Hai thương vụ nổi bật gần đây có liên quan đến các doanh nghiệp niêm yết bao gồm Kokuyo - Thiên Long (văn phòng phẩm) và Sony Music - YeaH1 (giải trí). Theo đó, đầu tháng 12/2025, Kokuyo chính thức công bố kế hoạch mua tổng cộng 65,01% vốn của Thiên Long, bao gồm việc mua cổ phần lớn từ cổ đông nội bộ và thực hiện chào mua công khai thêm khoảng 18,19% để nâng tỷ lệ sở hữu lên mức chi phối. Giá trị thương vụ được ước tính khoảng 27,6 tỷ Yên (gần 4.700 tỷ đồng), qua đó định giá doanh nghiệp ở mức xấp xỉ 7.200 tỷ đồng, tương ứng khoảng 82.000 đồng/cổ phiếu.
Tuần qua, Sony Music Entertainment (chi nhánh Hồng Kông) cũng đã ký hợp đồng nhận vốn góp, sở hữu 49% tại công ty con 1Label thuộc hệ sinh thái YeaH1. Giá trị tiền mặt của vòng đầu tư không được công bố, song giao dịch này nhấn mạnh chiến lược “mua nền tảng nội dung kết hợp kênh phân phối” mà các nhà đầu tư Nhật đang theo đuổi trong lĩnh vực văn hóa - giải trí.
Dòng vốn Nhật đang dịch chuyển từ FDI sản xuất sang mua cổ phần chiến lược, với nhiều thương vụ đáng chú ý.
Theo số liệu tổng hợp từ các báo cáo thị trường của Grant Thornton, tổng khối lượng giao dịch M&A tại Việt Nam trong 10 tháng đầu năm 2025 đạt khoảng 218 giao dịch, với giá trị công bố xấp xỉ 2,3 tỷ USD. Trong cơ cấu nhà đầu tư nước ngoài, Nhật Bản đóng góp khoảng 9% về giá trị giao dịch; do đó, giới phân tích ước tính có khoảng 20 giao dịch M&A liên quan đến nhà đầu tư Nhật trong giai đoạn này. Nếu như trước đây, các nhà đầu tư Nhật thường tập trung vào những thương vụ quy mô lớn, thì hiện nay họ cũng chú ý nhiều hơn đến các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hoạt động trong những ngành có tiềm năng tăng trưởng tại Việt Nam, đồng thời có khả năng đưa Việt Nam trở thành cứ điểm mới trong khu vực ngoài nước sở tại.
Có nhiều động lực thúc đẩy làn sóng mua cổ phần chiến lược này, trong đó nổi bật là triển vọng tăng trưởng của thị trường nội địa Việt Nam và yêu cầu tái cấu trúc chiến lược của các doanh nghiệp Nhật. Với dân số trẻ, tầng lớp tiêu dùng mở rộng và vai trò ngày càng quan trọng trong chuỗi cung ứng khu vực, Việt Nam được xem là điểm đến phù hợp để các tập đoàn Nhật đưa công nghệ, năng lực quản trị và thương hiệu vào nền sản xuất, phân phối địa phương, đồng thời thực hiện chiến lược đầu tư ra nước ngoài theo hướng mua “nền tảng” sẵn có thay vì chỉ mở rộng nhà máy.
Nhà đầu tư Nhật và cách họ thực hiện M&A tại Việt Nam có những đặc điểm đáng chú ý, trong đó nổi bật là tầm nhìn dài hạn và ưu tiên kiểm soát vận hành. Các tập đoàn Nhật thường mua cổ phần lớn hoặc chi phối để tích hợp sâu vào hoạt động doanh nghiệp mục tiêu, chứ không đơn thuần là đầu tư tài chính. Thương vụ Kokuyo - Thiên Long là minh chứng rõ nét cho mô hình này, khi nhà đầu tư mua cổ phần lớn, sau đó tiếp tục chào mua công khai để đưa doanh nghiệp trở thành công ty con.
Ngoài ra, các nhà đầu tư Nhật đặc biệt coi trọng việc giữ gìn thương hiệu, chất lượng sản phẩm và mối quan hệ với khách hàng. Họ thường duy trì thương hiệu địa phương, đồng thời đầu tư mạnh vào nâng cao năng lực quản trị. Sự cẩn trọng về pháp lý, tuân thủ và ESG cũng là một điểm nhấn, khi dưới áp lực từ thị trường nội địa và các nhà đầu tư tổ chức, các bên mua Nhật ngày càng chú trọng công tác thẩm định (due diligence), minh bạch tài chính và các tiêu chuẩn ESG.
Năm 2025 ghi nhận sự hồi phục của các giao dịch lớn khi các quỹ và nhà đầu tư chiến lược quay trở lại thị trường. Bước sang năm 2026, các cấu trúc đồng đầu tư giữa quỹ đầu tư tư nhân và tập đoàn Nhật nhằm chia sẻ rủi ro nhiều khả năng sẽ gia tăng. Đồng thời, trong bối cảnh một số ngành vẫn chịu giới hạn sở hữu nước ngoài, các phương án đầu tư gián tiếp thông qua pháp nhân Việt Nam có thể được cân nhắc để hoàn tất thương vụ.
Rõ ràng, làn sóng nhà đầu tư Nhật mua cổ phần chiến lược tại Việt Nam là một xu hướng mang tính hệ thống. Họ mang theo nguồn vốn, năng lực quản trị và mạng lưới thị trường khu vực, đồng thời tìm kiếm nền tảng tăng trưởng dài hạn tại Việt Nam. Tuy nhiên, thành công của các thương vụ vẫn phụ thuộc nhiều vào sự chuẩn bị của bên bán, từ quản trị doanh nghiệp, minh bạch tài chính đến khả năng hòa nhập văn hóa vận hành, cũng như việc tính toán kỹ lưỡng các rủi ro pháp lý và định giá. Năm 2026 hứa hẹn tiếp tục là một năm chuyển mình của thị trường M&A Việt Nam, với nhiều cơ hội mở ra cho các doanh nghiệp nội địa nếu có sự chuẩn bị bài bản và chiến lược phù hợp.