Khu vực kinh tế tập thể nói chung, HTX nói riêng chưa phát triển đúng tiềm năng, kỳ vọng
Kinh tế tập thể chỉ đóng góp 3,84% GDP
Tại cuộc họp lấy ý kiến vào Dự thảo Luật Hợp tác xã (sửa đổi), ông Phùng Quốc Chí, Cục trưởng Cục Phát triển hợp tác xã (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho biết, về cơ bản, hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành Luật Hợp tác xã năm 2012 đã được ban hành khá đầy đủ, hoàn chỉnh với một nghị quyết, 2 nghị định quy định chi tiết và 29 nghị định khác có liên quan đến kinh tế tập thể, chưa kể Thủ tướng Chính phủ ban hành 25 quyết định và 3 chỉ thị trực tiếp cùng 15 quyết định khác có liên quan.
Chính vì vậy, về cơ bản, Luật Hợp tác xã đã đi vào cuộc sống. Cụ thể, kể từ năm 2013 - năm đầu tiên thi hành Luật Hợp tác xã đến nay, ngân sách nhà nước đã chi 323 tỷ đồng cho chính sách đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực; 255 tỷ đồng để thực hiện xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường; 286,6 tỷ đồng hỗ trợ hợp tác xã (HTX) ứng dụng khoa học, kỹ thuật và công nghệ mới...
Chưa kể, từ năm 2013 đến nay, hệ thống các tổ chức tín dụng đã cho khu vực kinh tế hợp tác vay tổng cộng 50.882 tỷ đồng; hệ thống Quỹ Hỗ trợ phát triển cho 1.027 HTX vay 893 tỷ đồng và trên 2.500 HTX nông nghiệp còn được hưởng chính sách hỗ trợ, ưu đãi đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng với tổng trị giá lên đến 2.610 tỷ đồng.
Nhờ những chính sách hỗ trợ kịp thời, đúng trọng tâm, trọng điểm, tính đến đầu năm 2022, cả nước đã có 27.342 HTX, tăng 41% so với năm 2013. “Trong giai đoạn 2013-2021, số lượng HTX tăng bình quân là 4,23%/năm với trên 17.100 đơn vị thành lập mới. Số lượng HTX tăng mạnh hơn vào giai đoạn 2016-2021, đạt trung bình 2.286 đơn vị/năm, gấp hơn 2 lần so với 3 năm đầu tiên mới triển khai Luật”, ông Phùng Quốc Chí cho biết.
Tuy nhiên, khu vực HTX không đạt được 2 tiêu chí quan trọng nhất đối với kinh tế hợp tác, đó là số lượng thành viên và đóng góp vào GDP giảm dần. Cụ thể, theo số liệu của Tổng cục Thống kê, giai đoạn 2013-2020, đóng góp của khu vực kinh tế tập thể (bao gồm HTX, liên minh HTX, không bao gồm tổ hợp tác) vào GDP trung bình khoảng 3,84%/năm.
“Hiện tại, quy mô của khu vực kinh tế tập thể chỉ bằng 40% khu vực tư nhân, 10% khu vực cá thể, 20% khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài và 13,6% khu vực kinh tế Nhà nước. Trong khi đó, số lượng thành viên đã giảm từ 8 triệu vào năm 2013 xuống còn 5,7 triệu vào năm 2021”, ông Phùng Quốc Chí cho biết.
Sửa luật phải thoát ly tư duy của luật hiện hành
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhận định, khu vực kinh tế tập thể nói chung, HTX nói riêng chưa phát triển đúng tiềm năng, kỳ vọng và sự hỗ trợ do nhiều quy định trong luật hiện hành không phù hợp với thực tiễn cũng như thông lệ quốc tế. Cụ thể, quy định gia nhập, hoạt động, rút lui khỏi thị trường còn nhiều rào cản, như số lượng tối thiểu thành viên của mỗi HTX cao; đăng ký thành lập phức tạp; hạn chế cung ứng sản phẩm, dịch vụ ra bên ngoài; giải thể khó khăn…
“HTX là đối tượng được Đảng và Nhà nước quan tâm, đặt ngang tầm với đối tượng doanh nghiệp trong nhiều quy định và văn bản chỉ đạo thời gian gần đây. Vì vậy, tất cả những nội dung của Dự thảo Luật Hợp tác xã (sửa đổi) cần phải lấy ý kiến của các bộ, ngành, địa phương, tổ chức, cá nhân, chuyên gia, đặc biệt là đối tượng điều chỉnh, làm sao bảo đảm được chất lượng của Luật với mục tiêu quan trọng nhất nâng cao vị trí, vai trò của khu vực HTX; phát triển khu vực kinh tế này theo đúng Chiến lược và Kế hoạch phát triển kinh tế tập thể, HTX giai đoạn 2021-2030 và 2021-2025 đã được Thủ tướng phê duyệt”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.
Theo chuyên gia kinh tế, PGS-TS. Trần Đình Thiên, so với cách đây 7-8 năm, bối cảnh kinh tế, xã hội ngày nay đã khác xa rất nhiều do tốc độ toàn cầu hóa diễn ra nhanh chóng cộng với sự phát triển của công nghệ thông tin. Vì vậy, quan điểm xây dựng Luật Hợp tác xã mới phải làm sao thoát khỏi tư tưởng luật hiện hành, vì Luật đã không còn đáp ứng được yêu cầu của hiện tại.
“Sản phẩm hàng hóa của HTX làm ra không còn khu biệt trong cấp xã, cấp huyện, cấp tỉnh, mà đã tham gia tích cực vào xuất khẩu với chất lượng đòi hỏi cao hơn, quy trình sản xuất, bảo quản, vận chuyển đòi hỏi nghiêm ngặt hơn. Vì vậy, Luật Hợp tác xã phải đáp ứng được những đòi hỏi này”, ông Trần Đình Thiên nhấn mạnh.
