Vòng thuế quan mới nhất của Tổng thống Trump đã có hiệu lực hoàn toàn thứ Tư (9/4), với mức thuế nhập khẩu cao hơn đối với hàng loạt quốc gia và vùng lãnh thổ đang được áp dụng.
Eswar Prasad, giáo sư chính sách thương mại tại Đại học Cornell cho biết: "Có một sự trớ trêu sâu sắc khi Tổng thống Trump tuyên bố nền kinh tế Mỹ bị đối xử bất công vào thời điểm nền kinh tế này đang tăng trưởng mạnh mẽ, trong khi mọi nền kinh tế lớn khác đều đình trệ hoặc mất đà tăng trưởng… Một sự trớ trêu lớn hơn là thuế quan của Tổng thống Trump có khả năng sẽ chấm dứt chuỗi thành công đáng kinh ngạc của Mỹ và làm thoái lui nền kinh tế, tăng trưởng việc làm và thị trường tài chính''.
Tổng thống Trump và các cố vấn thương mại của ông đã nhấn mạnh rằng, các quy tắc chi phối thương mại toàn cầu khiến Mỹ gặp bất lợi rõ rệt. Nhưng theo các nhà kinh tế khác, Tổng thống Trump có một ý tưởng thiên lệch về thương mại thế giới, đặc biệt là mối bận tâm về thâm hụt thương mại mà họ cho rằng không làm gì để cản trở tăng trưởng kinh tế.
Theo Tổng thống Trump, Mỹ là nạn nhân của một cuộc tấn công kinh tế của châu Âu, Trung Quốc, Mexico, Nhật Bản và thậm chí cả Canada; trong khi theo các nhà kinh tế, đúng là một số quốc gia đánh thuế nhập khẩu cao hơn Mỹ, một số quốc gia thao túng tiền tệ thấp hơn để đảm bảo rằng hàng hóa của họ có khả năng cạnh tranh về giá trên thị trường quốc tế, một số chính phủ trợ cấp cho các ngành công nghiệp của họ để tạo lợi thế.
Tuy nhiên, Mỹ vẫn là nước xuất khẩu lớn thứ hai thế giới chỉ sau Trung Quốc. Mỹ đã xuất khẩu 3.100 tỷ USD hàng hóa và dịch vụ vào năm 2023, bỏ xa nước đứng thứ ba là Đức với 2.000 tỷ USD.
Nền kinh tế Mỹ vẫn mạnh mẽ bất kể thâm hụt thương mại cao
Tổng thống Trump và các cố vấn chỉ ra các con số thâm hụt thương mại của Mỹ với các quốc gia khác là vấn đề trọng yếu. Ông đang tìm cách khôi phục công lý và hàng triệu việc làm trong nhà máy đã biến mất từ lâu của Mỹ bằng cách đánh thuế nhập khẩu ở mức chưa từng thấy ở Mỹ kể từ thời kỳ xe ngựa kéo.
Tuy nhiên, Mỹ đã là nền kinh tế lớn giàu có nhất thế giới, và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã dự báo vào tháng 1 rằng, tăng trưởng kinh tế của Mỹ sẽ vượt qua mọi nền kinh tế tiên tiến lớn khác trong năm nay. Trung Quốc và Ấn Độ đã tăng trưởng nhanh hơn Mỹ trong thập kỷ qua, nhưng mức sống của các quốc gia này vẫn không thể sánh được với Mỹ.
Trong khi đó, sản xuất tại Mỹ đã suy giảm trong nhiều thập kỷ. Có sự đồng thuận rằng, nhiều nhà sản xuất của Mỹ không thể cạnh tranh với dòng hàng nhập khẩu giá rẻ sau khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 2001. Bốn năm sau đó, gần 3 triệu việc làm trong ngành sản xuất tại Mỹ đã bị mất, mặc dù robot và các hình thức tự động hóa khác có lẽ đã làm giảm việc làm trong nhà máy ít nhất là ngang bằng với “cú sốc Trung Quốc”.
Để đảo ngược tình trạng này, Tổng thống Trump đã nhiều lần tung ra các đòn thuế quan. Kể từ khi trở lại Nhà Trắng vào tháng 1/2025, ông đã áp thuế 25% đối với ô tô, thép và nhôm nhập khẩu; đánh thuế nhập khẩu 20% vào hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, ngoài mức thuế cao mà ông đã áp dụng đối với Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, và mới nhất là loạt thuế quan đối ứng có hiệu lực vào ngày 9/4.
Mỹ đã mua nhiều hơn từ các quốc gia khác so với lượng hàng hóa họ bán cho Mỹ mỗi năm trong nửa thế kỷ qua. Vào năm 2024, thâm hụt thương mại hàng hóa và dịch vụ của Mỹ đã lên tới 918 tỷ USD, mức cao thứ hai được ghi nhận.
Cố vấn thương mại của Trump, Peter Navarro đã gọi thâm hụt thương mại của Mỹ là “tổng hợp của tất cả các hành vi gian lận” của các quốc gia khác.
Tuy nhiên, các nhà kinh tế cho rằng, thâm hụt thương mại không phải là dấu hiệu cho thấy sự yếu kém của quốc gia. Nền kinh tế Mỹ đã tăng gần gấp 4 lần về quy mô (đã điều chỉnh theo lạm phát) trong nửa thế kỷ thâm hụt thương mại đó.
“Không có lý do gì để nghĩ rằng thâm hụt thương mại lớn hơn có nghĩa là tăng trưởng thấp hơn… Trên thực tế, điều ngược lại gần với sự thật hơn ở nhiều quốc gia”, cựu kinh tế trưởng của IMF Maurice Obstfeld, thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson nói và cho biết, thâm hụt thương mại không có nghĩa là một quốc gia đang thua lỗ thông qua thương mại.
Chi tiêu nhiều, tiết kiệm ít và thâm hụt thương mại tăng lên
Trên thực tế, nền kinh tế Mỹ tăng trưởng càng nhanh thì người Mỹ có xu hướng mua nhiều hàng nhập khẩu hơn và thâm hụt thương mại có xu hướng mở rộng hơn.
Thâm hụt thương mại của Mỹ (khoảng cách giữa những gì nước này bán và mua từ các quốc gia nước ngoài) đã đạt mức kỷ lục là 945 tỷ USD vào năm 2022 khi nền kinh tế Mỹ phục hồi mạnh mẽ sau giai đoạn phong tỏa do Covid-19. Thâm hụt thương mại thường giảm mạnh trong thời kỳ suy thoái.
Thâm hụt thương mại không phải chủ yếu do các hoạt động thương mại không công bằng của các quốc gia khác gây ra cho nước Mỹ. Đối với các nhà kinh tế, chúng là sản phẩm nội địa, kết quả của xu hướng tiết kiệm ít và tiêu dùng nhiều hơn sản lượng của người Mỹ tạo ra.
Người Mỹ nổi tiếng thích chi tiêu nhiều hơn số tiền kiếm được, có nghĩa là một phần chi tiêu được sử dụng cho hàng nhập khẩu. Các nhà kinh tế cho biết, nếu Mỹ tăng cường tiết kiệm, như bằng cách giảm thâm hụt ngân sách, thì điều đó cũng sẽ làm giảm thâm hụt thương mại của nước này.
Theo Jay Bryson, nhà kinh tế trưởng tại Wells Fargo: "Không phải phần còn lại của thế giới đã lừa chúng ta trong nhiều thập kỷ… Đó là vì chúng ta chưa tiết kiệm đủ".
Ngược lại, mức tiết kiệm thấp và thâm hụt thương mại lớn của Mỹ dẫn tới dòng vốn đầu tư nước ngoài ổn định khi các quốc gia khác chuyển nguồn thu từ xuất khẩu của họ vào Mỹ. Ngân hàng Thế giới (WB) cho biết, đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Mỹ đạt 349 tỷ USD vào năm 2023, gần gấp đôi dòng vốn đổ vào quốc gia đứng thứ hai là Singapore.
Barry Eichengreen, nhà kinh tế tại Đại học California cho biết, kịch bản duy nhất mà thuế quan làm giảm thâm hụt của Mỹ là nếu chúng khiến đầu tư vào Mỹ sụp đổ, và điều đó "sẽ là một thảm họa.'
Theo nhà kinh tế Dani Rodrik của Đại học Harvard, một "chính sách công nghiệp được thiết kế tốt", được hỗ trợ bởi một số loại thuế quan, "có thể thúc đẩy tăng đầu tư và năng lực sản xuất". Thay vào đó, hành động của Tổng thống Trump có thể chỉ "gây ra rất nhiều bất ổn" và xa lánh các đồng minh tốt nhất của Mỹ, tạo nên "một chính sách tồi tệ nói chung".