Sau 20 năm, Thị trường chứng khoán Việt Nam là kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng của nền kinh tế, đóng góp tích cực vào quá trình xây dựng nền tài chính, tiền tệ lành mạnh, ổn định. Tương lai sẽ tích cực nếu tiếp tục tăng lên các nhà đầu tư chuyên nghiệp tham gia.
Bước sang giai đoạn phát triển mới, thị trường chứng khoán (TTCK) cần hướng tới tăng cường nhà đầu tư chuyên nghiệp, củng cố đà phát triển bền vững. Để làm được điều này, cần giải quyết một số vướng mắc còn tồn tại, cũng như nâng cao sức hấp dẫn của thị trường.
Cải thiện sức hấp dẫn
Mặc dù TTCK đã có những bước tiến vượt bậc, nhưng hiện nay, nguồn vốn ngân hàng vẫn đang là kênh huy động vốn chính của các doanh nghiệp. Tính minh bạch, công khai trên thị trường còn tồn tại nhiều vấn đề cần tiếp tục được cải thiện.
Các công ty đại chúng chưa chủ động trong việc công khai hóa các thông tin về tình hình hoạt động, tình hình sử dụng vốn, tình hình quản trị công ty.
Công tác triển khai cổ phần hóa, thoái vốn đã được đẩy mạnh, nhưng tỷ lệ sở hữu Nhà nước còn cao, tỷ lệ chào bán ra bên ngoài của doanh nghiệp nhà nước còn thấp, phương thức chưa linh hoạt nên chưa thực sự hấp dẫn nhà đầu tư chuyên nghiệp, chưa tạo ra sự thay đổi lớn về quản trị công ty.
Việc khuyến khích nhà đầu tư nước ngoài tham gia vào thị trường chứng khoán Việt Nam còn gặp nhiều khó khăn do quy trình, thủ tục tham gia đầu tư đối với nhà đầu tư nước ngoài còn tương đối phức tạp, chưa thực sự hạn chế rủi ro và bảo vệ lợi ích nhà đầu tư khi tham gia thị trường...
Để khắc phục những hạn chế, tồn tại, có một số định hướng, giải pháp phát triển thị trường cần thực thi trong thời gian tới.
Thứ nhất, tạo nguồn cung hàng hóa có chất lượng cao trên thị trường: Nâng cao tiêu chuẩn đối với các doanh nghiệp niêm yết, thúc đẩy cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước và gắn cổ phần hóa với đăng ký giao dịch và niêm yết trên TTCK.
Chú trọng phát triển các sản phẩm chứng khoán mới như chứng khoán phái sinh, chứng chỉ lưu ký không có quyền biểu quyết (NVDR), chứng quyền có đảm bảo, chứng chỉ quỹ...
Qua đó, TTCK sẽ thu hút được nhà đầu tư tham gia với mục đích đầu tư dài hạn, hạn chế tình trạng tham gia để đầu cơ kiếm lời ngắn hạn.
Thứ hai, tiếp tục đẩy mạnh sự phát triển của các quỹ đầu tư nhằm thu hút dòng vốn nhàn rỗi trong và ngoài nước hướng vào TTCK. Như vậy, sẽ hình thành trên thị trường những nhà đầu tư chuyên nghiệp, tạo được dòng vốn lớn và dài hạn chảy trong thị trường, khắc phục tình trạng đầu tư theo tâm lý khi nhà đầu tư nhỏ lẻ vẫn chiếm đa số.
Thứ ba, tiếp tục nâng cao vai trò và hiệu quả quản lý, giám sát TTCK của các cơ quan quản lý nhà nước, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm và yêu cầu các thành viên thị trường phải tiếp tục tích cực tự tái cấu trúc nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật.
Thứ tư, triển khai các giải pháp nâng hạng TTCK Việt Nam từ thị trường cận biên (frontier market) lên thị trường mới nổi (emerging market) trên bảng xếp hạng MSCI và FTSE.
Nâng cao chất lượng hệ thống cung cấp trao đổi thông tin, đảm bảo quyền bình đẳng trong việc tiếp cận thông tin của nhà đầu tư nước ngoài thông qua việc xây dựng và thường xuyên cập nhật trang thông tin bằng tiếng Anh của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các Sở giao dịch chứng khoán. Khuyến khích các công ty đại chúng thực hiện công bố thông tin bằng tiếng Anh.
Thứ năm, tăng cường vai trò của các hội nghề nghiệp trong phát triển thị trường như phối hợp với các hội nghề nghiệp ban hành các bộ quy chuẩn chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp, kiểm tra giám sát việc thực thi các bộ quy chuẩn nhằm nâng cao chất lượng hành nghề và đạo đức nghề nghiệp của các tổ chức, cá nhân tham gia TTCK. Nâng cao vai trò của các hội nghề nghiệp trong việc tuyên truyền, đào tạo chuyên môn và pháp luật về chứng khoán và TTCK.
Chặng đường đã qua
Trong bối cảnh thế giới toàn cầu chịu nhiều khó khăn và biến động mạnh của cuộc khủng hoảng tài chính năm 2007, tác động tiêu cực của sự kiện Brexit, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, những bất ổn về địa chính trị tại một số khu vực, cũng như đại dịch cúm Covid 19…, TTCK Việt Nam vẫn không ngừng phát triển ổn định, an toàn và bền vững sau 20 năm hình thành và đi vào hoạt động, trở thành một kênh đầu tư hiệu quả; đồng thời là kênh huy động vốn trung, dài hạn bổ sung nguồn lực cho nền kinh tế; đóng góp tích cực vào quá trình xây dựng nền tài chính, tiền tệ lành mạnh và đảm bảo an ninh, an toàn tài chính, ổn định tiền tệ; thu hút vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài vào thị trường.
Phiên giao dịch đầu tiên của TTCK Việt Nam vào ngày 28/7/2000 với 2 mã cổ phiếu là REE và SAM, đánh dấu một mốc lịch sử của thị trường.
Trải qua 20 năm phát triển, đến nay, TTCK Việt Nam đã tăng trưởng mạnh mẽ, số lượng công ty niêm yết, đăng ký giao dịch trên 2 Sở giao dịch chứng khoán là 1.647 công ty, với giá trị niêm yết/đăng ký giao dịch là 1,428 triệu tỷ đồng.
Từ khi Luật Chứng khoán 2006 ra đời, chức năng huy động vốn trên TTCK mới bắt đầu phát huy, giá trị huy động không ngừng tăng cao qua các năm.
Bên cạnh sự phát triển của thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu có tốc độ tăng trưởng bình quân 31%/năm, được đánh giá có mức tăng trưởng dẫn đầu các nền kinh tế mới nổi tại khu vực Đông Á và ASEAN+3 và ngày càng trở thành kênh huy động vốn quan trọng cho Chính phủ.
Tính đến tháng 6/2020, thị trường có 493 mã trái phiếu chính phủ niêm yết với giá trị niêm yết đạt 1,252 triệu tỷ đồng. Thanh khoản thị trường 6 tháng đầu năm 2020 đạt hơn 9.850 tỷ đồng/phiên, trong đó giao dịch repos chiếm 40% tổng giá trị giao dịch toàn thị trường.
Tổng số quỹ đầu tư nước ngoài đã được Trung tâm Lưu lý chứng khoán (VSD) cấp mã số giao dịch chứng khoán đã có sự tăng trưởng đột phá. Tính đến hết năm 2019, đã có gần 2.000 quỹ đầu tư, với tổng giá trị danh mục ước đạt hơn 12 tỷ USD (chiếm hơn 30% tổng giá trị danh mục của nhà đầu tư nước ngoài).
Sự hiện diện của các quỹ đầu tư nước ngoài góp phần đa dạng hóa cơ cấu nhà đầu tư trên TTCK theo hướng phát triển hệ thống nhà đầu tư tổ chức, từ đó giảm thiểu những bất ổn của thị trường do ảnh hưởng tâm lý đầu tư của nhà đầu tư cá nhân.
Nhờ vào sự phát triển của TTCK, các ngân hàng thương mại huy động được lượng vốn lớn qua phát hành cổ phiếu, để đáp ứng yêu cầu tăng vốn điều lệ theo quy định của Ngân hàng Nhà nước trong tiến trình tái cấu trúc hệ thống các ngân hàng thương mại.
Từ 2005 đến nay, thông qua TTCK, các ngân hàng thương mại đại chúng đã huy động được hơn 252.000 tỷ đồng qua phát hành cổ phiếu, giúp các ngân hàng tăng tổng vốn điều lệ từ 20.600 tỷ đồng lên khoảng 272.000 tỷ đồng.
Thậm chí, trong giai đoạn khó khăn nhất của hệ thống ngân hàng từ năm 2009 đến năm 2014, TTCK đã giúp các ngân hàng thương mại huy động được 74.000 tỷ đồng. Không chỉ trực tiếp hỗ trợ, làm tăng vốn khả dụng của các ngân hàng thương mại, TTCK còn gián tiếp hỗ trợ cung vốn cho nền kinh tế trong giai đoạn nguồn vốn từ các ngân hàng thương mại bị hạn chế do quá trình tái cấu trúc các tổ chức này.
