Ông có nhận xét gì về diễn biến giao dịch repos (mua bán lại) đang tăng mạnh?
Tuy giá trị giao dịch outright (mua bán thông thường) vẫn cao hơn so với giao dịch repos, nhưng quy mô của thị trường repos TPCP đang không ngừng được mở rộng.
Ông Trần Anh Tuấn.
Năm 2009, năm khai trương thị trường TPCP chuyên biệt, giá trị giao dịch outright đạt 90.716 tỷ đồng, chiếm 99,2%; giá trị giao dịch reposs đạt 774 tỷ đồng, chiếm 0,8% giá trị giao dịch toàn thị trường. Kể từ năm 2015, giá trị giao dịch repos bắt đầu khởi sắc.
9 tháng đầu năm 2017, giá trị giao dịch repos đạt 772.545 tỷ đồng, chiếm 48% tổng giá trị giao dịch toàn thị trường.
Nhìn nhận từ góc độ giá trị tương đối, xét trong giai đoạn 2009 - 2016, giao dịch repos có tốc độc tăng trưởng bình quân cao hơn so với giao dịch outright. Tốc độ tăng trưởng bình quân năm của giao dịch repo là 159%, trong khi tốc độ tăng trưởng bình quân của giao dịch outright là 40,7%.
Với xu thế và mức độ phát triển như hiện tại, giao dịch repos dự báo sẽ sớm vượt về giá trị so với giao dịch outright, góp phần củng cố độ sâu và tính thanh khoản của thị trường TPCP Việt Nam.
Đến nay, HNX đã vận hành thị trường TPCP chuyên biệt được 8 năm, ông có thể tóm lược sự phát triển của thị trường này?
Kể từ năm 2009, sau khi được HNX đưa vào vận hành chuyên biệt, thị trường TPCP đã và đang đóng vai trò là kênh huy động vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế, thu hút được nguồn vốn từ nhà đầu tư nước ngoài, góp phần giải quyết vấn đề thiếu hụt ngân sách nhà nước, đồng thời từng bước tiếp cận các chuẩn mực và thông lệ quốc tế.
Một trong những bước tiến nổi bật trên thị trường TPCP là hình thành hạ tầng hoàn chỉnh hỗ trợ hiệu quả cho vận hành của thị trường. Những hệ thống cơ sở và là nền tảng quan trọng trên thị trường TPCP có thể nói đến như: Hệ thống đấu thầu; hệ thống công bố thông tin; hệ thống giao dịch và hệ thống chỉ báo trái phiếu. Những hệ thống này liên kết chặt chẽ với nhau, hình thành nên mạng lưới hạ tầng tổng thể hỗ trợ cho các hoạt động từ phát hành, tới niêm yết, giao dịch…, qua đó giúp nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận thị trường.
Thị trường đã tạo lập được đội ngũ các chủ thể tài chính mạnh. Hiện số thành viên tham gia thị trường TPCP chuyên biệt đã lên tới 58 thành viên, trong đó có 30 công ty chứng khoán và 28 ngân hàng thương mại.
Chất lượng sản phẩm giao dịch cơ sở không ngừng phát triển, đáng chú ý nhất phải kể tới TPCP do Kho bạc Nhà nước phát hành. Nhờ chủ động cơ cấu lại danh mục nên trái phiếu Kho bạc Nhà nước đã bước đầu tạo lập được quy mô đủ lớn cho mỗi mã TPCP lưu hành trên thị trường thứ cấp, dễ dàng tạo lãi suất tham chiếu cho các giao dịch TPCP.
Năm 2009, quy mô bình quân một mã TPCP do Kho bạc Nhà nước phát hành ở mức 387 tỷ đồng, nhưng đã tăng lên 5.344 tỷ đồng trong năm 2017. Nếu như năm 2009, kỳ hạn TPCP dài nhất chỉ là 15 năm, thì năm 2017, HNX đã tổ chức các phiên đấu thầu TPCP thành công dành cho các kỳ hạn 20 năm và cao nhất là 30 năm, với khối lượng trúng thầu 27.437 tỷ đồng.
Các chuẩn mực giao dịch quốc tế đã được áp dụng nhất quán trên thị trường, góp phần tích cực trong hội nhập khu vực và quốc tế. Cơ cấu công cụ giao dịch không ngừng được hoàn thiện, qua đó không chỉ đáp ứng nhu cầu đầu tư đa dạng, mà còn cho phép so sánh, đánh giá cơ hội đầu tư giữa các thị trường trở lên hiệu quả. Chẳng hạn, công cụ giao dịch repos đã được đa dạng hóa, không chỉ là sản phẩm repos truyền thống, mà còn có các sản phẩm repos khác như giao dịch vay trái phiếu (SBL)…
Hay như hệ thống chỉ báo thị trường, đường cong lợi suất chuẩn, bộ chỉ báo index đã được áp dụng và bước đầu khẳng định vai trò trong cung cấp chỉ báo lợi suất, cung cấp điểm neo giúp đánh giá hiệu quả danh mục đầu tư.
Nhằm góp phần thực hiện Lộ trình phát triển thị trường trái phiếu giai đoạn 2017 - 2020, tầm nhìn đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, HNX có giải pháp gì để gia tăng sức hút và tính chuyên nghiệp cho thị trường TPCP?
Giải pháp hiệu quả cho vấn đề này đòi hỏi sự phối hợp giữa cơ quan quản lý (Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước) với cơ quan vận hành (HNX, Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam) và thành viên thị trường. Về phần mình, HNX đã và đang triển khai nhiều giải pháp.
Thứ nhất, tập trung phát triển và hoàn thiện hệ thống chỉ báo thị trường, đặc biệt là các chỉ báo về đường cong lợi suất, chỉ số trái phiếu. Riêng với mục tiêu thu hút nhà đầu tư nước ngoài, việc hoàn thiện các chỉ báo định lượng này có nghĩa rất quan trọng.
Thứ hai, đẩy mạnh minh bạch hóa thông tin. Các thông tin tổng hợp đảm bảo nhất quán, liên tục, kịp thời sẽ giúp nhà đầu tư có được nguồn dữ liệu tin cậy, hỗ trợ hiệu quả trong hình thành đánh giá chính xác về bức tranh hoạt động tổng quát của thị trường nợ.
Các thông tin này tại HNX đang chủ yếu là các thông tin hoạt động, giao dịch trên thị trường nợ công, nhưng trong thời gian tới sẽ mở rộng sang thị trường nợ doanh nghiệp, nhằm giúp nhà đầu tư hay các chủ thể quan tâm có thể tìm hiểu thông tin về thị trường nợ nói chung tại Việt Nam thuận tiện hơn.
Thứ ba, tạo lập kênh đối thoại thường xuyên với nhà đầu tư. Hình thức thực hiện của hoạt động này là qua các đợt giới thiệu, quảng bá thị trường TPCP có tính hệ thống, quốc gia, nhằm chuyển tải thông tin tới nhà đầu tư tiềm năng. Các hội nghị, hội thảo, đối thoại định kỳ cũng sẽ được thực hiện hàng quý, nhằm chuyển tải thông tin, định hướng chính sách, phối hợp hành động trên toàn thị trường cũng như nắm bắt nhu cầu, giải quyết vướng mắc kịp thời.
Thứ tư, đầu tư và phát triển một nền tảng hạ tầng công nghệ giao dịch, thanh toán hoàn thiện giúp cho các hoạt động giao dịch trái phiếu an toàn, minh bạch và thuận tiện hơn. HNX đang phối hợp với đối tác Hàn Quốc phát triển hạ tầng giao dịch trái phiếu hoàn thiện trong khung khổ nền tảng hạ tầng giao dịch chứng khoán chung. Dự kiến, hệ thống này sẽ sớm được đưa vào áp dụng, hứa hẹn mang lại diện mạo hạ tầng mới và tiên tiến cho thị trường TPCP Việt Nam.
Thứ năm, liên kết hạ tầng hệ thống giao dịch, thanh toán nhằm tạo thuận lợi tối đa trong đầu tư giao dịch TPCP. HNX đã tích cực tham gia các diễn đàn khu vực như Diễn đàn Thị trường trái phiếu ASEAN+3 nhằm kết nối mạng lưới thông tin, thanh toán, giao dịch trong khu vực; tham gia các diễn đàn về phát triển thị trường nợ mới nổi của Ngân hàng Thế giới…
Bằng việc tham gia sâu rộng các diễn đàn này, các chuẩn mực chung về giao dịch, thanh toán, thông tin đã và đang được thiếp lập, giúp cho việc hội nhập, trước hết là việc tiếp cận, tìm hiểu thông tin, đầu tư của nhà đầu tư quốc tế trở nên dễ dàng và chuyên nghiệp hơn. HNX đã chủ động liên kết với các mạng lưới giao dịch trái phiếu quốc tế có cung cấp hạ tầng tại Việt Nam, điển hình là Bloomberg, nhằm giúp việc kết nối, giao dịch giữa các nhà đầu tư trong và ngoài nước dễ dàng và thuận tiện.
