Trái phiếu ngân hàng tiếp tục dẫn dắt thị trường trái phiếu trong nửa đầu năm 2025 khi các tổ chức tín dụng đẩy mạnh phát hành. Lợi suất giao dịch bình quân các trái phiếu của ngân hàng được nhận định có chất lượng tín nhiệm “trên trung bình”. Tuy nhiên, để phân hóa rủi ro hiệu quả hơn, thị trường cần thêm những chỉ báo gì?
Chỉ báo này phản ánh mặt bằng lợi suất đại diện cho nhóm ngân hàng có sức khỏe tài chính “trên trung bình”, từ đó giúp nhà đầu tư hình dung mức độ rủi ro và kỳ vọng lợi suất tương ứng trên thị trường thứ cấp. Tuy nhiên, để phân hóa rủi ro hiệu quả hơn, thị trường cần đến hệ thống xếp hạng tín nhiệm trái phiếu.
 |
Ông Phan Duy Hưng, Giám đốc, Chuyên gia Phân tích Cao cấp, Khối Xếp hạng tín nhiệm và Nghiên cứu VIS Rating |
Xếp hạng tín nhiệm tổ chức phát hành thể hiện năng lực thanh toán nợ đúng hạn của tổ chức đó. Tuy nhiên, nhà đầu tư không chỉ đối mặt với rủi ro từ tổ chức phát hành mà còn từ các đặc điểm riêng của từng trái phiếu. Vì vậy, xếp hạng tín nhiệm trái phiếu - được áp dụng cho từng giao dịch cụ thể - sẽ cung cấp cái nhìn sâu hơn, bao gồm cả các yếu tố như bảo lãnh bên thứ ba hay thứ tự ưu tiên thanh toán. So với xếp hạng tổ chức phát hành, xếp hạng trái phiếu giúp nhà đầu tư đánh giá rủi ro đầu tư chính xác hơn và hỗ trợ định giá trái phiếu hiệu quả hơn.
Theo ông, rủi ro lớn về trái phiếu chậm trả, liên quan đến các ngân hàng có còn gây áp lực lớn lên thị trường?
Trong giai đoạn 2022 - 2023, mối quan tâm lớn đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp là lượng trái phiếu đến hạn lớn, đi kèm rủi ro trái phiếu chậm trả phát sinh mới ở mức cao. Tuy nhiên, kể từ nửa cuối năm 2024 trở lại đây, chúng tôi đánh giá các rủi ro này không còn gây ra áp lực lớn lên thị trường vì hai lý do.
Thứ nhất, điều kiện huy động vốn ở Việt Nam đang tiếp tục được cải thiện, thể hiện ở con số tăng trưởng tín dụng của hệ thống ngân hàng trong 7 tháng đầu năm đạt mức rất cao (9,64%) so với cùng kỳ năm 2024 (khoảng 5,6%). Các doanh nghiệp đã dễ dàng tiếp cận vốn vay ngân hàng hơn và qua đó giúp tăng khả năng tái cấu trúc nợ vay đáo hạn.
Thứ hai, trong số các trái phiếu đáo hạn, có khoảng 40% là các trái phiếu đã từng bị chậm trả trước đây, báo hiệu tình hình tài chính gặp vấn đề và nguy cơ không trả được nợ gốc đến hạn là rất cao. Trong số này thì có 70% là trái phiếu của nhóm các công ty liên quan tới Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, phần lớn còn lại là từ nhóm chủ đầu tư bất động sản đang gặp khó khăn về dòng tiền trả nợ và vẫn đang trong quá trình tái cơ cấu hoạt động kinh doanh cũng như tìm kiếm các phương án cấu trúc lại các khoản nợ đến hạn. Vì thế, có thể nói là các rủi ro lớn về trái phiếu chậm trả đã được nhận diện từ trước và không gây ra bất ngờ cho thị trường.
 |
Quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam đã đạt 140 tỷ USD năm 2025, nhưng trái phiếu xanh chỉ chiếm chưa đầy 1%. Theo ông, cần thêm những yếu tố gì để thúc đẩy tài chính xanh? Hệ thống ngân hàng đóng vai trò gì trong tiến trình này?
Từ năm 2024, thị trường trái phiếu xanh đã có những chuyển biến tích cực, nhờ vào cam kết mở rộng hoạt động cho vay xanh của các ngân hàng thương mại. Chúng tôi kỳ vọng các ngân hàng sẽ tiếp tục huy động vốn xanh thông qua phát hành trái phiếu để thúc đẩy tăng trưởng tín dụng xanh. Giai đoạn 2020 - 2024, dư nợ cho vay xanh đã tăng trưởng kép 20% mỗi năm, tập trung vào các lĩnh vực như năng lượng tái tạo và nông nghiệp bền vững. Các ngân hàng như BIDV, Vietcombank và HDBank đã phát hành hơn 400 triệu USD trái phiếu bền vững, đồng thời xây dựng khung và chiến lược cho tín dụng xanh và bền vững, tạo nền tảng cho việc mở rộng thị trường…
Ở phía doanh nghiệp, các công ty tiên phong trong chuyển đổi năng lượng đang tận dụng nguồn vốn này để thúc đẩy tăng trưởng. Tâm lý nhà đầu tư và thanh khoản thị trường cũng được cải thiện, đặc biệt trong nửa cuối năm 2024, góp phần thúc đẩy hoạt động phát hành trái phiếu.
Để tiếp tục phát triển thị trường tài chính bền vững tại Việt Nam, có ba bài học chính từ kinh nghiệm khu vực mà Việt Nam có thể áp dụng, bao gồm: Tiêu chuẩn hóa, Hỗ trợ từ chính sách, Xây dựng năng lực của các bên tham gia.
Thứ nhất, việc áp dụng rộng rãi các tiêu chuẩn chung về phát hành và công bố thông tin sẽ thúc đẩy thị trường làm quen với các tiêu chuẩn mới chặt chẽ hơn và gia tăng niềm tin vào chất lượng phát hành trái phiếu bền vững. Quyết định 21 là một bước tiến quan trọng, tạo nền tảng pháp lý để xác định rõ tiêu chí môi trường và phân loại dự án xanh, tạo sự đồng bộ giữa các bên tham gia về định nghĩa và thông lệ tốt nhất trên thị trường tài chính bền vững. Bên cạnh đó, việc duy trì chuẩn hóa đồng bộ theo các nguyên tắc quốc tế sẽ giúp thu hút nhà đầu tư quốc tế vào thị trường tài chính bền vững của Việt Nam.
Thứ hai, chính sách của Chính phủ và các biện pháp hỗ trợ sẽ là động lực giúp các ngành và doanh nghiệp thực hiện các thay đổi chiến lược để chuyển đổi mô hình kinh doanh ít phát thải các-bon hơn. Các ưu đãi nhằm hỗ trợ tổ chức phát hành giảm một phần chi phí phát hành trái phiếu xanh và các đánh giá độc lập sẽ giúp thúc đẩy quy mô của thị trường trái phiếu xanh.
Thứ ba, việc phát triển một hệ sinh thái gắn kết và phối hợp chặt chẽ - bao gồm cơ quan quản lý, các tổ chức quốc tế, cơ quan tư vấn và đơn vị cung cấp dịch vụ - sẽ là yếu tố then chốt để chia sẻ thông tin, thiết lập thông lệ thị trường tốt nhất, giải quyết các điểm nghẽn của thị trường trong nước và xây dựng nền tảng vững chắc để tài chính bền vững phát triển mạnh mẽ hơn. Chính sách ưu đãi: Các cơ chế hỗ trợ như miễn giảm thuế, ưu đãi lãi suất hoặc hỗ trợ bảo lãnh sẽ khuyến khích doanh nghiệp phát hành trái phiếu xanh.
Ngoài việc tổ chức phát hành thực hiện minh bạch hơn về mặt công bố thông tin, nhà đầu tư còn dựa vào các đánh giá từ bên thứ ba để xác thực và kiểm tra các cam kết xanh của tổ chức phát hành, đặc biệt là giai đoạn sau khi trái phiếu được phát hành thành công. Đánh giá ban đầu trước khi phát hành có thể giúp xác nhận mục đích và quy trình thực hiện các mục tiêu xanh và bền vững của tổ chức phát hành. Tuy nhiên, để đồng thời đảm bảo nhà phát hành thực hiện đúng cam kết, các đánh giá định kỳ sau phát hành được sẽ giúp theo dõi hiệu quả thực hiện các mục tiêu xanh của tổ chức phát hành trong suốt thời gian trái phiếu lưu hành.
Dự báo thị trường trái phiếu cuối năm, ông có nhận định gì?
Chúng tôi cho rằng, hệ thống ngân hàng sẽ tiếp tục đóng vai trò chủ lực trong thúc đẩy tăng trưởng thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong thời gian tới. Trong bối cảnh tăng trưởng huy động chậm hơn so với tín dụng, việc phát hành trái phiếu giúp các ngân hàng bổ sung nguồn vốn dài hạn, cải thiện cấu trúc kỳ hạn và giảm rủi ro thanh khoản so với các khoản vay ngắn hạn trên thị trường liên ngân hàng.
Ngoài ra, các ngân hàng đang chủ động quản lý thanh khoản, đảm bảo tuân thủ quy định, đồng thời tìm kiếm cơ hội mua lại trước hạn và phát hành trái phiếu mới với kỳ hạn dài hơn để đáp ứng nhu cầu cho vay dài hạn.
Bên cạnh đó, theo quan sát của chúng tôi, có đến 2/3 số trái phiếu phát hành trong 7 tháng đầu năm là từ khối ngân hàng thương mại và người mua chủ yếu cũng chính là nhóm ngân hàng. Điều này cho thấy một thực tế là mặc dù con số phát hành trái phiếu doanh nghiệp vẫn đang tiếp tục xu hướng hồi phục nhưng các doanh nghiệp cần vốn dài hạn vẫn chủ yếu tiếp cận qua kênh ngân hàng còn kênh trái phiếu doanh nghiệp vẫn đóng góp khá khiêm tốn. Điều này đến từ nhiều yếu tố, trong đó lý do lớn nhất là điều kiện thị trường hiện tại đang thuận lợi cho việc giải ngân tín dụng từ ngân hàng, do đó, có nhiều doanh nghiệp lựa chọn vay vốn ngân hàng thay cho phát hành trái phiếu để tài trợ cho các nhu cầu vốn của họ. Tuy nhiên, chúng tôi tin rằng, thị trường trái phiếu doanh nghiệp vẫn đang đi đúng hướng, đó là gia tăng kỷ luật thị trường, hồi phục niềm tin cho nhà đầu tư. Đây là nền tảng bền vững để thị trường tiếp tục tăng trưởng trong thời gian tới.
Về chất lượng các khoản trái phiếu, như tôi đã đề cập ở trên, tỷ lệ chậm trả trái phiếu phát sinh mới trong năm 2025 vẫn ở mức thấp nhờ điều kiện tài chính ổn định, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tái cấp vốn. Đặc biệt, nhóm bất động sản - vốn có tỷ lệ chậm trả cao nhất - đang được hưởng lợi từ các chính sách hỗ trợ tháo gỡ vướng mắc pháp lý cho dự án. Điều này giúp đẩy nhanh quá trình tái cơ cấu hoạt động và cải thiện dòng tiền từ hoạt động kinh doanh, qua đó giảm áp lực trả nợ trong ngắn hạn.
