Khi ngân hàng đứng trước “điểm bùng nổ” của AI
Năm 2025 đánh dấu một giai đoạn đặc biệt của ngành tài chính - ngân hàng. Khi AI thế hệ mới (GenAI, Agentic AI) kết hợp với điện toán đám mây và mô hình vận hành số hóa toàn diện trở thành tiêu chuẩn mới, các ngân hàng buộc phải lựa chọn: chủ động chuyển mình hoặc đối mặt nguy cơ tụt lại phía sau một thế hệ khách hàng số.
| |
Ông Ngô Mạnh Hà, Co-founder, CTO, TechX Corporation |
Trong bối cảnh đó, yếu tố quyết định thành công không nằm ở việc đầu tư bao nhiêu công nghệ, mua bao nhiêu giải pháp hay triển khai bao nhiêu ứng dụng AI theo xu hướng. Theo kinh nghiệm của TechX trong quá trình đồng hành cùng nhiều ngân hàng lớn tại Việt Nam, điều quan trọng nhất nằm ở một yếu tố tưởng như mềm nhưng lại mang tính cốt lõi: Tầm nhìn số (Digital Vision) và sự cam kết mạnh mẽ từ ban lãnh đạo. Không có tầm nhìn số, mọi dự án công nghệ dễ trở thành “hòn đảo biệt lập”. Không có sự cam kết và ủng hộ của lãnh đạo, mọi chiến lược số sẽ bị mắc kẹt giữa ràng buộc quy trình, quản trị rủi ro, áp lực tiết kiệm ngân sách và tâm lý “an toàn”.
Trong thời điểm AI đang làm thay đổi toàn bộ nguyên tắc vận hành ngành ngân hàng, “tầm nhìn số và sự cam kết ủng hộ của lãnh đạo” không chỉ là điều kiện đủ - mà là điều kiện tiên quyết, quyết định thành bại của chiến lược chuyển đổi.
Vì sao tầm nhìn số và sự ủng hộ của lãnh đạo là nền tảng quan trọng nhất?
Trong chuyển đổi hạ tầng số, công nghệ chỉ chiếm 30% - 70% còn lại nằm ở tầm nhìn và quyết tâm của lãnh đạo.
Tầm nhìn số định hướng toàn bộ hành trình chuyển đổi của doanh nghiệp. Tầm nhìn số không chỉ là tuyên bố định hướng mà còn là kim chỉ nam để: xác định kiến trúc tổ chức tương lai; lựa chọn ưu tiên đầu tư; xây dựng mô hình tổ chức và vận hành; xác lập các tiêu chuẩn dữ liệu; triển khai AI trên nền tảng chuẩn hóa.
Thực tế triển khai tại các ngân hàng cho thấy, 80% thất bại của các dự án chuyển đổi số bắt nguồn từ việc thiếu tầm nhìn ban đầu, dẫn đến kiến trúc thiếu tính tổng thể và dài hạn. Ngược lại, các ngân hàng có tầm nhìn số rõ ràng từ lãnh đạo cấp cao thường hoàn thành mục tiêu nhanh hơn 30-40%. Lãnh đạo là người phá bỏ “điểm nghẽn vô hình”: văn hóa ngại thay đổi và mô hình vận hành truyền thống.
Không phải công nghệ mà chính văn hóa và thói quen làm việc dựa trên kinh nghiệm/mô hình cũ mới là điểm nghẽn lớn nhất. Nếu lãnh đạo không kiên định với tầm nhìn số, các đơn vị kinh doanh và nghiệp vụ sẽ ngại thay đổi, ngại chuẩn hóa, ngại minh bạch cơ chế quản trị dữ liệu và đặc biệt là ngại đánh giá lại mô hình vận hành cũ. Tâm lý bảo thủ trở thành rào cản nội tại làm chậm hoặc thậm chí phá vỡ tiến trình chuyển đổi.
Sự ủng hộ của lãnh đạo không chỉ thể hiện qua chỉ đạo mà bằng hành động cụ thể: quyết tâm ưu tiên ngân sách cho hạ tầng số; khuyến khích văn hóa số dám thử nghiệm - dám cải tiến; tháo gỡ rào cản quy trình cho dự án công nghệ; xây dựng tổ chức học tập và chấp nhận thay đổi mô hình nhân sự theo hướng doanh nghiệp số hóa.
Trong kỷ nguyên AI, hạ tầng số phải đạt mức “AI-Ready” - điều này không thể thành công nếu thiếu sự cam kết của lãnh đạo. AI hiện đại không thể vận hành trên hệ thống cũ, phân mảnh, thiếu chuẩn hóa. Để triển khai AI quy mô lớn, ngân hàng cần: hạ tầng hiện đại, ổn định với năng lực tính toán lớn ứng dụng điện toán đám mây (cloud) được chuẩn hóa theo các khung kiến trúc tối ưu (Well- Architected Framework); an ninh - bảo mật - tuân thủ nghiêm ngặt; dữ liệu được tổ chức khoa học theo mô hình Data Lake/Lakehouse; mô hình vận hành tối ưu với CloudOps - AIOps để chủ động giám sát, dự báo và quản lý/kiểm soát chi phí.
Đây đều là những thay đổi mang tính nền tảng, chỉ có thể thực hiện khi lãnh đạo có quyết tâm đủ lớn. Lãnh đạo xác lập “mức độ trưởng thành” (Maturity Level) của hạ tầng số và định hình roadmap phát triển.
| |
Tầm nhìn số định hướng toàn bộ hành trình chuyển đổi |
TechX sử dụng khung tham chiếu của AWS để đánh giá mức độ trưởng thành hạ tầng số theo 5 cấp độ: Silo Operations - rời rạc, phân mảnh; Standardized Infrastructure - bước đầu chuẩn hóa; Automated Infrastructure - tự động hóa hạ tầng; Cloud-native + AI-enabled - đám mây hóa, tự động hóa có ứng dụng AI; AI-first Banking - AI đóng vai trò cốt lõi trong vận hành và kinh doanh. Việc chuyển từ cấp độ 2 sang cấp độ 4 - giai đoạn nhiều ngân hàng Việt Nam đang thực hiện - chỉ thành công nếu lãnh đạo chấp nhận một kế hoạch dài hạn và theo đuổi đến cùng.
Dù ở cấp độ nào thì quá trình chuyển đổi chỉ thành công khi lãnh đạo sẵn sàng thay đổi cấu trúc nhân sự, quy trình phê duyệt và cách ngân hàng ra quyết định đầu tư công nghệ.
Tầm nhìn số giúp ngân hàng triển khai AI theo đúng “3 giai đoạn” chiến lược
Giai đoạn 1: Chuẩn hóa - nền tảng hạ tầng số. Cụ thể, xây dựng hạ tầng quản trị đa tài khoản (Landing Zone/Virtual Datacenter); chuẩn hóa kiến trúc tích hợp, kiến trúc mạng và an ninh, tuân thủ, bảo mật; thiết lập nền tảng quản trị và khai thác dữ liệu Data Lake/Data Governance; triển khai hệ thống và quy trình hạ tầng với CloudOps/FinOps.
Giai đoạn 2: Tích hợp - tối ưu vận hành bằng AI, bao gồm AIOps chủ động; tự động hóa vận hành và bảo mật; AI hỗ trợ giám sát gian lận, quản trị rủi ro; hợp nhất dữ liệu khách hàng 360°.
Giai đoạn 3: Bứt phá - AI trở thành lõi tăng trưởng, trong đó ra mắt dịch vụ tài chính thông minh; AI cá nhân hóa hành trình khách hàng; Contact Center AI với Amazon Connect; trợ lý tác nghiệp nội bộ (RAG); AI hỗ trợ ra quyết định tín dụng và các sản phẩm khác.
Mỗi giai đoạn đều đòi hỏi sự quyết tâm và ủng hộ mạnh mẽ từ lãnh đạo, đặc biệt ở khâu ưu tiên ngân sách và tái cấu trúc tổ chức.
Thành công của nhiều ngân hàng lớn: Lãnh đạo là người kiến tạo thay đổi
Tại Việt Nam, các ngân hàng tiên phong chuyển đổi hạ tầng số đều có mẫu số chung: lãnh đạo cấp cao trực tiếp bảo trợ dự án; ưu tiên ngân sách cho Cloud và AI; kiên định theo mô hình Data-driven Banking và nay là AI First. Sự quyết đoán này giúp: giảm 30-40% chi phí vận hành; rút ngắn 50% thời gian triển khai sản phẩm mới; tăng tốc độ đổi mới gấp 3 lần; nâng cao mức độ an toàn, tuân thủ.
Từ góc nhìn của chúng tôi, không ngân hàng nào thành công trong chuyển đổi hạ tầng số nếu thiếu vai trò dẫn dắt mạnh mẽ của lãnh đạo cấp cao.
Lãnh đạo - nhân tố quyết định biến AI thành lợi thế cạnh tranh
Trong hành trình “chuyển mình cùng AI”, công nghệ chỉ chiếm 30% câu chuyện. 70% còn lại nằm ở tầm nhìn, tư duy và quyết tâm của lãnh đạo.
Để bảo đảm tầm nhìn số và sự ủng hộ của lãnh đạo được triển khai hiệu quả, chúng tôi đề xuất 5 nguyên tắc cho các ngân hàng: xác lập tầm nhìn hạ tầng số 3-5 năm, gắn trực tiếp với chiến lược kinh doanh; ưu tiên đầu tư nền tảng cloud - data - bảo mật để “AI có đất sống”; thành lập CCoE/ACoE (Cloud/AI Center of Excellence) thúc đẩy văn hóa số; xây dựng bộ KPI chuyển đổi số dựa trên kết quả, không dựa trên số lượng dự án; đồng hành cùng đối tác chiến lược, bảo đảm chuẩn quốc tế và tuân thủ quy định Việt Nam.
Lời kết
Chuyển đổi số trong ngành ngân hàng không phải cuộc chạy đua công nghệ. Đó là cuộc chạy đua về tư duy lãnh đạo. Khi ban lãnh đạo có tầm nhìn số rõ ràng, quyết tâm và kiên trì theo đuổi mô hình doanh nghiệp số hiện đại, AI sẽ không chỉ là công nghệ hỗ trợ - mà trở thành lợi thế cạnh tranh cốt lõi, giúp ngân hàng bứt phá trong thời đại mới.