Đề tài “Nghiên cứu phát triển, thử nghiệm mô hình nhiệt - cấu trúc, máy tính trung tâm và hệ thống thông tin cho vệ tinh lớp micro”, triển khai từ tháng 2/2025 tới nay, do TS. Lê Xuân Huy chủ nhiệm, được kỳ vọng tạo nền tảng cho việc tự thiết kế và chế tạo dòng vệ tinh quan sát Trái đất tại Việt Nam.
Được biết, việc phát triển vệ tinh micro đang trở thành xu hướng chủ đạo nhờ chi phí thấp, thời gian chế tạo nhanh và khả năng thử nghiệm công nghệ mới. Trong khi đó, Việt Nam vẫn phụ thuộc đáng kể vào dữ liệu vệ tinh nước ngoài.
VNREDSat-1 - vệ tinh quang học chủ lực - đã hoạt động vượt xa thời gian thiết kế và có thể ngừng bất cứ lúc nào, kéo theo nguy cơ gián đoạn dữ liệu phục vụ giám sát tài nguyên - môi trường, nông nghiệp, đô thị, phòng chống thiên tai và một số yêu cầu an ninh, quốc phòng.
“Nếu không chuẩn bị một dòng vệ tinh thay thế do Việt Nam làm chủ, chúng ta sẽ bị động cả về dữ liệu lẫn chi phí”, TS. Lê Xuân Huy nhấn mạnh khi trao đổi về tính cấp thiết của nhiệm vụ. Theo ông, đề tài lần này không chỉ giải quyết nhu cầu thực tiễn mà còn cụ thể hóa tinh thần của Nghị quyết 57 về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, cũng như Quyết định 1131 của Thủ tướng Chính phủ về công nghệ chiến lược quốc gia.
Đề tài hướng đến ba mục tiêu chính: xây dựng nền tảng thiết kế - tích hợp - thử nghiệm vệ tinh micro khoảng 50 kg; phát triển và thử nghiệm trên mặt đất các phân hệ lõi như máy tính điều khiển trung tâm và hệ thống thông tin băng S ở mức TRL 4-5; và tạo ra mẫu vệ tinh chuẩn có thể tái sử dụng cho nhiều nhiệm vụ viễn thám hoặc thử nghiệm công nghệ.
| |
Thiết kế mạch in cho máy tính điều khiển bên trong vệ tinh. |
Điểm mới quan trọng so với trước đây là nhóm nghiên cứu không còn dừng ở việc lắp ráp theo thiết kế nước ngoài, mà từng bước tự thiết kế các phân hệ vốn phải mua trọn gói. Theo TS. Huy, nhóm nghiên cứu mong muốn làm chủ được công nghệ lõi, từ đó giúp Việt Nam thật sự tự chủ trong phát triển vệ tinh.
Trong quá trình triển khai đề tài, nhóm nghiên cứu đối diện nhiều thách thức. Từ chỗ chủ yếu dựa trên thiết kế nước ngoài, nhóm phải tự xây dựng thiết kế phần cứng - phần mềm, quy trình kiểm chứng và tích hợp hệ thống. Hạ tầng thử nghiệm đạt chuẩn quốc tế còn đang hoàn thiện, trong khi yêu cầu về độ tin cậy của vệ tinh rất cao do môi trường khắc nghiệt ngoài không gian. Việc kết hợp các phân hệ do nhiều nhóm khác nhau phát triển cũng đòi hỏi sự đồng bộ và chính xác tuyệt đối.
Tuy nhiên khi hoàn thành, đề tài sẽ mang lại bộ tài liệu thiết kế và mô hình nhiệt - cấu trúc của vệ tinh micro; mẫu máy tính điều khiển trung tâm và hệ thống thông tin băng S có khả năng cấu hình lại và sử dụng cho nhiều nhiệm vụ khác nhau, rút ngắn thời gian sản xuất vệ tinh micro và giảm chi phí.
Về khả năng ứng dụng, khi mang cảm biến quang học độ phân giải dưới 5 mét, một vệ tinh micro tự chế tạo có thể tăng tần suất quan sát rừng, đô thị, bờ biển và các vùng thường xuyên chịu thiên tai. Kết hợp dữ liệu từ các nguồn khác, Việt Nam sẽ có bức tranh đầy đủ hơn về tài nguyên - môi trường toàn quốc. Mẫu vệ tinh chuẩn cũng có thể mang tải trọng thử nghiệm công nghệ mới, cảm biến khoa học hoặc phục vụ truyền thông tầm thấp, mở ra cơ hội tham gia sâu hơn cho Việt Nam vào chuỗi giá trị công nghiệp vũ trụ trong khu vực.