Trên lý thuyết, có những lý do chính đáng để sở hữu trái phiếu và cổ phiếu thị trường mới nổi. Hầu hết các nền kinh tế thị trường mới nổi đều có tốc độ tăng trưởng GDP cao hơn và nhìn chung có dân số trẻ hơn, điều này sẽ giúp tăng sức mua của người dân.
Bên cạnh đó, cổ phiếu thị trường mới nổi được định giá rẻ hơn so với phần còn lại của thế giới, đặc biệt là Mỹ, và trái phiếu thị trường mới nổi có thể mang lại tổng lợi suất tốt hơn với rủi ro kỳ hạn thấp hơn. Đồng đô la yếu hơn sẽ làm giảm áp lực lên các ngân hàng trung ương ở các nước đang phát triển đang kiểm soát lạm phát.
Mặc dù vậy, lịch sử cho thấy các nền kinh tế mới nổi đã tồn tại nhiều vấn đề. Kể từ năm 2000, nhiều nền kinh tế mới nổi năng động như Ấn Độ, Indonesia và Ba Lan đã ghi nhận tăng trưởng GDP thực tế nhanh hơn Mỹ. Tuy nhiên, tăng trưởng của lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS) của các công ty lại không nhất quán trong khoảng một thập kỷ trở lại đây, do những đợt suy yếu bất thường của đồng nội tệ và các cuộc khủng hoảng tài chính khác nhau.
Thực tế, đã có quá nhiều cuộc khủng hoảng tiền tệ và tài chính riêng lẻ trong quá khứ. Những câu chuyện thành công trước đây như Trung Quốc và Hàn Quốc đã phải trải qua tình trạng bất ổn chính trị và đôi khi là quản trị doanh nghiệp kém trong những năm gần đây, gợi nhớ lại cuộc khủng hoảng tiền tệ châu Á cuối những năm 1990. Trong khi đó, gần một nửa chỉ số chứng khoán MSCI thị trường mới nổi là chứng khoán thuộc các thị trường ở Trung Quốc và Đài Loan (Trung Quốc) có rủi ro địa chính trị cao.
Lo ngại về sự chi phối của chính sách tài khóa
Lần đầu tiên sau nhiều năm, cán cân dường như đang nghiêng về phía thị trường mới nổi. Lý do đặc biệt là các nhà đầu tư lo ngại rằng các nền kinh tế hàng đầu như Mỹ, Nhật Bản và Anh đã bước vào kỷ nguyên mới của sự chi phối của chính sách tài khóa.
Gánh nặng nợ nần ở các quốc gia phát triển đã dẫn đến chi phí tài chính liên tục tăng cao. Điều này đã gây áp lực chính trị lên các ngân hàng trung ương trong việc giảm lãi suất để bù đắp chi phí, ngay khi các nhà đầu tư trái phiếu yêu cầu chính phủ hành động nhiều hơn trong việc cắt giảm thâm hụt tài khóa và tăng thuế.
Việc Tổng thống Donald Trump gần đây chỉ trích Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) về việc chậm cắt giảm lãi suất là một ví dụ điển hình. Sự chi phối của chính sách tài khóa có thể làm suy yếu uy tín của các ngân hàng trung ương trong việc kiểm soát lạm phát.
Với mục tiêu kiểm soát lạm phát, các nhà đầu tư trái phiếu còn lo lắng hơn về việc liệu các chính phủ có nguy cơ sẽ không thành công trong việc giải quyết các vấn đề ngân sách mang tính chính trị.
Mặt khác, nhiều nền kinh tế mới nổi đã phải đối mặt với các vấn đề lạm phát dai dẳng khi lãi suất thực duy trì ở mức cao. Trong khi người vay ở Brazil phải đối mặt với lợi suất trái phiếu dài hạn thực tế là 9,5%, theo ước tính của UBS, con số này chỉ là 2% ở Mỹ.
Lợi suất cao đã buộc các quốc gia này phải kiểm soát chi tiêu tài khóa để giữ lợi suất phát hành trái phiếu ở mức tối thiểu. Theo Ninety One Asset Management, thâm hụt tài khoản vãng lai trên khắp các thị trường mới nổi đã giảm từ 1,8% GDP trong năm 2021 xuống còn 0,6% vào thời điểm hiện tại. Tại Mỹ, con số tương tự đã tăng lên khoảng 4,6%, mức cao nhất kể từ năm 2008. Khoảng trống tài trợ đã đẩy tỷ lệ nợ công/GDP của Mỹ lên 120% trong năm nay, gấp đôi so với các thị trường mới nổi.
Trong khi đó, sự bất ổn đã gia tăng kể từ khi Tổng thống Trump lần đầu công bố loạt thuế quan đối ứng vào ngày 2/4, và từ đó, đồng đô la đã đóng vai trò như một phong vũ biểu đo lường tâm lý đối với khả năng tín dụng của Mỹ.
Chỉ số đồng đô la tính theo trọng số thương mại đã đạt đỉnh vào tháng 1 (chỉ số tăng nghĩa là đồng đô la mạnh lên so với các đối tác thương mại và ngược lại) - mức cao nhất trong 30 năm theo dữ liệu của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) - nhưng đà giảm đã tăng tốc sau loạt thông báo áp thuế quan đối ứng vào tháng 4. Dù một phần nguyên nhân có thể đến từ kỳ vọng Fed sẽ cắt giảm lãi suất, các chuyên gia về thị trường mới nổi vẫn cho rằng xu hướng đi xuống của đồng đô la sẽ tiếp tục.
 |
Đồng đô la đã duy trì đà tăng từ năm 2011 tới nay. |
"Khi đảo chiều, chu kỳ của đồng đô la thường kéo dài khá lâu…Tôi cho rằng chúng ta đang ở giai đoạn đầu của một sự thay đổi tâm lý theo hướng có lợi cho thị trường mới nổi”, Gillian Edgeworth, chiến lược gia vĩ mô và quản lý danh mục nợ thị trường mới nổi tại Wellington Management cho biết.
Gustavo Medeiros, Giám đốc nghiên cứu tại Ashmore, công ty quản lý đầu tư thị trường mới nổi cho biết, đồng đô la suy yếu giúp giải phóng vốn tại các quốc gia thị trường mới nổi, vì đồng nội tệ mạnh hơn cho phép các ngân hàng trung ương tương ứng xem xét cắt giảm lãi suất. Điều này sẽ làm giảm bất kỳ khoản nợ vốn là lực cản đối với tăng trưởng kinh tế.
Chứng khoán thị trường mới nổi thu hút nhà đầu tư nước ngoài
Dữ liệu từ Morningstar cho thấy dòng tiền đổ vào các quỹ trái phiếu thị trường mới nổi (không bao gồm các quỹ ETF) đã tăng trong 3 tháng tính đến tháng 7 năm nay, đây là chuỗi dòng tiền chảy vào liên tiếp dài nhất trong hơn 4 năm. Các quỹ trái phiếu phát hành bằng nội tệ rủi ro hơn cũng thu hút được nhiều tiền hơn.
Hơn nữa, các quỹ ETF trái phiếu thị trường mới nổi đã nhận được 36 tỷ USD từ đầu năm đến nay. “Đây là mức kỷ lục và cao hơn so với năm 2019 - kỷ lục trước đó đối với nợ thị trường mới nổi”, theo Karim Chedid, Giám đốc Chiến lược Đầu tư EMEA của iShares tại BlackRock cho biết.
Làn sóng quan tâm trở lại này có thể tác động mạnh nhất đến thị trường cổ phiếu của các nền kinh tế mới nổi, bởi các nhà đầu tư toàn cầu đã né tránh nhóm này suốt một thời gian dài.
Michael Hartnett, chiến lược gia đầu tư trưởng tại Bank of America cho biết: “Độc quyền, độc quyền nhóm và quy mô. Nhưng thị trường mới nổi thị trường mới nổi bị gắn mác nhỏ trong khi sự ưa chuộng các công ty vốn hóa lớn khiến châu Âu vẫn là lựa chọn hàng đầu”.
Điều đó phần nào lý giải vì sao các nhà đầu tư toàn cầu đã quay lưng với nhóm tài sản này. Trong thập kỷ qua, dữ liệu của Goldman Sachs cho thấy tỷ trọng cổ phiếu các thị trường mới nổi trong danh mục của họ chỉ bằng chưa đến một nửa so với mức 10,5% của chỉ số MSCI All Country World Index.
“Các thị trường mới nổi theo truyền thống mang lại sự đa dạng hóa danh mục đầu tư tốt, và khía cạnh đó đang quay trở lại”, Avo Ora, Giám đốc bộ phận cổ phiếu thị trường mới nổi tại Pictet Asset Management cho biết.
Trong khi đó, các chỉ số cổ phiếu thị trường mới nổi đã cho thấy sự tăng trưởng đáng kể trong năm nay, đặc biệt là khu vực Mỹ Latinh và châu Âu, Trung Đông và châu Phi. Chỉ số MSCI Mỹ Latinh đã tăng 31% kể từ đầu năm tính đến ngày 12/8, vượt xa mức tăng của chỉ số MSCI thị trường mới nổi và vượt xa hầu hết các thị trường thế giới.
Nhưng liệu điều này có thể kéo dài?
Tăng trưởng GDP cao hơn ở các nền kinh tế đang phát triển không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với tăng trưởng lợi nhuận nhanh hơn và xứng đáng được định giá cao hơn. Điều này giải thích tại sao cổ phiếu thị trường mới nổi giao dịch với mức chiết khấu định giá đáng kể bằng 1/3 so với thị trường thế giới, khi sử dụng tỷ lệ P/E dự phóng.
Sự sụt giảm của đồng đô la đã giúp vẽ nên một bức tranh tươi sáng hơn. Ước tính tăng trưởng EPS của 1.202 công ty trong chỉ số MSCI thị trường mới nổi hiện vượt xa chỉ số toàn cầu. Trong hai năm tới, tốc độ tăng trưởng EPS dự kiến sẽ đạt hơn 13% mỗi năm. Con số này nhanh hơn tốc độ 9,6% của chỉ số MSCI toàn cầu.
Tuy nhiên, khoảng cách lợi nhuận giữa các công ty niêm yết tại thị trường mới nổi và thị trường phát triển vẫn là điều gây chú ý. Sử dụng dữ liệu của MSCI, hệ số ROE tại các thị trường mới nổi vẫn thấp hơn đáng kể, ở mức khoảng 13% so với mức 17% ở các thị trường phát triển. Cổ phiếu Mỹ thậm chí còn có ROE cao hơn.
"Nguyên nhân là do không loại bỏ được các công ty yếu kém do gia đình điều hành", Manik Narain, Giám đốc chiến lược thị trường mới nổi tại UBS cho biết. Cổ phiếu của các công ty có mối liên hệ với gia đình tại Hàn Quốc (chaebol) từ lâu đã được định giá thấp hơn. Ấn Độ đã duy trì cấu trúc thị trường tương tự trong hơn một thập kỷ và không có nhiều thay đổi về thứ hạng công ty.
Nhưng lợi nhuận doanh nghiệp có thể được cải thiện trong những năm tới. Nỗ lực thúc đẩy quản trị doanh nghiệp tốt hơn tại một số thị trường bao gồm Hàn Quốc và Trung Quốc có thể tạo ra sự khác biệt đối với các công ty vốn thờ ơ với các mối quan tâm của cổ đông. Bất kỳ biện pháp nới lỏng tiền tệ nào trong tương lai tại các thị trường như Brazil và Indonesia cũng có thể hữu ích.
"Lãi suất thực hiện đang quá cao so với mức cần thiết xét theo xu hướng lạm phát", ông Manik Narain nhận định.
Một vấn đề khác cần lưu ý khi đầu tư vào cổ phiếu thị trường mới nổi là hầu hết các quỹ không có lựa chọn nào khác ngoài việc nghiêng danh mục đầu tư của họ về các thị trường mới nổi châu Á, vì chỉ số này tập trung cao ở khu vực đó. Tính đến ngày 31/7, hơn 76% chỉ số chuẩn MSCI nằm ở bốn thị trường: Trung Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Ấn Độ và Hàn Quốc. Trong đó Taiwan Semiconductor Manufacturing (TSMC) chiếm hơn 10% chỉ số.
Có thể đã có nhiều khởi đầu sai lầm cho các thị trường mới nổi trong thập kỷ qua. Tuy nhiên, xét đến rủi ro từ sự chi phối của chính sách tài khóa tại các nền kinh tế lớn nhất thế giới, sự xói mòn niềm tin vào đồng đô la và khoảng cách định giá ngày càng lớn giữa cổ phiếu Mỹ và các cổ phiếu quốc tế, khả năng đợt tăng giá của các thị trường mới nổi năm nay sẽ tiếp tục là khá cao.
