Các mảng của ngành hóa dầu phát triển mạnh của Trung Quốc đang hoạt động chỉ với một nửa công suất do các nhà sản xuất cắt giảm. Nhưng với việc ngành này vẫn đang mở rộng, sự hạn chế đó ngày càng trở nên khó duy trì hơn.
Charlie Vest, Phó giám đốc của Rhodium Group chuyên nghiên cứu quan hệ Mỹ - Trung và ngành công nghiệp Trung Quốc cho biết: “Sau thép, tấm pin mặt trời, đây là một ví dụ khác cho thấy sự mất cân bằng về cấu trúc của Trung Quốc rõ ràng đang lan sang thị trường toàn cầu”.
Các nhà máy hóa dầu đã mọc lên như nấm dọc theo bờ biển phía đông Trung Quốc trong thập kỷ qua, được xây dựng trong một cuộc chạy đua nhằm thỏa mãn cơn khát nhựa của Trung Quốc và giúp các nhà máy lọc dầu chống lại sự suy giảm dự kiến về nhiên liệu vận tải khi xe điện phát triển. Khối lượng lớn và nhu cầu mờ nhạt sau đại dịch đồng nghĩa với việc tỷ suất lợi nhuận rất mỏng, nhưng các công ty vẫn tiếp tục sản xuất với hy vọng giữ được thị phần hiện có.
Tương tự như tình trạng khó khăn từ pin đến công nghệ năng lượng xanh, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang phải đối mặt với tình trạng dư thừa công nghiệp hóa dầu trầm trọng.
Michal Meidan, Giám đốc chương trình Nghiên cứu Năng lượng Trung Quốc tại Viện Nghiên cứu Năng lượng Oxford cho biết: “Dư thừa công suất hóa dầu ở Trung Quốc dường như là một rủi ro bị đánh giá thấp trong lĩnh vực này… Ngành công nghiệp ở phương Tây đánh giá thấp cả số lượng và chất lượng của tình trạng dư thừa công suất có thể xảy ra”.
Các nhà máy hiện đang điều hướng nguồn cung tăng vọt bằng cách ngừng hoạt động trong thời gian ngắn và duy trì tốc độ hoạt động thấp, nhưng khi công suất sản xuất tiếp tục được bổ sung, các giám đốc điều hành và các nhà phân tích ngành hóa dầu cho biết, tình trạng dư thừa sẽ tăng lên đủ để để biến Trung Quốc thành nước xuất khẩu đáng kể, thúc đẩy tình trạng dư thừa và có khả năng làm trầm trọng thêm căng thẳng thương mại hiện tại.
Sự bùng nổ nguồn cung nhựa của Trung Quốc đã làm thay đổi ngành công nghiệp hóa dầu toàn cầu, với các công ty tư nhân và nhà máy lọc dầu quốc doanh tạo ra thế lực thống trị vào thời điểm các đối thủ ở nơi khác đang chậm lại.
Kelly Cui, nhà phân tích hóa dầu tại công ty tư vấn Wood Mackenzie cho biết: “Các khoản đầu tư đáng kể của Trung Quốc từ năm 2020 đến năm 2027 đã định hình lại động lực cung ứng toàn cầu, dẫn đến thặng dư cơ cấu ở châu Á và tỷ suất lợi nhuận thấp hoặc âm kéo dài”.
Wood Mackenzie ước tính, gần 25% công suất ethylene toàn cầu có nguy cơ ngừng hoạt động, ngay cả khi Trung Quốc vẫn đang bổ sung thêm.
Từ năm 2019 đến cuối năm 2024, Trung Quốc sẽ hoàn thành xây dựng rất nhiều nhà máy để biến dầu thô và khí đốt thành các sản phẩm như ethylene và propylene. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc (IEA), công suất đó hiện ngang bằng với châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc cộng lại.
 |
Công suất và tiêu thụ các sản phẩm hóa dầu của Trung Quốc |
Trong đó, propylene là loại vật liệu có mức tăng nguồn cung mạnh mẽ nhất. Các nhà máy nhỏ, chuyên dụng biến khí thành vật liệu – được gọi là các đơn vị khử hydro propan (PDH) – đã phát triển nhanh chóng. Theo IEA, chỉ riêng các nhà sản xuất Trung Quốc đã tăng hơn gấp đôi công suất PDH toàn cầu từ năm 2019 đến năm 2024.
Nhưng khi nguồn cung dồi dào, nhu cầu trong nước lại chững lại, trong khi áp lực tài chính và thị phần cũng đang tăng lên.
Trong những năm qua, các nhà máy PDH thường hoạt động ở mức 80-85% công suất. Theo Joey Zhou, nhà phân tích tại công ty tình báo dữ liệu ICIS, nguồn cung dồi dào đã đẩy họ xuống mức thấp hơn, dưới 70% vào năm ngoái và năm nay có lúc họ đang hoạt động ở mức gần 50%. Và ít nhất 9 nhà máy PDH khác dự kiến sẽ bắt đầu sản xuất vào năm 2024-2025, điều này có thể dẫn tới việc tăng doanh số bán ra nước ngoài để đối phó với tình trạng dư thừa.
Việc chuyển đổi có thể làm căng thẳng mối quan hệ với các nước láng giềng như Hàn Quốc.
Theo dữ liệu hải quan, Trung Quốc đã trở thành nước xuất khẩu ròng polypropylene bền vững từ tháng 3 năm nay. Các lô hàng đã đến các quốc gia Nam Á và Đông Nam Á như Việt Nam, Thái Lan, Bangladesh và tới tận Brazil.
Theo Charlie Vest, Phó giám đốc của Rhodium Group, Trung Quốc đã là nhà xuất khẩu ròng các sản phẩm polyester như PVC và PET, vận chuyển chúng đến các nước như Nigeria, Việt Nam và Ấn Độ, điều này một lần nữa tạo ra hoặc làm trầm trọng thêm thặng dư thương mại.
“Mọi người ở Trung Quốc đều có quan niệm rằng nếu họ đủ nhanh, là người đầu tiên trong ngành, có thể đốt tiền đủ lâu thì họ sẽ trở thành người sống sót để chiếm lấy thị phần. Và sau đó họ có thể tăng giá”, Vivien Zheng, nhà phân tích hóa chất châu Á của Bloomberg Intelligence nói và cho biết thêm, hầu hết các cơ sở mới đã được lắp đặt trong vòng 3 hoặc 5 năm qua… Họ muốn chịu đựng chu kỳ suy thoái.
