Một nghiên cứu do Trung tâm Siêu máy tính Barcelona dẫn đầu đã chỉ ra mối liên hệ trực tiếp giữa hàng loạt hiện tượng khí hậu khắc nghiệt với giá lương thực tăng mạnh, làm nổi bật tính dễ bị tổn thương ngày càng tăng của hệ thống lương thực trước các cú sốc môi trường.
Các nghiên cứu trước đây đã xem xét nhiệt độ cao là nguyên nhân thúc đẩy lạm phát giá lương thực nói chung trong dài hạn, vì chúng là nguyên nhân dẫn tới sản lượng giảm sút và thiếu hụt nguồn cung. Tuy nhiên, nghiên cứu mới cho thấy một số mặt hàng thực phẩm cụ thể cũng trải qua mức tăng giá ngắn hạn mạnh hơn nhiều, dẫn đến lạm phát.
Giá dầu ô liu ở châu Âu đã tăng 50% vào năm ngoái sau đợt hạn hán kéo dài ở miền nam Tây Ban Nha trong năm 2022 và 2023.
Tại Ấn Độ, đợt nắng nóng vào tháng 5/2024 đã đẩy giá hành tây lên 89%, trong khi tại Hàn Quốc, giá bắp cải tăng 70% sau đợt nắng nóng kỷ lục của mùa hè.
Tại Nhật Bản, giá gạo đã tăng 48% trong tháng 9/2024 sau đợt nắng nóng tháng 8 trên toàn khu vực, và tại Trung Quốc, giá rau củ tăng 30%. Tại California, giá rau củ tại Arizona đã tăng 80% vào tháng 11/2022 sau hạn hán.
“Nhiều hiện tượng thời tiết dẫn đến sự tăng giá này hoàn toàn chưa từng có tiền lệ trong lịch sử… Nhiệt độ vượt xa phạm vi mà chúng ta mong đợi trong một khí hậu ổn định không bị ảnh hưởng bởi khí thải của con người”, Maximilian Kotz, nhà nghiên cứu thuộc Trung tâm Siêu máy tính Barcelona cho biết.
Nghiên cứu phát hiện ra rằng, giá lương thực tăng vọt thường diễn ra sau thời tiết cực đoan chỉ vài tháng. Đây cũng là mô hình mà các nhà nghiên cứu cảnh báo có khả năng trở nên phổ biến hơn khi biến đổi khí hậu gia tăng.
"Chúng tôi biết rằng thời tiết cực đoan đang trở nên mạnh mẽ và thường xuyên hơn so với 30-40 năm trước, và chúng tôi dự đoán điều này sẽ tiếp tục khi lượng khí thải nhà kính còn tiếp tục tăng.
Nếu hệ thống lương thực tiếp tục phản ứng theo cách chúng ta đã thấy gần đây, thì chúng ta sẽ dự đoán điều tương tự sẽ xảy ra về giá lương thực, và có thể theo những cách cực đoan hơn và khó lường hơn", ông Maximilian Kotz cho biết.
Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng kết luận rằng, giá lương thực tăng vọt lan tỏa từ các khu vực riêng lẻ trên toàn cầu thông qua thương mại. Ví dụ, giá sô cô la đã tăng vọt ở Anh sau khi giá ca cao tăng gấp ba lần ở Ghana và Bờ Biển Ngà do hạn hán và nắng nóng khắc nghiệt.
Raj Patel, giáo sư Đại học Texas cho biết, đầu cơ thị trường và chính sách sai lầm thường làm trầm trọng thêm tác động của việc giá lương thực tăng cao do biến đổi khí hậu.
“Khi thời tiết nóng bức ở Nga gây ra các vụ cháy rừng khiến giá lúa mì tăng vọt vào năm 2010, Nga đã đặt ra lệnh cấm vận xuất khẩu, đẩy giá lúa mì toàn cầu lên cao ngất ngưởng… Ý nghĩa của lạm phát giá lương thực mang tính chính trị. Nó luôn mang tính chính trị”, ông cho biết.
Đồng tác giả báo cáo, bà Anna Taylor, Giám đốc điều hành của Quỹ Lương thực có trụ sở tại Anh cho biết, các quốc gia như Anh đặc biệt dễ bị tổn thương trước các cú sốc khí hậu ở nước ngoài do sự phụ thuộc nhiều vào hàng hóa nhập khẩu.
Nghiên cứu này cũng đặt ra những câu hỏi cho các ngân hàng trung ương, vì giá lương thực tăng cao đe dọa những nỗ lực kiểm soát lạm phát chung, đặc biệt là ở các nền kinh tế mới nổi với lương thực chiếm tỷ trọng lớn hơn trong giá tiêu dùng.
“Nhiệt độ cao bất thường này ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ lạm phát chung, và động lực chính là thực phẩm. Điều này ảnh hưởng đến giá cả chung”, ông Maximilian Kotz cho biết.
Nghiên cứu cũng nhận thấy rằng khi chi phí tăng, các hộ gia đình nghèo có xu hướng ăn ít thực phẩm hơn, thường là thực phẩm bổ dưỡng. Việc tiêu thụ trái cây và rau quả nói riêng “rất dễ bị tổn thương khi giá thực phẩm tăng”.
