Công tác thanh tra, giám sát được tăng cường, hỗ trợ hoạt động ngân hàng ổn định hơn
Đóng góp vào kết quả trên là nhờ sự tăng cường công tác thanh tra, giám sát ngân hàng để ngăn chặn, phát hiện kịp thời và xử lý kiên quyết các rủi ro, tồn tại và yếu kém của TCTD.
Tăng cường công tác thanh tra, giám sát
Căn cứ diễn biến tình hình tiền tệ - ngân hàng, yêu cầu thực hiện nhiệm vụ chính trị của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) và định hướng thanh tra của Thanh tra Chính phủ, NHNN đã ban hành Kế hoạch thanh tra năm 2017 kèm theo Quyết định số 2336a/QĐ-NHNN ngày 25/11/2016 để thống nhất thực hiện trong toàn ngành.
Trong đó, công tác thanh tra chuyên ngành trước hết tập trung vào thanh tra pháp nhân nhằm đánh giá chính xác hơn về thực trạng pháp nhân TCTD; tiếp đó, thanh tra chuyên đề về cơ cấu lại, xử lý nợ xấu, chất lượng tín dụng và một số nội dung trọng yếu khác trong hoạt động của TCTD.
TS. Nguyễn Văn Hưng
Triển khai Kế hoạch thanh tra năm 2017, việc thanh tra, giám sát ngân hàng toàn hệ thống đã quán triệt, xây dựng và triển khai kế hoạch thanh tra cụ thể theo chức năng, nhiệm vụ được giao, phù hợp với yêu cầu quản lý nhà nước trên địa bàn và nguồn lực thanh tra.
Phương pháp thanh tra kết hợp giữa thanh tra tuân thủ và thanh tra trên cơ sở rủi ro tiếp tục được tăng cường với chất lượng ngày càng được nâng cao, đánh giá sát hơn tình hình, thực trạng hoạt động của đối tượng thanh tra.
Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng với vai trò là đơn vị đầu mối triển khai Kế hoạch thanh tra 2017 của toàn ngành đã tích cực, chủ động hướng dẫn, phối hợp với NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố trong việc triển khai kế hoạch thanh tra, báo cáo tiến độ thanh tra; dự thảo, ban hành và công khai kết luận thanh tra; xử lý qua khai thác kết luận thanh tra; chấn chỉnh việc thanh tra Quỹ tín dụng nhân dân (QTDND).
Đồng thời, nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý cho hoạt động thanh tra, NHNN đã ban hành Thông tư số 36/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016 quy định cụ thể về nội dung, trình tự, thủ tục thanh tra ngân hàng, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có liên quan trong hoạt động thanh tra ngân hàng để triển khai áp dụng thống nhất trên toàn hệ thống.
Với việc triển khai quyết liệt, bài bản và đồng bộ, về cơ bản, NHNN đã hoàn thành 100% Kế hoạch thanh tra năm 2017. Các cuộc thanh tra được triển khai nghiêm túc, đúng quy định của pháp luật, phù hợp với nội dung và kế hoạch thanh tra.
Qua công tác thanh tra, kiểm tra, nhiều hạn chế, tồn tại, sai phạm của các TCTD, chi nhánh NHNN đã được phát hiện như vi phạm trong hoạt động cấp tín dụng, phân loại nợ và trích dự phòng rủi ro; vi phạm trong huy động vốn, quản trị, điều hành, kiểm soát, kiểm toán nội bộ; vi phạm quy định về tỷ lệ, giới hạn an toàn; vi phạm về hạch toán - kế toán, thu - chi, tài chính...
Hoạt động tín dụng, ngân hàng đã minh bạch, lành mạnh hơn
Đặc biệt, trong năm 2017, việc thanh tra, kiểm tra khối QTDND được đẩy mạnh theo đúng chỉ đạo của Thống đốc từ đầu năm về việc tăng cường thanh tra các QTDND, đặc biệt là các QTDND yếu kém. Đồng thời, NHNN đã phát hiện những QTDND tiềm ẩn nhiều rủi ro, trong đó có một số quỹ mất khả năng thanh toán, không có khả năng tự củng cố, chấn chỉnh để trở lại hoạt động bình thường, qua đó kịp thời có biện pháp xử lý, không gây ảnh hưởng đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội tại địa phương.
Căn cứ kết quả các cuộc thanh tra, kiểm tra trực tiếp tại các TCTD, trong năm 2017, các đoàn thanh tra, kiểm tra của NHNN đã đưa ra các kiến nghị, yêu cầu TCTD khắc phục tồn tại, sai phạm. Bên cạnh đó, NHNN cũng đã áp dụng một số biện pháp xử lý đối với tổ chức, cá nhân nhằm kiện toàn tổ chức, ổn định bộ máy hoạt động tại một số TCTD (trong đó chủ yếu là tại các QTDND) với các hình thức như: đình chỉ, miễn nhiệm chức vụ; ban hành quyết định cảnh cáo; kiến nghị kiểm điểm trách nhiệm...
Công tác theo dõi, đôn đốc, kiểm tra và xử lý sau thanh tra tiếp tục được quan tâm thực hiện chặt chẽ, sát sao nhằm bảo đảm TCTD thực hiện nghiêm túc các kiến nghị, kết luận về thanh tra, kiểm tra; gắn kết quả thực hiện, xử lý sau thanh tra với việc xem xét cấp phép mở rộng mạng lưới và cung ứng dịch vụ ngân hàng mới.
Bên cạnh đó, để nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng đã tăng cường các biện pháp giám sát, đôn đốc, kiểm tra xử lý thực hiện các quyết định, kết luận về thanh tra; định kỳ yêu cầu các đối tượng thanh tra báo cáo kết quả thực hiện kết luận thanh tra và có biện pháp chấn chỉnh các đối tượng thực hiện không đúng hoặc chưa thực hiện các kết luận, kiến nghị thanh tra.
NHNN đã tiến hành kiểm tra việc thực hiện kiến nghị sau thanh tra đối với một số TCTD để đánh giá thực chất kết quả thực hiện, đảm bảo các kết luận, kiến nghị sau thanh tra được thực hiện nghiêm túc, qua đó nâng cao hiệu quả, hiệu lực của công tác thanh tra, giám sát.
Cùng với công tác thanh tra, trong năm 2017, công tác giám sát ngân hàng tiếp tục được đổi mới và tăng cường trên cơ sở hoàn thiện, triển khai các công cụ, phương pháp giám sát mới gắn liền với đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, phát triển cơ sở dữ liệu và hệ thống tiêu chí giám sát.
Về hình thức giám sát, bên cạnh việc củng cố hoạt động giám sát an toàn vi mô truyền thống, chất lượng của hoạt động giám sát an toàn vĩ mô đã được tăng cường mạnh mẽ thể hiện qua các đề xuất, kiến nghị, cảnh báo về lãi suất huy động, chất lượng tín dụng, tình hình cho vay đầu tư, kinh doanh bất động sản và cấp tín dụng các dự án BOT, BT, tình hình cổ đông, cổ phần, sở hữu chéo, lãi dự thu, tình hình quản trị, điều hành… của hệ thống các TCTD.
Nội dung giám sát không chỉ dừng ở việc giám sát việc tuân thủ pháp luật, chấp hành các tỷ lệ, giới hạn an toàn hoạt động mà còn chú trọng đánh giá, cảnh báo rủi ro trong hoạt động của TCTD.
Bên cạnh đó, trong năm 2017, NHNN đã ban hành Thông tư số 08/2017/TT-NHNN ngày 1/8/2017 và Sổ tay Giám sát ngân hàng giúp chuẩn hóa và thống nhất nội dung, trình tự, thủ tục giám sát TCTD trong toàn hệ thống thanh tra, giám sát ngành ngân hàng.
Với việc đổi mới và tăng cường công tác giám sát, nhiều sai phạm và rủi ro tiềm ẩn trong hoạt động của các TCTD được phát hiện như: vi phạm các tỷ lệ bảo đảm an toàn trong hoạt động; tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn sử dụng để cho vay trung, dài hạn; lãi, phí dự thu tăng lớn; một số TCTD có nợ xấu tăng lớn và/hoặc chiếm tỷ trọng cao so với tổng nợ; một số ngân hàng thương mại cổ phần có dư nợ cho vay lĩnh vực bất động sản, xây dựng, cho vay trung - dài hạn chiếm tỷ lệ cao trong khi tỷ lệ vốn huy động trung - dài hạn trên tổng vốn huy động thấp và huy động ròng từ TCTD khác lớn, có nguy cơ tiềm ẩn rủi ro thanh khoản cao, ảnh hưởng đến sự an toàn của hệ thống...
Trên cơ sở các tồn tại, vi phạm và rủi ro tiềm ẩn phát hiện được, NHNN (Cơ quan Thanh tra - giám sát ngân hàng) đã kịp thời tổ chức các cuộc làm việc trực tiếp và ban hành các văn bản cảnh báo TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài để chấn chỉnh, khắc phục.
Việc đánh giá tổng thể công tác thanh tra, giám sát năm 2017 cho thấy, trên cơ sở các cảnh báo, khuyến nghị của NHNN, các TCTD đã nhận thức đúng hơn về trách nhiệm bảo đảm an toàn trong hoạt động. Tuy nhiên, các tồn tại, vi phạm tiếp tục bộc lộ trong các khâu kiểm toán, kiểm soát, tín dụng (nhất là một số ngân hàng thương mại quy mô nhỏ và QTDND); một số TCTD vi phạm ở mức khá nghiêm trọng.
Để chấn chỉnh công tác bảo đảm an toàn trong hoạt động của toàn hệ thống TCTD, Cơ quan Thanh tra - giám sát ngân hàng đã tham mưu Thống đốc NHNN ban hành Chỉ thị số 07/CT-NHNN ngày 11/10/2017 về tăng cường phòng chống, ngăn ngừa vi phạm pháp luật trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng, đảm bảo an ninh, an toàn hoạt động ngân hàng, góp phần ổn định tiền tệ, tài chính.
Đồng thời, tổ chức hội nghị trực tuyến nhằm kịp thời phổ biến, cảnh báo các TCTD để chủ động phòng ngừa, ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật và quán triệt, yêu cầu các TCTD phải chủ động xây dựng kế hoạch hành động cụ thể và chủ động triển khai các giải pháp để phát hiện, xử lý, ngăn ngừa và hạn chế các hành vi vi phạm mà NHNN đã cảnh báo. TCTD nào còn để xảy ra vi phạm đối với các hành vi đã được cảnh báo được coi là cố tình vi phạm và sẽ được NHNN xử lý nghiêm minh theo đúng quy định của pháp luật.
Nhìn chung, trong năm 2017, NHNN đã tập trung chỉ đạo, tăng cường công tác thanh tra, giám sát ngân hàng nhằm nâng cao chất lượng trong việc ngăn chặn, phát hiện và xử lý kiên quyết các rủi ro, tồn tại và sai phạm của TCTD. Sự gắn kết, phối hợp giữa Thanh tra, giám sát tại NHNN Trung ương (Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng) và Thanh tra, giám sát tại NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố được củng cố.
Công tác thanh tra, giám sát không chỉ phục vụ đắc lực cho yêu cầu quản lý nhà nước, mà còn hỗ trợ một cách hiệu quả cho công tác cơ cấu lại và xử lý nợ xấu, góp phần duy trì sự ổn định và an toàn của hệ thống các TCTD, đóng góp tích cực cho sự phát triển kinh tế - xã hội.
Nhiệm vụ trọng tâm
Trên cơ sở mục tiêu và nhiệm vụ trọng tâm của toàn ngành ngân hàng, NHNN xác định, năm 2018 tiếp tục tăng cường công tác thanh tra, giám sát ngân hàng về việc chấp hành quy định của pháp luật về tiền tệ, ngân hàng, quy định về an toàn hoạt động; tập trung thanh tra, giám sát đối với các đối tượng, lĩnh vực tiềm ẩn nhiều rủi ro và vi phạm pháp luật.
Phát hiện, phòng ngừa, ngăn chặn và xử lý kịp thời rủi ro, vi phạm pháp luật; bảo đảm sự an toàn, ổn định hệ thống các TCTD và góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, kỷ cương, kỷ luật, đồng thời đấu tranh phòng chống tham nhũng và vi phạm pháp luật trong lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng. Thực hiện xây dựng chương trình, triển khai thanh tra, kiểm tra theo đúng tinh thần Chỉ thị số 20/CT-TTg ngày 17/5/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc chấn chỉnh hoạt động thanh tra, kiểm tra đối với doanh nghiệp.
Với định hướng nêu trên, NHNN xác định một số nhiệm vụ trong tâm cần tập trung triển khai trong năm 2018 bao gồm:
Thứ nhất, triển khai có hiệu quả và hoàn thành Kế hoạch thanh tra năm 2018 trong toàn ngành theo đúng các quy định pháp luật về thanh tra. Tiếp tục tăng cường đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, giám sát ngân hàng phù hợp với yêu cầu thực tiễn của Việt Nam và các thông lệ, chuẩn mực quốc tế.
Hoàn thiện mô hình tổ chức và hoạt động của Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng, đảm bảo tinh gọn, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới; nâng cao khả năng cảnh báo sớm đối với những rủi ro tiềm ẩn mang tính hệ thống và ngăn ngừa nguy cơ vi phạm pháp luật của các TCTD; nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát an toàn vi mô và giám sát an toàn vĩ mô; tăng cường thanh tra toàn diện, pháp nhân TCTD.
Thứ hai, tập trung nguồn lực để thanh tra, giám sát chặt chẽ các QTDND, trong đó tập trung vào các QTDND chưa được thanh tra ít nhất 2 năm gần đây, các QTDND xếp loại yếu kém, tiềm ẩn nhiều rủi ro và có dấu hiệu vi phạm pháp luật nhằm phát hiện, ngăn ngừa và xử lý kịp thời các vi phạm, rủi ro, các QTDND yếu kém, đảm bảo các QTDND hoạt động đúng tôn chỉ, mục đích là tương trợ giữa các thành viên.
Thứ ba, tiếp tục hoàn thiện thể chế cho hoạt động thanh tra, giám sát ngân hàng, trong đó tập trung vào 3 nhiệm vụ trọng tâm: Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan có liên quan để hoàn thiện, trình Chính phủ sửa đổi, bổ sung Nghị định số 26/2014/NĐ-CP và trình Thủ tướng Chính phủ sửa đổi, bổ sung Quyết định số 35/2014/QĐ-TTg; xây dựng và trình Thống đốc NHNN ban hành kịp thời các thông tư hướng dẫn Luật Các TCTD 2010 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD; rà soát, phát hiện và đề xuất, kiến nghị sửa đổi kịp thời các quy định bất cập, hạn chế, vướng mắc để tạo cơ sở pháp lý đồng bộ cho hoạt động thanh tra, giám sát.
Thứ tư, phát triển đội ngũ cán bộ thanh tra, giám sát ngân hàng đủ về số lượng và có năng lực, trình độ chuyên môn, bản lĩnh chính trị, ý thức trách nhiệm, đáp ứng yêu cầu cao hơn về quản lý, thanh tra, giám sát ngân hàng trong giai đoạn phát triển mới.
Thứ năm, chỉ đạo các TCTD đẩy mạnh việc nâng cao năng lực và bộ máy quản trị, điều hành và phát triển các hệ thống quản trị rủi ro và công nghệ thông tin. Tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác tự kiểm tra, kiểm soát nội bộ trong từng TCTD. Rà soát, hoàn thiện các quy định/quy trình/chính sách nội bộ đã ban hành chưa phù hợp với tình hình thực tế để khẩn trương sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các quy định/quy trình/chính sách nội bộ, đặc biệt trong các quy trình, nghiệp vụ cho vay, bảo lãnh, nhận tiền gửi…
Thứ sáu, tăng cường hơn nữa sự phối hợp công tác, chia sẻ thông tin giữa NHNN và các cơ quan bảo vệ pháp luật, cơ quan chức năng trong việc phát hiện và xử lý các vi phạm pháp luật trong lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng. Tích cực chủ động và xử lý nghiêm minh theo quy định của pháp luật đối với các sai phạm, vi phạm pháp luật của các tổ chức và cá nhân.
