Cho dù là suy thoái sâu hay nông, dài hay ngắn thì vẫn còn là vấn đề phải tranh luận, nhưng những ý kiến cho rằng nền kinh tế đang bước vào thời kỳ suy thoái gần như là quan điểm đồng thuận giữa các nhà kinh tế.
Mark Zandi, nhà kinh tế trưởng của Moody's Analytics cho biết: “Trong lịch sử, khi nền kinh tế đối mặt với lạm phát cao và Fed tăng lãi suất để dập tắt lạm phát, điều đó sẽ dẫn đến sự suy giảm hoạt động kinh tế hoặc suy thoái. Điều đó luôn xảy ra vì kịch bản lạm phát quá nóng sẽ dẫn đến suy thoái. Chúng tôi đã thấy câu chuyện này trước đây. Khi lạm phát gia tăng và Fed phản ứng bằng cách đẩy lãi suất lên, nền kinh tế cuối cùng sẽ chịu ảnh hưởng của lãi suất cao hơn”.
Nhà kinh tế Mark Zandi nằm trong số ít các nhà kinh tế tin rằng Cục Dự trữ Liên bang (Fed) có thể tránh được suy thoái kinh tế bằng cách tăng lãi suất vừa đủ để tránh làm giảm tốc độ tăng trưởng. Nhưng ông cho biết khả năng nền kinh tế sẽ suy giảm là rất cao.
Fed sẽ gây ra suy thoái lần này
Fed đang làm chậm nền kinh tế sau khi đã ra tay giải cứu trong hai cuộc suy thoái kinh tế vừa qua. Fed đã kích thích cho vay bằng cách đưa lãi suất về 0 và tăng tính thanh khoản của thị trường bằng cách bơm thêm hàng nghìn tỷ đô la tài sản vào bảng cân đối kế toán. Fed hiện đang giải phóng bảng cân đối kế toán đó và đã nhanh chóng tăng lãi suất từ 0% vào tháng 3 - lên mức 4,25% đến 4,5% trong tháng này.
Trong hai cuộc suy thoái vừa qua, Fed không cần phải lo lắng về lạm phát cao có thể ảnh hưởng đến khả năng chi tiêu của người tiêu dùng hoặc doanh nghiệp, nhưng hiện nay lạm phát đã len lỏi khắp nền kinh tế thông qua chuỗi cung ứng và tăng lương.
Fed hiện đang có một trận chiến nghiêm trọng với lạm phát. Các quan chức ngân hàng trung ương dự báo, sẽ có nhiều đợt tăng lãi suất nữa và lên tới khoảng 5,1% vào đầu năm tới và các nhà kinh tế kỳ vọng ngân hàng trung ương có thể giữ lãi suất cao sau đó để kiểm soát lạm phát.
Những mức lãi suất cao đó đã gây thiệt hại cho thị trường nhà ở, và doanh số bán nhà vào tháng 11 đã giảm 35,4% so với cùng kỳ năm ngoái vào tháng 11, là tháng giảm thứ mười liên tiếp. Lãi suất thế chấp 30 năm đang ở mức gần 7%. Lạm phát tiêu dùng vẫn đang ở mức nóng 7,1% trong tháng 11.
Tom Simons, chuyên gia kinh tế thị trường tiền tệ tại Jefferies cho biết, đây sẽ là một cuộc suy thoái kinh điển.
“Cơ chế truyền tải mà chúng ta sẽ thấy nó hoạt động đầu tiên vào đầu năm tới là một số lợi nhuận doanh nghiệp bị nén đáng kể. Khi điều đó bắt đầu ổn định, doanh nghiệp sẽ thực hiện các bước để cắt giảm chi phí. Điều đầu tiên chúng ta sẽ thấy là giảm số lượng nhân viên. Chúng ta sẽ thấy điều đó vào giữa năm sau, và đó là lúc chúng ta sẽ thấy tăng trưởng kinh tế chậm lại đáng kể và lạm phát cũng sẽ giảm theo”, ông cho biết.
Suy thoái sẽ tệ đến mức nào?
Suy thoái kinh tế được xem là tình trạng suy giảm kinh tế kéo dài, ảnh hưởng rộng rãi đến nền kinh tế và thường kéo dài từ hai quý trở lên. Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia của Mỹ (NBER) đang xem xét mức độ suy thoái sâu như thế nào và mức độ lan rộng ra sao và kéo dài bao lâu.
Nếu bất kỳ yếu tố nào đủ nghiêm trọng, NBER có thể tuyên bố suy thoái. Ví dụ, đợt suy thoái do đại dịch năm 2020 diễn ra quá đột ngột và gay gắt với tác động trên diện rộng nên được xác định là suy thoái mặc dù diễn ra rất ngắn.
Diane Swonk, nhà kinh tế trưởng tại KPMG cho biết: “Tôi dự báo suy thoái sẽ diễn ra vào một thời kỳ ngắn ngủi và nông. Tin tốt là chúng ta sẽ có thể phục hồi nhanh chóng. Fed có bảng cân đối kế toán tốt và chúng ta có thể nhận được phản hồi về việc hạ lãi suất sau khi Fed bắt đầu nới lỏng chính sách. Suy thoái do Fed gây ra không phải là suy thoái bảng cân đối kế toán”.
Các dự báo kinh tế mới nhất của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) cho thấy nền kinh tế sẽ tăng trưởng với tốc độ 0,5% vào năm 2023, nhưng không dự báo suy thoái.
Động thái đảo ngược của Fed?
Fed có thể sẽ giữ lãi suất ở mức cao trong bao lâu là điều không rõ ràng. Các nhà giao dịch trên thị trường tương lai đang kỳ vọng Fed sẽ bắt đầu cắt giảm lãi suất vào cuối năm 2023. Trong dự báo của Fed, các quan chức cho thấy việc cắt giảm lãi suất sẽ bắt đầu vào năm 2024.
Hai cuộc suy thoái gần đây nhất đều xảy ra sau những cú sốc. Cuộc suy thoái năm 2008 bắt đầu từ hệ thống tài chính và cuộc suy thoái sắp xảy ra sẽ không giống như vậy.
Mặc dù khả năng suy thoái đã xuất hiện trong một thời gian, nhưng Fed cho đến nay vẫn chưa thực sự làm chậm việc làm và hạ nhiệt nền kinh tế thông qua thị trường lao động. Nhưng các thông báo sa thải đang gia tăng và một số nhà kinh tế nhìn thấy khả năng giảm việc làm vào năm tới.
“Gánh nặng trả nợ đang ở mức thấp, các hộ gia đình có rất nhiều tiền mặt, các doanh nghiệp có bảng cân đối kế toán tốt, tỷ suất lợi nhuận được mở rộng mặc dù đã gần đạt mức cao kỷ lục. Hệ thống ngân hàng chưa bao giờ có vốn hóa tốt hoặc thanh khoản tốt như vậy. Thị trường nhà ở đang được xây dựng. Nền tảng của nền kinh tế có vẻ vững chắc”, nhà kinh tế Mark Zandi cho biết.
“Chứng kiến Fed diều hâu, thật khó để tranh luận về một cuộc hạ cánh mềm và tôi cho rằng đó là bởi vì mọi thứ càng tốt thì họ càng phải diều hâu hơn”, chuyên gia kinh tế Tom Simons cho biết.
