Được biết, VNR là một trong số 5 tổng công ty giao thông chuyển về CMSC từ tháng 11/2018. Đây là doanh nghiệp vừa thực hiện quản lý, cung cấp các dịch vụ sự nghiệp công, phi thương mại, vừa kinh doanh vận tải đường sắt.
Văn phòng Chính phủ vừa có văn bản số 4277/VPCP – TCCV đồng ý với Bộ GTVT và Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp (CMSC) là chưa điều chuyển Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) về lại Bộ GTVT quản lý.
Thủ tướng giao CMSC, Bộ GTVT, VNR và các cơ quan liên quan tiếp tục phối hợp chặt chẽ để xử lý các vướng mắc trong hoạt động của Tổng công ty Đường sắt Việt Nam; thực hiện chỉ đạo của Chính phủ tại Nghị quyết 41/NQ-CP ngày 9 tháng 4 năm 2020 về phiên họp Chính phủ tháng 3 năm 2020.
Thủ tướng yêu cầu CMSC khẩn trương trình Đề án cơ cấu lại VNR tổng hợp đầy đủ các khó khăn, vướng mắc phát sinh trong thời gian tới của Tổng công ty Đường sắt Việt Nam và đề xuất giải pháp phù hợp.
Trong các văn bản gửi Thủ tướng vào tháng 4/2020, cả Bộ GTVT và CMSC đều chưa muốn có sự thay đổi về cơ quan đại diện phần vốn Nhà nước tại VNR.
Tuy nhiên, để tránh lặp lại những vướng mắc liên quan đến việc giao dự toán chi ngân sách nhà nước cho bảo trì kết cấu cấu hạ tầng đường sắt như trong thời gian qua, Bộ GTVT đề nghị CMSC cần sớm rà soát trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án tái cơ cấu VNR, trong đó cần có sắp xếp cơ cấu bộ máy phù hợp với quy định pháp luật (Luật Đường sắt, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công và các nghị định liên quan) về bảo trì, khai thác cũng như sướm nghiên cứu tách bạch kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt và kinh doanh vận tải.
Bộ GTVT cũng đề xuất Thủ tướng chỉ đạo các Bộ, ngành sớm rà soát điều chỉnh các quy định pháp luật trong việc quản lý, thực hiện bảo trì thường xuyên kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia (Nghị định 11/2018/NĐ-CP ngày 16/1/2018 của Chính phủ ban hành Điều lệ tổ chức và hoạt động của VNR, Nghị định 46/2018/NĐ-CP ngày 14/03/2018 Quy định việc quản lý, sử dụng và khai thác tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia và các thông tư hướng dẫn thực hiện).
Trước đó, vào giữa tháng 2/2020, Việc Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ GTVT và Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp đánh giá toàn diện những ưu điểm và nhược điểm của việc đưa Tổng công ty Đường sắt Việt Nam về lại Bộ GTVT theo kiến nghị của một số chuyên gia và Đại biểu Quốc hội cũng là cơ hội để ngành đường sắt và các cơ quan quản lý Nhà nước tổng rà soát, nhìn lại mình.
Trong công văn số 3406, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông cho biết là việc chuyển giao VNR về lại Bộ GTVT tại thời điểm này có ưu điểm là cơ bản không phải điều chỉnh hệ thống hoạt động đường sắt, tận dụng hệ thống cơ cấu bộ máy hiện hữu quản lý, điều hành của VNR đối với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt. Đồng thời, với việc VNR là đơn vị trực thuộc sẽ đem lại sự thuận lợi trong chỉ đạo, thực hiện quy hoạch, đầu tư và hoạt động đường sắt, vì Bộ GTVT thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của đại diện chủ sở hữu đối với tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia.
Trên thực tế, VNR hiện không đơn thuần chỉ kinh doanh thuần túy mà còn tham gia hoạt động quản lý tài sản nhà nước (tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt do nhà nước đầu tư). Ít nhất 1/3 doanh thu hàng năm và ½ công ăn, việc làm của hơn 1 vạn lao động VNR đến từ việc quản lý, bảo trì hệ thống kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia với kinh phí từ nguồn NSNN ước khoảng 2.800 – 3.000 tỷ đồng/năm.
Tuy nhiên, Bộ GTVT cũng thừa nhận nếu đưa VNR về lại bộ này sẽ đồng nghĩa với việc không phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước về tiếp tục đẩy mạnh cơ cấu lại DNNN, đồng thời cũng phải thực hiện rà soát điều chỉnh các quy định pháp luật hiện hành để triển khai thục hiện giao vốn nhà nước trong bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia trực tiếp cho doanh nghiệp thực hiện.
Trước đó, vào đầu tháng 4/2020, trong công văn số 542/UBQLV – CNHT, ông Nguyễn Hoàng Anh, Chủ tịch CMSC cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ không điều chuyển VNR về lại Bộ GTVT. Theo đó, Ủy ban sẽ tiếp tục thực hiện chức năng cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn Nhà nước tại VNR theo đúng quy định tại Nghị định số 131/2018/NĐ – CP về việc quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của CMSC và Quyết định số 1515/QĐ – TTg ngày 9/11/2018 ban hành quy chế về trình tự, thủ tục, hồ sơ chuyển giao quyền, trách nhiệm của cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại các doanh nghiệp về CMSC.
Lãnh đạo CMSC đề nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ GTVT khẩn trương triển khai thực hiện nhiệm vụ lập Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó cần xác định rõ loại hình, vai trò, vị trí, quy mô, định hướng khai thác, sử dụng và các chỉ tiêu kinh tế, kỹ thuật, công nghệ... nhằm đáp ứng nhu cầu vận tải, đảm bảo kết nối đường sắt với các loại hình vận tải khách, kết nối đường sắt với các trung tâm kinh tế lớn của đất nước; đồng thời có giải pháp để phát triển hệ thống nhà ga, công trình thương mại, dịch vụ nhà ga đường sắt; xây dựng cơ chế giúp đường sắt phát huy được tiềm năng vốn có.
Một đề xuất quan trọng khác của SMSC là việc các cơ quan chức năng cần sớm phê duyệt Đề án quản lý, sử dụng tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia do Nhà nước đầu tư, trong đó có việc tính toán giao một số tài sản như toàn bộ nhà ga, kho hàng, bãi hàng, tuyến đường sắt Đà Lạt – Trại Mát cho VNR theo hình thức tính thành vốn Nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp.
Đề xuất này của CMSC cũng tương đồng với kiến nghị mới đây của Bộ GTVT liên quan đến việc quản lý, sử dụng tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia do Nhà nước đầu tư. Theo đó, tại Đề án quản lý, sử dụng tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia do nhà nước đầu tư đang xin ý kiến của các bộ, ngành liên quan, Bộ GTVT đã đề xuất Chính phủ giao VNR quản lý, sử dụng tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia không tính thành phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp đến hết năm 2025. Sau thời hạn trên, giao Bộ GTVT tổng kết đánh giá, báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định việc chuyển tài sản kết cấu hạ tầng quốc gia cho cơ quan quản lý nhà nước về đường sắt quản lý, sử dụng.
Được biết, VNR là một trong số 5 tổng công ty giao thông chuyển về CMSC từ tháng 11/2018. Đây là doanh nghiệp vừa thực hiện quản lý, cung cấp các dịch vụ sự nghiệp công, phi thương mại, vừa kinh doanh vận tải đường sắt. Mặc dù là doanh nghiệp duy nhất khai thác hệ thống đường sắt quốc gia nhưng kết quả sản xuất kinh doanh của VNR với hơn 26.000 lao động là rất khiêm tốn.
Cụ thể, năm 2019, doanh thu toàn VNR chỉ đạt 2.387 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế đạt 17,4 tỷ đồng và đang có xu hướng sụt giảm do không cạnh tranh nổi với đường bộ, hàng không về vận tải hành khách; đường biển và đường bộ về hàng hóa.
Theo đánh giá của CMSC, ngoài việc chất lượng hạ tầng, công nghệ khai thác quá lạc hậu, việc thị phần vận tải hàng hóa của Tổng công ty hiện chỉ chiếm 0,31% toàn ngành còn xuất phát từ việc tư duy bao cấp, độc quyền, chậm đổi mới và trình độ, kỹ năng quản trị kinh doanh của đội ngũ lãnh đạo VNR hiện còn hạn chế.
“Rõ ràng những vấn đề của VNR không phải là việc doanh nghiệp này thuộc Ủy ban hay Bộ GTVT quản lý mà là xuất phát từ những hạn chế trong nguồn lực đầu tư; bất cập trong cơ chế quản lý, mô hình hoạt động của Tổng công ty nhưng lại chưa có cơ chế để tháo gỡ, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tự chủ trong hoạt động SXKD”, ông Hoàng Anh khẳng định.
