Lãi suất âm là một công cụ hoạch định chính sách cấp tiến mà các ngân hàng trung ương ở châu Âu đã giới thiệu vào những năm 2010 để chống xói mòn giá cả. Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) đưa ra chính sách lãi suất âm vào năm 2016, khi bổ sung thêm một công cụ mới vào cuộc chiến chống giảm phát hoặc giá cả sụt giảm lâu dài.
Chắc chắn, chính sách lãi suất âm của BOJ chỉ được áp dụng cho một phần nhỏ tiền gửi mà các ngân hàng tư nhân gửi tại BOJ. Tiền gửi cá nhân sẽ không tuân theo chính sách. Mục đích là để khuyến khích các ngân hàng sử dụng vốn của mình thông qua hoạt động cho vay. Chương trình này được bổ sung vào hoạt động tích cực mua tài sản tài chính của BOJ để bơm tiền vào nền kinh tế.
Trong khi đó, Việc Nhật Bản thoát khỏi chính sách lãi suất âm có thể không định hình thị trường trong thời gian ngắn, nhưng những tác động lâu dài có thể rất sâu sắc, đặc biệt nếu tốc độ tăng trưởng của Mỹ có cấu trúc thấp hơn vì bất kỳ lý do gì, sẽ làm thu hẹp hơn nữa lợi thế lợi nhuận của nhiều tài sản của Mỹ.
Nhật Bản là quốc gia nắm giữ trái phiếu Kho bạc Mỹ lớn nhất ở nước ngoài, là một nhà cho vay lớn ở nước ngoài và là một quốc gia xuất khẩu nặng ký có lợi nhuận doanh nghiệp cũng như giá cổ phiếu đã được hỗ trợ đáng kể nhờ đồng yên Nhật siêu rẻ. Do đó, nhiều dòng vốn Nhật Bản hồi hương hơn cuối cùng có thể tác động đến giá của mọi thứ, từ các khoản thế chấp ở Mỹ đến tài trợ cơ sở hạ tầng ở các nước đang phát triển.
Trong gần hai năm qua, Nhật Bản đã đi ngược lại làn sóng tiền tệ toàn cầu khi duy trì chính sách lãi suất cực thấp. Nhưng hiện tại, khi hầu hết các ngân hàng trung ương lớn khác sắp cắt giảm lãi suất, BOJ đã quyết định chấm dứt lãi suất âm trong cuộc họp chính sách vào thứ Ba (19/3).
Quyết định này được đưa ra sau khi có nhiều bằng chứng cho thấy thị trường việc làm đang ngày càng phát triển mạnh mẽ sau nhiều năm tăng trưởng tiền lương trì trệ. Các công đoàn đã đảm bảo mức tăng lương trung bình là 5,28% theo kết quả vòng đầu tiên của cuộc đàm phán lương mùa xuân hàng năm của Nhật Bản. Trong suốt thập kỷ kết thúc vào năm 2022, mức tăng lương hàng năm chưa bao giờ vượt quá 2,4%.
Nhưng nhiều khả năng sẽ không có thay đổi trong thời gian ngắn. BOJ có thể sẽ tăng lãi suất cao hơn nhưng với tốc độ chậm. Trong vài năm qua, BOJ đã tái khẳng định danh tiếng về việc tăng lãi suất chậm và có chủ ý. Hơn nữa, mặc dù lạm phát vẫn ở mức cao theo tiêu chuẩn Nhật Bản - 2,2% trong tháng 1 - nhưng nó đã hạ nhiệt so với mức đỉnh của năm ngoái.
Lợi suất trái phiếu Nhật Bản đã tăng nhưng vẫn thấp hơn đáng kể so với Mỹ. Chênh lệch lãi suất giữa trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm ở Mỹ và Nhật Bản là 3,5 điểm phần trăm. Con số này thấp hơn đáng kể so với khoảng cách 4,2 điểm phần trăm của vài tháng trước, nhưng vẫn cao hơn nhiều so với mức 1,5 điểm phần trăm của ba năm trước.
Mặc dù vậy, khoảng cách lãi suất được thu hẹp - đặc biệt là nếu Fed cắt giảm lãi suất vào cuối năm nay, điều này sẽ hỗ trợ đồng Yên Nhật. Nhưng điều đó cũng có thể làm giảm sự nhiệt tình đối với chứng khoán Nhật Bản đang tăng trưởng mạnh mẽ. Chứng khoán sẽ trở nên đắt hơn tính theo đồng đô la đối với các nhà đầu tư nước ngoài, những người là động lực quan trọng của xu hướng tăng mạnh mẽ của chứng khoán Nhật Bản trong thời gian vừa qua. Đồng yên mạnh hơn cũng sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận của một số công ty Nhật Bản, đặc biệt là các công ty xuất khẩu lớn.
Tương tự như vậy, việc tăng dần lãi suất ở Nhật Bản có thể sẽ không sớm làm thay đổi nhiều dòng vốn đầu tư trong ngắn hạn. Nhưng sau này có thể sẽ là một câu chuyện khác nếu lãi suất dương tỏ ra bền vững.
Các cá nhân và công ty Nhật Bản là nhà đầu tư lớn ở nước ngoài nhằm tìm kiếm lợi nhuận cao hơn trong nhiều thập kỷ. Đầu tư danh mục đầu tư nước ngoài của Nhật Bản đạt tương đương 4.200 tỷ USD vào cuối năm ngoái. Một phần lớn trong số đó đến từ các quỹ hưu trí và công ty bảo hiểm Nhật Bản, và khi lãi suất tăng, họ đột nhiên sẽ có nhiều lựa chọn hấp dẫn hơn ở quê nhà. Ví dụ, các nhà đầu tư Nhật Bản nắm giữ khoảng 1.100 tỷ USD trái phiếu Kho bạc Mỹ, khiến họ trở thành chủ sở hữu nước ngoài lớn nhất.
Các nhà đầu tư Nhật Bản đã lùng sục khắp thế giới để tìm kiếm lợi nhuận tốt hơn từ rất lâu mà hầu hết các nhà đầu tư đều có thể nhớ được. Nếu điều đó bắt đầu thay đổi, các hiệu ứng sẽ được cảm nhận gần như ở khắp mọi nơi, dù sớm hay muộn.
