PGS-TS. Vũ Duy Vĩnh, Trưởng khoa Tài chính quốc tế (Học viện Tài chính).
Theo đánh giá của PGS-TS. Vũ Duy Vĩnh, Trưởng khoa Tài chính quốc tế (Học viện Tài chính), mức thuế đối ứng 20% mà Hoa Kỳ đánh vào hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam có thể gây khó khăn ít nhiều cho hoạt động xuất khẩu của nước ta. Song ở chiều ngược lại, việc gỡ bỏ hoàn toàn thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu từ xứ sở Cờ hoa cũng mang lại cơ hội cho Việt Nam.
Vì sao ông cho rằng, thuế đối ứng của Hoa Kỳ cũng mang lại cơ hội cho Việt Nam?
Chúng ta đã biết, Hoa Kỳ áp thuế suất 20% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam. Nhưng đây là mức thuế suất chung, còn chi tiết từng nhóm hàng hóa sẽ có thuế suất cụ thể, mức thuế suất nào phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó yếu tố quan trọng nhất là mặt hàng đó phía Mỹ có nhập siêu hay không.
Hiện Việt Nam nhập siêu từ Hoa Kỳ chủ yếu là máy tính, sản phẩm điện tử và linh kiện; máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng; bông các loại; chất dẻo nguyên liệu; thức ăn gia súc và nguyên liệu; rau quả; sản phẩm hóa chất, dược phẩm, gỗ và sản phẩm gỗ; nguyên phụ liệu dệt may, da giày. Các mặt hàng chủ lực mà Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ gồm máy tính, sản phẩm điện tử và linh kiện; máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng; hàng dệt may; giày dép; các sản phẩm nông nghiệp, thủy sản; đồ gỗ...
Đối với những mặt hàng chủ lực Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ đang ở trong trạng thái nhập siêu như máy tính, sản phẩm điện tử và linh kiện; máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng; rau quả (nông sản), có thể không bị áp mức thuế cao nhất (20%). Còn đối với những mặt hàng chủ lực khác như hàng dệt may, giày dép và các sản phẩm nông nghiệp, thủy sản, đồ gỗ Việt Nam xuất siêu, nhưng bù lại đã nhập siêu nguyên liệu để sản xuất hàng xuất khẩu như bông các loại; chất dẻo nguyên liệu; thức ăn gia súc và nguyên liệu; sản phẩm hóa chất; gỗ nguyên liệu; nguyên phụ liệu dệt may, da giày, nên có thể cũng không phải chịu thuế suất quá cao.
Như vậy, với mức thuế đối ứng 20% (tối đa), nhiều nhóm hàng hóa của Việt Nam có lợi thế vì được hưởng thuế suất thấp hơn, nhiều khả năng thấp hơn các đối thủ cạnh tranh trực tiếp khác.
Hoa Kỳ áp thuế suất tối đa lên đến 20%, trong khi Việt Nam xóa bỏ hoàn toàn thuế nhập khẩu từ Hoa Kỳ. Theo ông, điều này có khiến Việt Nam bị bất lợi?
Trong quan hệ thương mại quốc tế, việc cân bằng cán cân thương mại được đặt lên hàng đầu. Cán cân thương mại rõ ràng nghiêng về phía Việt Nam quá lớn, nên chúng ta cũng không nên đòi hỏi đối đẳng, bình đẳng. Hơn nữa, với việc bãi bỏ thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu từ Hoa Kỳ, Việt Nam cũng có những cái lợi.
Các mặt hàng Việt Nam nhập khẩu từ Hoa Kỳ đều là những mặt hàng trong nước chưa sản xuất được, hoặc cung không đủ cầu, nên không nhập khẩu từ Hoa Kỳ thì cũng nhập từ các nước khác. Chúng ta chủ yếu nhập khẩu các mặt hàng này từ các nước đã ký kết hiệp định thương mại tự do với thuế suất 0%, nên thay vì nhập khẩu từ nước khác, giờ chuyển sang nhập khẩu từ Hoa Kỳ với thuế suất 0%, Việt Nam chẳng mất gì, nếu có thì là thuế nhập khẩu từ hàng hóa Hoa Kỳ. Nhưng bù lại, kim ngạch nhập khẩu từ Hoa Kỳ tăng thì ngân sách nhà nước tăng thu thông qua thuế giá trị gia tăng và thuế tiêu thụ đặc biệt (nếu có).
Hơn nữa, Việt Nam nhập khẩu từ Hoa Kỳ chủ yếu là nguyên liệu để sản xuất hàng hóa phục vụ thị trường trong nước như bông, vải, chất dẻo, thức ăn gia súc, ngô, đậu tương (nguyên liệu để làm thức ăn chăn nuôi), gỗ, hóa chất, dược phẩm, nguyên phụ liệu dệt cho ngành dệt may, da giày... Khi thuế suất 0%, doanh nghiệp giảm được chi phí đầu vào, giảm giá thành đầu ra và tăng sức cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu.
Liệu người tiêu dùng Việt Nam có hào hứng khi được mua hàng miễn thuế từ Hoa Kỳ, thưa ông?
Tôi nghĩ, người tiêu dùng thích sử dụng hàng “Made in American” và châu Âu hơn hàng nhập khẩu cùng chủng loại từ nước khác. Thực tế, ngay cả khi mặt hàng hoa quả nhập khẩu từ Hoa Kỳ chưa được miễn thuế, thì Việt Nam vẫn nhập siêu mặt hàng này từ Hoa Kỳ, giờ được miễn thuế thì lượng nhập khẩu chắc chắn tăng lên, vì giá cả cạnh tranh so với hàng nhập khẩu từ nước khác.
Bãi bỏ thuế quan với hàng hóa của Hoa Kỳ chắc chắn khiến dân “chơi xe” vui nhất. Việt Nam đã có ngành công nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô từ mấy chục năm nay, với rất nhiều hãng xe, thương hiệu hàng đầu thế giới như Honda, Hyundai, Suzuki, Mitsubishi..., trong đó có cả hãng xe đến từ Hoa Kỳ như Chevrolet, Ford. Tuy nhiên, hàng năm, Việt Nam vẫn phải bỏ nhiều tỷ USD nhập khẩu xe nguyên chiếc với các thương hiệu trên, nhưng chủ yếu là từ Indonesia, Thái Lan và Trung Quốc.
Theo số liệu của Cục Hải quan (Bộ Tài chính), nửa đầu năm nay, Việt Nam đã nhập khẩu khoảng 103.000 ô tô nguyên chiếc, tăng hơn 38% so với cùng kỳ năm 2024, trong đó có 78.345 ô tô du lịch dưới 9 chỗ ngồi, tăng 29,4%. Nhu cầu sử dụng xe ô tô nhập khẩu ổn định, xe của Hoa Kỳ rẻ hơn do được miễn thuế, thì tăng cường nhập khẩu xe ô tô từ nước này, thay vì từ 3 thị trường kể trên. Vì vậy, ngân sách nhà nước chẳng mất gì, doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp xe ô tô trong nước cũng không thiệt hại gì, vì người tiêu dùng thích dùng xe nhập khẩu, nên cũng không mua xe trong nước.
Nói vậy là thuế đối ứng không ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh, xuất nhập khẩu của Việt Nam?
Chắc chắn là có, nhưng cần phải chờ thêm thời gian nữa mới biết rõ thuế đối ứng tác động thế nào. Theo số liệu của Cục Thống kê (Bộ Tài chính), trong 7 tháng năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa đạt 514,7 tỷ USD, tăng 16,3%. Trong đó, xuất khẩu tăng 14,8%; nhập khẩu tăng gần 18%. Hoa Kỳ tiếp tục là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam và vẫn là thị trường xuất siêu lớn nhất của nước ta.
Khảo sát của Cục Thống kê cũng cho biết, khoảng 26,4% số doanh nghiệp khẳng định, số lượng đơn đặt hàng xuất khẩu quý II/2025 cao hơn quý I/2025, trong khi chỉ có 22,2% số doanh nghiệp có đơn hàng xuất khẩu giảm. Hoạt động xuất khẩu vẫn rất sáng sủa, khi trong quý III/2025, có 30,8% số doanh nghiệp dự kiến tăng số lượng đơn đặt hàng xuất khẩu so với quý II, trong khi chỉ có 18,2% số doanh nghiệp dự kiến giảm đơn hàng.
Trước mắt, thuế đối ứng chưa tác động gì, trong tương lai xa hơn, nếu kinh tế Hoa Kỳ không tăng trưởng mạnh, lạm phát tăng, thất nghiệp tăng, thì người tiêu dùng Hoa Kỳ chắc chắn giảm chi tiêu, nhất là đối với các mặt hàng không thực sự thiết yếu, trong đó có hàng nhập khẩu từ Việt Nam. Vì vậy, doanh nghiệp cần phải giảm chi phí sản xuất, vận chuyển, logistics, lưu thông để tăng sức cạnh tranh, bởi khi người dân Hoa Kỳ thắt chặt chi tiêu, các đối thủ cạnh tranh trực tiếp sẽ tìm cách giảm giá bán, thì sức mua hàng hóa Việt Nam trên thị trường này có thể giảm mạnh.
