra từ quỹ dự phòng họ đã tích luỹ từ hơn 2 năm qua. Có thông tin cho rằng, doanh thu năm 2019 của Journey of Senses khoảng 1,3 triệu USD. Tú từ chối đưa ra con số cụ thể nhưng khẳng định thực tế chỉ “gần bằng số đó”.
Ở tuổi 44, từng làm thuê và làm chủ một số doanh nghiệp, Anh Tú tự nhận bản thân có tính lo xa nên lập quỹ tích luỹ, phòng khi thấy cơ hội đầu tư, hay chẳng may có lúc khách hàng dị ứng thực phẩm.
Ở Noir, nhân viên phục vụ khiếm thị, nhưng đầu bếp thì không, nhằm đảm bảo kỹ thuật chế biến đồ ăn theo tiêu chuẩn cao nhất và chất lượng.
“Chúng tôi đặc biệt cẩn trọng với các chế độ ăn kiêng, các thực khách dễ bị dị ứng thực phẩm. Khách của chúng tôi ăn trong bóng tối, nên trách nhiệm an toàn cho khách đè nặng lên chúng tôi. Trong quy trình tại Noir, chúng tôi có các bộ phận kiểm tra chéo”, Vũ Anh Tú chia sẻ thêm về phương pháp đào tạo nhân sự, trong đó, có các nhân viên khiếm thính, khiếm thị.
Từng cho rằng, người suy giảm thị lực hay thính giác sẽ nói không hay, viết không giỏi, ngoại ngữ không thành thạo, nhưng thực ra, đó là định kiến của người sáng mắt áp vào khả năng của người khiếm thị. Mấu chốt vẫn nằm ở khả năng học, sống và trải nghiệm trong thế giới của người được đào tạo mỗi ngày khi đặt mình vào vị trí của họ để “nói cùng ngôn ngữ”. Đây là lý do ở Noir, các vấn đề như đặt kích thước bậc thềm rao sao, hướng đi đến máy chấm công như thế nào luôn được theo hướng có thuận tiện cho nhân viên không, bố trí công việc cũng căn theo năng lực của từng người…
Đội ngũ vận hành Noir ý thức rằng, khi đặt nhân sự vào một vị trí để họ tự tin, sẵn sàng chịu trách nhiệm, lòng tin sẽ được xác lập.
3. Bảo chỉ là một trong 11 nhân viên suy giảm thị lực được trao cơ hội làm việc tại hệ thống nhà hàng Noir, khi coi việc suy giảm thị lực chỉ là một thử thách về thể chất.
Các nhà tâm lý học cho rằng, thành công trong cuộc sống, học vấn và công việc của những người khiếm thị tỷ lệ thuận với những kỳ vọng, niềm tin mà mọi người xung quanh dành cho họ.
Điều này hoàn toàn trùng khớp với quan điểm sống của Bảo: Khi bạn đặt niềm tin ở nơi bạn thì mọi người vẫn còn tin bạn.
“Tôi tự tin hơn khi được làm việc trong không gian hoàn toàn tối và trở thành người dẫn đường. Không nhìn thấy đôi khi lại giúp tôi tập trung vào những điều thật sự quan trọng. Để giá trị bản thân được người khác công nhận, tôi phải nỗ lực hết sức, liên tục”, Bảo chia sẻ.
Cũng như Vũ Anh Tú, các nhân viên suy giảm thị lực ở Noir tin rằng, khi quay về hướng mặt trời, sẽ không thấy bóng tối.
Trao đổi với Vũ Anh Tú:
Yếu tố cốt lõi để phát triển mô hình của Noir, nhưng không bước sang ranh giới của sự thương hại là gì?
Nhiệm vụ hàng đầu của Noir vẫn là tạo lợi nhuận, tạo công ăn việc làm ổn định để phát triển bền vững. Nếu không đạt được tính bền vững trong tài chính, thì dù mô hình đó có giải quyết bài toán xã hội, cung cấp việc làm cho người khiếm thính, khiếm thị, thì cũng không thể kéo dài.
Đây hẳn là lý do Journey of Senses được ghi nhận?
Đúng. Gần đây nhất, Journey of the Senses là Á quân của cuộc thi "Tìm kiếm tài năng khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia" trong khuôn khổ Techfest Việt Nam 2019. Dù là sản phẩm duy nhất không liên quan đến công nghệ, nhưng được đánh giá là mô hình khá lý tưởng cho loại hình kinh doanh tạo tác động xã hội trong tương lai.
Cũng nên nhân rộng mô hình tạo tác động xã hội này?
Từng có vài tỷ phú đến nhà hàng và đề nghị nhân rộng ở đất nước họ, nhưng chúng tôi không muốn Noir nghiêng quá nhiều về phía làm ăn, để rồi quay cuồng trong tăng trưởng, trong lỗ lãi...
Tôi và Gem đều không phải người tham vọng lớn và hiểu bản thân muốn gì, nên chọn dung hoà với sứ mệnh của hệ sinh thái Noir.
