Tháo gỡ vướng mắc chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai đối với hộ kinh doanh

Hộ kinh doanh có nhiều lo lắng vì hộ khoán đang trong “vùng an toàn” phải chuyển sang kê khai. Ảnh Hoàng Anh.

Hiểu đúng để tuân thủ đúng

Tọa đàm “Tháo gỡ vướng mắc chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai đối với hộ kinh doanh” do Hội Các nhà quản trị doanh nghiệp Việt Nam (VACD) và Tạp chí điện tử Nhà quản trị (TheLEADER) với sự đồng hành của Phần mềm HKDO kế toán đã diễn ra ngày 10/12.

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Nguyễn Đức Thuận, Chủ tịch VACD cho biết, chuyển đổi thuế không chỉ là câu chuyện thu - nộp, mà sâu xa hơn là chuyển đổi mô hình kinh doanh, nâng cao năng lực quản trị, từng bước đưa hộ kinh doanh tiệm cận với chuẩn mực doanh nghiệp hiện đại. Nếu làm tốt, đây sẽ là một cuộc “nâng cấp” cho hàng triệu cơ sở kinh doanh nhỏ trong nền kinh tế.

Theo bà Lê Thị Duyên Hải, Phó Tổng thư ký Hội Tư vấn Thuế Việt Nam, nguyên Vụ trưởng Vụ Kê khai và kế toán thuế (Tổng cục Thuế), đứng trước thời khắc chuyển đổi, các hộ kinh doanh không khỏi xuất hiện những lo lắng, băn khoăn. Đó là lo lắng về việc thực hiện sổ sách kế toán theo Thông tư 88, lo lắng vì hộ khoán đang trong “vùng an toàn” phải chuyển sang kê khai, họ sẽ phải theo dõi doanh thu thường xuyên và chịu trách nhiệm về sự chính xác của số liệu.

Cách tính thuế đối với hộ khoán và hộ kê khai thực chất không khác nhau, đều dựa trên tỷ lệ thuế theo ngành nghề nhân với doanh thu. Điểm khác biệt duy nhất nằm ở chỗ doanh thu: hộ khoán sử dụng doanh thu ước tính ổn định từ đầu năm, còn hộ kê khai sử dụng doanh thu thực tế phát sinh.

Đối với tỷ lệ thuế theo ngành nghề, khi chuyển tất cả hộ sang kê khai trong thời gian tới, riêng đối với thuế giá trị gia tăng, các tỷ lệ ngành nghề vẫn giữ nguyên theo Luật Thuế Giá trị gia tăng số 48/2022/QH15 và không có thay đổi nếu hộ kinh doanh thuộc đối tượng áp dụng phương pháp tính thuế theo tỷ lệ trên doanh thu.

Với thuế giá trị gia tăng, tất cả các hộ kinh doanh từ ngưỡng doanh thu mà Quốc hội quyết định, từ 500 triệu đồng trở lên cho đến trên 50 tỷ đồng, tức bao gồm cả bốn nhóm hộ kinh doanh theo phân loại, đều áp dụng phương pháp tính thuế giá trị gia tăng theo tỷ lệ trên doanh thu. Bảng tỷ lệ này không thay đổi trước và sau thời điểm năm 2026. Điều đó có nghĩa là hộ kinh doanh khi chuyển sang cơ chế kê khai có thể yên tâm về nghĩa vụ thuế giá trị gia tăng của mình.

Chính sách thuế mới đối với hộ kinh doanh từ năm 2026.

Bà Hải cho biết, thay đổi lớn nhất trong chính sách thuế đối với hộ kinh doanh thời gian tới chủ yếu rơi vào nhóm hộ lớn, không phải nhóm hộ nhỏ. Với nhóm siêu nhỏ dưới 500 triệu đồng, chính sách mới mang lại lợi ích rõ rệt. Trước đây ngưỡng miễn chỉ dưới 100 triệu đồng, nay nâng lên dưới 500 triệu đồng và nhóm này gần như được miễn toàn bộ các thủ tục hành chính về thuế và kế toán. Việc khai thuế vẫn chỉ thực hiện một lần mỗi năm giống như hiện nay nhưng thời điểm được điều chỉnh lại. Thay vì khai trước vào ngày 25/12 để xác định doanh thu của năm sau, tới đây hộ sẽ khai trên cơ sở doanh thu thực tế của năm và thực hiện sau khi kết thúc năm, chậm nhất vào ngày 31/1.

Đối với các nhóm 2, 3 và 4, chính sách mới cũng mở ra thêm lựa chọn có lợi hơn. Bên cạnh phương pháp tính thuế thu nhập cá nhân theo tỷ lệ trên doanh thu như trước, hộ kinh doanh còn có thể chọn phương pháp tính tương tự doanh nghiệp dựa trên doanh thu trừ chi phí nếu thuộc ngành có biên độ lợi nhuận cao và có khả năng lưu giữ đầy đủ chi phí. Phương pháp mới giúp những hộ kinh doanh có điều kiện hạch toán rõ ràng được hưởng mức thuế phù hợp hơn với thực tế hoạt động.

Đối với sổ sách kế toán, quy định vẫn giữ như hiện nay. Cách làm đơn giản hơn đối với nhóm hộ siêu nhỏ và đồng thời khuyến khích các hộ lớn áp dụng chế độ kế toán của doanh nghiệp siêu nhỏ. Hộ kinh doanh có thể lựa chọn giữa hai hướng, một là áp dụng bộ sổ sách đầy đủ dành cho hộ kinh doanh, hai là sử dụng chế độ kế toán của doanh nghiệp siêu nhỏ sao cho phù hợp với thực tế vận hành của mình.

Bà Hải nhấn mạnh thêm, hộ kinh doanh không nên quá lo lắng mà cần hiểu đúng mình đang ở nhóm nào, để có sự chuẩn bị cho việc tuân thủ đúng.

Toàn cảnh Tọa đàm “Tháo gỡ vướng mắc chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai đối với hộ kinh doanh”.

Hộ kinh doanh thay đổi thói quen từ ghi tay sang sử dụng phần mềm

Chia sẻ giải pháp hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển đổi từ thuế khoán sang thuế kê khai, bà Vũ Minh Anh, Giám đốc phụ trách phần mềm HKDO - Công ty CP Phần mềm Effect cho biết, HKDO với triết lý: “Vì cộng đồng hộ kinh doanh - Ai cũng có thể tự làm kế toán cho chính mình”, theo hướng 3 KHÔNG - 3 DỄ: Không cần máy tính cồng kềnh, không cần hiểu biết sâu về kế toán, không cần thuê kế toán riêng và dễ bắt đầu, dễ sử dụng, dễ chi trả (khoảng 3.000 đồng/ngày).

HKDO tận dụng công nghệ AI nhằm tự động gợi ý phân loại doanh thu, chi phí theo nhóm phù hợp, nhắc nhở các mốc thời gian quan trọng liên quan đến kê khai, nộp thuế. Đồng thời, việc tích hợp công nghệ AI cũng giúp HKDO phân tích số liệu và gợi ý cho hộ kinh doanh những điểm cần chú ý: mặt hàng nào nên nhập thêm, khoản chi nào đang tăng bất thường, dòng tiền ra - vào có cân đối hay không.

Nhờ đó, việc chuyển đổi từ thói quen ghi tay sang làm sổ sách trên phần mềm trở nên đơn giản và ít tốn kém hơn đáng kể. Thay vì phải “học lại từ đầu” về kế toán; người dùng HKDO chỉ cần kiểm tra và xác nhận.

Để việc chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai thực sự nhẹ nhàng, hiệu quả, đại diện HKDO đề xuất cơ quan Thuế các cấp tạo điều kiện cho các giải pháp công nghệ như HKDO được tham gia các buổi tập huấn, đối thoại với hộ kinh doanh; cùng phối hợp xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn kê khai đơn giản, gắn liền với việc sử dụng công cụ số.

Về phía doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Thành, chủ hộ kinh doanh Nhà thuốc Thu Thảo - Tâm An bày tỏ lo lắng, nếu doanh thu tăng lên ở ngưỡng trên dưới 500 triệu đồng mỗi năm mà không xuất hoá đơn đúng quy định có bị xử phạt hay không, mức xử phạt thế nào và làm sao để tuân thủ?

Về vấn đề này, bà Lê Thị Duyên Hải, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Tư vấn Thuế Việt Nam cho biết, doanh thu dưới 500 triệu/năm chưa phải nộp thuế, tuy nhiên các hộ kinh doanh nên có sự chuẩn bị từ sớm, không nên đợi đến khi bắt buộc mới thực hiện. Năm 2026, nếu doanh thu vẫn dưới 1 tỷ đồng chưa thuộc diện bắt buộc phải sử dụng hoá đơn điện tử, tuy nhiên, các hộ kinh doanh cũng nên bắt đầu làm quen với việc sử dụng các phần mềm bán hàng.

Bà Lê Thị Duyên Hải, Phó Tổng thư ký Hội Tư vấn Thuế Việt Nam cho rằng thay vì lo sợ các hộ kinh doanh nên chủ động tiếp cận các công cụ hỗ trợ và chuẩn bị sẵn sàng cho lộ trình tuân thủ thuế trong tương lai. Ảnh Hoàng Anh.

Việc sử dụng phần mềm bán hàng mang lại rất nhiều lợi ích, giúp tạo ra các hóa đơn bán hàng và quản lý doanh thu, hàng tồn kho một cách tự động và cụ thể. Khi đã có thói quen sử dụng công nghệ này, việc chuyển sang xuất hóa đơn điện tử sẽ trở nên rất đơn giản, chỉ cần một thao tác nhấn nút trên phần mềm là đơn hàng sẽ trở thành hóa đơn hợp lệ.

"Thay vì lo sợ, các hộ kinh doanh nên chủ động tiếp cận các công cụ hỗ trợ và chuẩn bị sẵn sàng cho lộ trình tuân thủ thuế trong tương lai", bà Hải nói.

Theo ông Nguyễn Quốc Toàn, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty cổ phần Phần mềm Effect, các nhà cung cấp sẽ đưa ra những giải pháp khác nhau, nhưng điều quan trọng là giúp hộ kinh doanh thấy rõ lợi ích. Khi thấy có lợi, hộ kinh doanh tự khắc muốn áp dụng chứ không phải vì bị ép buộc.

"Phần mềm thì rẻ, muốn lan tỏa được, nó phải nằm ngay trong thiết bị quen thuộc là điện thoại. Bây giờ, mọi người khi rảnh là cầm điện thoại. Vì vậy, ứng dụng dành cho hộ kinh doanh phải ở ngay trên điện thoại, dễ hiểu, dễ dùng, nằm trong tầm tay. Đó là kinh nghiệm lớn nhất mà chúng tôi rút ra trong quá trình phát triển phần mềm cho hộ kinh doanh", ông Toàn chia sẻ.

Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật Anvi nhấn mạnh thêm, chuyển đổi thuế khoán sang kê khai thuế là một thay đổi chính sách vô cùng lớn, tác động không chỉ đến hàng triệu hộ kinh doanh mà còn ảnh hưởng tới cả trăm triệu người dân, bởi ai cũng phát sinh giao dịch với khu vực này hàng ngày.

Luật sư cũng kiến nghị, chính sách cần thiết kế khéo léo để tránh tình trạng người dân tìm cách "lách luật" bằng việc chia nhỏ quy mô hộ kinh doanh cho các thành viên trong gia đình đứng tên để hưởng mức thuế khoán thấp.

Hải Minh