Biết bị lừa, nhưng vẫn lao vào
Nhiều tháng trời lắng nghe bầu tâm sự của hàng trăm người dính Paynet Coin, tôi có thể phân ra ba dạng “nhà đầu tư” vác tiền thật đi mua tiền ảo.
Thứ nhất, là dân tài chính chuyên nghiệp, biết rõ là rủi ro cao, song vẫn lao vào vì tính toán sàn sẽ sập trong khoảng 2-3 năm sau, nên sẽ “đánh nhanh, thắng sớm”, hậu quả để người sau gánh.
Thứ hai, là người cũng có chút phân tích, đặt niềm tin vào những “viễn cảnh”, vào hệ sinh thái ảo mà chủ sàn vẽ ra để đầu tư chờ… tương lai.
Thứ ba, là dân “amateur” bị dụ bởi những “tổng tài” ở biệt thự truyền giảng những kinh nghiệm làm giàu, những người “truyền cảm hứng” kể chuyện vượt khó làm giàu bằng tiền ảo, chạy Grab mua được siêu xe, mẹ già ngồi nhà có tài khoản hàng chục tỷ.
L.Quỳnh (TP.HCM) là hạng chuyên nghiệp đầu tiên, đầu tư nhiều đồng tiền ảo ở các sàn khác nhau, buộc tôi phải ngồi nửa ngày để nghe cô tâm sự, bởi suốt nhiều tháng qua, Quỳnh bị trầm cảm vì nguy cơ mất trắng 20 tỷ đồng “nằm sàn” FMCPlay, gia đình tan nát.
“Thú thực với anh, em bởi lòng tham. Sàn vẽ viễn cảnh đầu tư 1 gói 3.000 USD, sau hơn 2 năm lấy về 9.300 USD, tức lãi suất gấp hơn 300%. Em cũng hiểu rằng, hệ sinh thái và nguồn tiền lời từ chi phí giao dịch trên sàn không thể lên tới mấy trăm phần trăm như vậy. Tất cả là lấy tiền người sau trả cho người trước thôi, song em vẫn vác tiền thật đi mua tiền ảo, bởi suy tính sẽ tận dụng trend đầu tư để khi tới hạn (29 tháng) là rút cả gốc và lãi ra ngay”.
“Vậy người mua sau từ em, hoặc từ sàn sẽ “chết”. Có nghĩa em biết trước sẽ gạt cả thứ cấp, nhưng vẫn làm?” - tôi hỏi khá gay gắt.
Quỳnh cúi đầu rơm rớm: “Nhiều người cũng vậy thôi anh. Giờ thì em chừa rồi”.
Trong “dây” (nhiều người lập thành một nhóm chơi tiền ảo) mà Quỳnh là thành viên, có người bạn dân chuyên nghiệp mất khoảng 100 tỷ đồng. Một người khác mất hơn 40 tỷ đồng, tan cửa nát nhà, phải ra ở trọ, sống trong trầm cảm.
Điều an ủi cuối cùng là Quỳnh chưa đi “gạ” người khác chơi tiền ảo theo mình. Nếu không, nỗi day dứt không chỉ dừng ở đồng tiền xương máu của cá nhân đã… bay hơi.
Đằng sau những cú “đánh nhanh, thắng sớm”
H. Lan cũng là dân tài chính, có kỹ năng phân tích thị trường, đồng thời biết kiểm soát lòng tham nên chỉ mất nửa tỷ đồng đầu tư tiền ảo Paynet Coin. Bạn bè của Lan thì không may mắn như vậy, họ như “con bạc khát nước” nên mất nhiều gấp 5-10 lần.
Lan kể về kinh nghiệm 5 năm “chơi” tiền ảo: “Dạng sàn này thường sẽ sập kỹ thuật (không bởi cơ quan chức năng) trong 2-3 năm. Sàn này (FMCPlay) trụ được 4 năm, nếu không bị phanh phui thì cũng sẽ bị chủ sàn đánh sập, bởi khi dòng tiền vào đã không bùng nổ, lãi suất lại căng như bong bóng thì đương nhiên ‘bóng căng sẽ vỡ’. Em bỏ ra nửa tỷ để ‘đánh nhanh, thắng nhanh’ thôi, bởi đang có ‘sóng’ nổi lên từ việc chủ sàn ‘vẽ’ lộ trình niêm yết. Tóm lại, chơi tiền ảo trên sàn ‘đen’, tức chưa được pháp luật công nhận, thì tất cả tiền bạc thật và niềm tin đặt vào đạo đức của chủ sàn”, H. Lan nói.
Tôi vặn lại: “Nhìn từ vụ sàn FMCPlay của băng nhóm Nguyễn Văn Hạ, vụ dự án tiền số AntEx của Shark Bình và hàng loạt vụ bị phanh phui hoặc bị sập vừa qua, nếu chủ sàn cố tình lừa để chiếm đoạt mà chỉ dựa vào niềm tin như vậy thì rủi ro quá lớn, sao vẫn cứ lao vào?”.
H.Lan lý giải nguyên nhân tại sao bản thân cũng như hàng ngàn người khác lao vào tiền ảo trên thị trường Crypto (nơi mọi người có thể mua, bán và đầu tư vào các loại tiền kỹ thuật số và các loại tiền khác, không chịu sự kiểm soát của một ngân hàng hay chính phủ, giao dịch diễn ra trên các sàn giao dịch hoặc dựa trên thỏa thuận cá nhân): “Có ai nghĩ, đồng Bitcoin vô danh 16 năm trước mà giờ Mỹ cũng như nhiều nước công nhận. Có ai tưởng tượng, giữ 2.000 Bitcoin từ lúc giá chỉ 0,06 USD mỗi đồng, sau 14 năm một nhà đầu tư thu về hơn 183 triệu USD? Nhìn từ góc độ đó cũng là nguyên nhân dân ào ào đầu tư tiền ảo”.
Lan phân tích thêm, nếu “chơi” chứng khoán thì buộc phải có giờ giấc. Còn trên thị trường Crypto, có thể gõ lệnh Short (bán khống) hay Long (mua) bất cứ lúc nào. Nếu chứng khoán khống chế biên độ lợi nhuận thì tiền ảo trên thị trường Crypto, tài sản có thể nhân 10, 20 lần chỉ sau một đêm. Chứng khoán có sự kiểm soát của cơ quan chức năng, thị trường Crypto không ai quản, mọi sự theo thỏa thuận.
Tất cả khiến rất nhiều người lao vào tiền ảo trên thị trường Crypto, dù biết trước rủi ro lớn, nhưng “rủi lớn thì thắng cũng lớn”. Tất cả bởi giấc mộng làm giàu siêu tốc.
Phân tích trên của Lan có cơ sở, bởi theo Báo cáo Chỉ số chấp nhận Crypto toàn cầu 2025, do công ty phân tích blockchain Chainalysis công bố thì 5 năm liên tiếp, Việt Nam đứng trong top đầu. Khu vực châu Á - Thái Bình Dương, bao gồm Việt Nam, tiếp tục là tâm điểm của hoạt động giao dịch tiền mã hóa ở cấp độ người dùng phổ thông, tức không chỉ giới đầu tư chuyên nghiệp hay tổ chức tài chính lớn, mà phần lớn đến từ nhà đầu tư cá nhân. Trong đó, người dùng Việt tham gia cả hai loại hình: dịch vụ tập trung và dịch vụ phi tập trung, nơi người dùng tự nắm giữ và quản lý tài sản.
Mất tiền mà không dám đi… kêu cứu
Theo Công an tỉnh Phú Thọ, ngay sau khi khởi tố vụ án (tháng 8/2025), cơ quan an ninh điều tra đã phát đi thông báo đề nghị công dân có thông tin về vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản liên quan đến việc đầu tư tiền kỹ thuật số Paynet Coin và sàn giao dịch FMCPlay chủ động liên hệ và cung cấp thông tin.
Công an xác định ban đầu, nhóm tội phạm xuyên quốc gia này lừa đảo tiền ảo Paynet Coin, huy động được hàng tỷ USD của người dân trong và ngoài nước.
Nhưng tới thời điểm này, Công an tỉnh Phú Thọ mới chỉ nhận được và phân loại 1.743 đơn trình báo của các bị hại, với tổng giá trị thiệt hại ước tính khoảng 2.200 tỷ đồng.
“Nếu em tố ra công an, thì bố em, mẹ em, anh chị em nhà em đi tù hết, đồng phạm hết. Thì thôi chấp nhận của đi thay người”, P.V.Hiệp (TP.HCM) lý giải nguyên nhân với tôi.
Hàng chục người khác cũng vậy, họ chọn cách im lặng khi bị lừa, bởi tiền ảo chưa được pháp luật Việt Nam công nhận là phương tiện thanh toán hợp pháp, mặc dù Luật Công nghiệp công nghệ số được Quốc hội thông qua ngày 14/6/2025 đã công nhận “tài sản số” là một loại tài sản hợp pháp, song phải đến ngày 1/1/2026, luật này mới có hiệu lực.
Mặt khác, không ít người từng tin vào viễn cảnh “làm giàu nhanh” và sợ mất danh dự, uy tín cá nhân. Một số khác vừa là nạn nhân, vừa là người môi giới, lôi kéo người khác tham gia để nhận hoa hồng, thù lao, nên lo sợ bản thân, bạn bè, người nhà sẽ bị truy cứu trách nhiệm nếu tố cáo. Thậm chí, còn có người vẫn tin vào lời hứa “sẽ mở lại được sàn”, nên chọn cách chờ đợi.
Sự im lặng đó, cùng với những đồng tiền ảo trên “sàn đen” như nấm mọc sau mưa, cùng bản năng tham lam và “cơn khát” làm giàu siêu tốc, sẽ lại tạo điều kiện cho tội phạm tái diễn dưới nhiều hình thức lừa đảo mới.
Theo luật sư Nguyễn Tấn Thi, Giám đốc Công ty TNHH Luật Hoa Sen (TP.HCM), trong vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản, những người (cá nhân, có thể là tổ chức nếu bị lừa) đã chuyển tiền thật (VND, USD...) cho đối tượng lừa đảo và bị chiếm đoạt số tài sản đó thông qua các thủ đoạn gian dối (ví dụ kêu gọi đầu tư vào dự án tiền số không có thật, hứa hẹn lợi nhuận cao, thao túng giá, không cho rút tiền,...) thì sẽ được xem xét xác định là bị hại theo quy định của pháp luật. Vì vậy, người bị lừa đảo và bị chiếm đoạt tài sản trong các dự án tiền số có đầy đủ chứng cứ chứng minh thiệt hại sẽ có cơ sở được xác định là bị hại và đương nhiên sẽ được bồi thường thiệt hại.
KHI THUẬT TOÁN TRỞ THÀNH “DAO MỔ”
Trên thị trường Crypto, không ít những cuộc “đồ sát kỹ thuật”. Giá rơi như bị ai đó nhấn nút. Lệnh “Long” chưa kịp khớp đã bị quét sạch. “Short” ăn no, rồi giá bật ngược lại như chưa từng có biến. Nhà đầu tư tưởng đó là biến động tự nhiên, nhưng thật ra, đó là một vở kịch được viết bằng code, đạo diễn bởi những sàn giao dịch vừa làm nhà cái, vừa giữ ví tiền, vừa làm trọng tài.
Thị trường Crypto từng được ca ngợi là minh bạch, là dân chủ, là tự do, nhưng khi luật chưa kịp đến, thuật toán đã hóa… dao mổ. Những cái tên như Hyperliquid, Bybit, Binance, OKX… không cần phải ra tay trực tiếp. Chỉ cần để hệ thống vận hành đúng như thiết kế và tiền sẽ tự chảy về túi họ.
Từ góc nhìn kinh tế, đây là một ví dụ điển hình của sự bất cân xứng thông tin và quyền lực. Khi người chơi không hiểu rõ cơ chế vận hành, không kiểm soát được rủi ro, họ trở thành con mồi trong một hệ thống mà mọi xác suất đều nghiêng về phía sàn.
- TS. Nguyễn Văn Khanh, chuyên gia quản trị kinh doanh