Eike Batista năm 2012, khi còn là người giàu nhất Brazil. Ảnh: Bloomberg.
Một con phố tấp nập ở thủ đô Rio de Janeiro (Brazil) là nơi ở của Eike Batista - người từng giàu thứ 8 thế giới và giàu nhất Brazil với khối tài sản 35 tỷ USD. Nhiều năm trước, ông thậm chí còn tuyên bố tỷ phú Carlos Slim (Mexico) nên dè chừng vì mình có thể vượt Slim để chiếm ngôi giàu nhất thế giới. Slim giờ đã tụt xuống vị trí thứ 9 trong danh sách tỷ phú, còn Batista hoàn toàn mất dạng. Ông mất hết tài sản chỉ trong một năm. Và giờ đây, cựu tỷ phú Brazil này đang chuẩn bị kế hoạch quay lại.
Ngồi trong nhà hàng Nhật Bản ưa thích của mình ở Rio, Batista bàn bạc với những người cùng đi về cơn sốt dầu mỏ ở Brazil. Vừa nói, tay ông vừa nguệch ngoạc các phép tính lên tấm khăn lót đĩa. Trên chiếc áo khoác thể thao Batista đang mặc là một hình mặt trời - logo của OGX - đế chế từng giúp ông lọt top người giàu thế giới, và là thương hiệu mọi người dân Brazil đều biết đến.
"Người ta thậm chí còn chẳng biết nó vẫn đang hoạt động", Batista nói, khi đề cập đến cảng biển ông sở hữu hiện vẫn là nơi bốc dỡ các thùng dầu khổng lồ để vận chuyển sang Trung Quốc, "Nó còn to hơn Manhattan ấy chứ". Các công ty cũ khác của ông đều đang hoạt động tốt, với sở hữu của nhà đầu tư ngoại, "chỉ trừ dầu mỏ".
Eike Batista từng là biểu tượng cho sự bùng nổ kinh tế của Brazil. Ông gây dựng sự nghiệp khi hơn 20 tuổi, từ hai bàn tay trắng, với đế chế kinh doanh trải dài từ khai khoáng, dầu mỏ, đóng tàu, logistics đến xây dựng công. Ông còn là nguồn cảm hứng cho thế hệ doanh nhân trẻ tại Brazil. Tỷ phú cũng nổi tiếng với lối sống xa hoa và các loại siêu xe, trực thăng, máy bay riêng, du thuyền.
Tuy nhiên, rất nhiều dự án đầy tham vọng của Batista sau này không cho kết quả như ý. Năm 2012, các mỏ dầu mà Tập đoàn Dầu khí OGX (thuộc đế chế EBX) của ông khai thác được phát hiện có trữ lượng thấp hơn nhiều dự đoán trước đó. OGX một năm sau đã phải nộp đơn xin bảo hộ phá sản.
Đế chế EBX cùng 6 công ty con cũng ngập trong nợ nần. Tài sản Batista về dưới một tỷ USD trong năm 2013. Ông cũng phải bán bớt siêu xe, trực thăng, máy bay riêng, du thuyền và khách sạn Gloria ở Rio de Janeiro (Brazil) để trang trải nợ nần.
Batista sau đó còn vướng vào scandal hối lộ, khi đế chế của ông bị phát hiện phần lớn được gây dựng nhờ các mối quan hệ cá nhân với quan chức cấp cao. Năm ngoái, ông bị kết án 30 năm tù vì hối lộ. Batista sau đó kháng án và hiện bị quản thúc tại gia. Vài ngày trước, ông phải nộp phạt 134 triệu USD cho Ủy ban Chứng khoán Brazil, đồng thời bị cấm điều hành một công ty niêm yết trong vòng 7 năm.
Batista đổ lỗi việc OGX sụp đổ cho cựu Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva, vì không kiểm soát được tài nguyên quốc gia, khiến ông chỉ còn lại vùng nước nông chẳng thu hoạch được gì. Ngay lập tức, Batista cũng liên tưởng đến một người đồng cảnh ngộ, đó là ông chủ Tesla - Elon Musk.
Cũng như OGX trước đây, hãng xe điện Tesla của Musk không làm được nhiều như cam kết. Khi không thể giao xe đúng tiến độ, cổ phiếu Tesla bắt đầu lao dốc. Nhắc đến công ty này, người ta thường xuyên sử dụng những từ như "kẹt vốn" hay "tái cấu trúc". Tesla cũng là mã giảm mạnh nhất trong chỉ số Nasdaq 100 năm nay.
Musk và Batista cũng có nhiều điểm chung. Cả hai đều dùng mạng xã hội để chỉ trích những người muốn bán khống cổ phiếu công ty. Họ cùng đăng những dòng trạng thái gây rung chuyển thị trường, và bị giới chức điều tra vì điều này. Khi bị thị trường quay lưng, cả hai đều hối hận vì niêm yết công ty. Cả hai công ty cũng bị mất các nhân sự chủ chốt.
OGX hiện vẫn tồn tại dưới một cái tên khác, trong vai trò một hãng sản xuất nhỏ, chứ không phải một gã khổng lồ mà Batista từng kỳ vọng. Tesla cũng đang đứng trước nguy cơ biến thành một công ty chỉ nhắm vào thị trường ngách, trước làn sóng cạnh tranh từ các hãng xe truyền thống.
Lời khuyên của Batista cho Tesla là chú trọng vào chất lượng nội thất của xe. "Anh có thể mua Mercedes, Audi hay Jaguar, rẻ hơn xe của Tesla. Khi ngồi vào trong, anh sẽ thấy nội thất của họ đúng là không thể cạnh tranh. Nếu không khắc phục điều này, anh sẽ bị bỏ lại phía sau", ông nói.
Dù vậy, Batista không cho là Tesla sẽ kéo tụt các công ty khác của Musk xuống, như cách OGX đã nhấn chìm đế chế của ông trước kia. Vì Musk đã đi vào lịch sử khi buộc các hãng xe truyền thống nhảy vào cuộc chơi sản xuất xe điện. "Ông ấy đã tạo ra một sự thay đổi đẹp đẽ và lớn lao. Chúng tôi là những người theo chủ nghĩa hoàn hảo. Chúng tôi là những người xây dựng quốc gia", ông nói.
Văn phòng của Batista hiện tại khá khiêm tốn so với thời hoàng kim của ông, nhưng vẫn nhìn ra ngọn núi biểu tượng - Sugarloaf của Rio. Xung quanh được trang trí bằng những thành tích thi đấu thể thao của ông trong quá khứ.
Batista nói rằng ông đang "nuôi trong garage 15 công ty kỳ lân", để giúp ông trở lại thời hoàng kim trước đây. Trong đó có một kế hoạch sản xuất hàng tấn calcium phosphate để cô lập khí thải carbon từ các nhà máy và xe hơi. Một dự án khác là kem đánh răng có thể phục hồi men răng.
Batista cho biết ông chỉ nhìn về phía trước và không bận tâm đến chuyện quá khứ.
"Mọi người không hiểu được rằng mối quan hệ của tôi với tiền bạc rất khác. Tôi không ngại phá vỡ đế chế của mình", Batista cho biết khi nhắc lại việc bán nhanh các công ty với giá rẻ, "Anh không thể để các dự án đã tới quy mô đó ngừng lại được. Nếu ngừng lại 2, 3 hay 4 năm, có thể anh sẽ không còn bắt kịp thế giới được nữa".
