Nhiệm vụ đặc biệt
Ngày 24/9/2009, hệ thống giao dịch trái phiếu Chính phủ chuyên biệt ra đời. HNX đã xác định, phát triển thị trường này là một nhiệm vụ đặc biệt, mang tính chính trị, nhằm bổ sung nguồn vốn cho ngân sách nhà nước chi đầu tư phát triển hàng năm.
Theo đó, liên tục trong các năm qua, bên cạnh việc cấu trúc lại thị trường, cấu trúc lại cơ sở hàng hóa, HNX phát triển hệ thống giao dịch từ giao dịch bán tự động sang tự động, tổ chức giao dịch từ xa, hệ thống đấu giá tự động, hệ thống công bố thông tin, xây dựng các nhà tạo lập thị trường, xây dựng đường cong lợi suất chuẩn… Nhờ đó, thị trường trái phiếu Chính phủ có tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ, từng bước tiệm cận thông lệ quốc tế.
Cụ thể, các trái phiếu Chính phủ và trái phiếu Chính phủ bảo lãnh phát hành đều được đấu thầu, niêm yết và giao dịch tập trung tại HNX; thanh toán, đăng ký, lưu ký qua Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD). Nhờ vậy, hoạt động giao dịch, đấu thầu được diễn ra linh hoạt và nhanh chóng, thông tin trên thị trường được công bố công khai, minh bạch. Việc thị trường được cơ cấu hợp lý đã đóng vai trò phục vụ tốt yêu cầu huy động vốn của chủ thể phát hành, cũng như yêu cầu đầu tư của các định chế tài chính.
Giai đoạn 2009 - 2015, thị trường trái phiếu Chính phủ chuyên biệt đã huy động thành công 971.480 tỷ đồng cho ngân sách nhà nước thông qua phương thức đấu thầu. Đặc biệt, sau khi HNX đưa vào vận hành hệ thống đấu thầu điện tử (6/8/2012), thị trường trái phiếu Chính phủ chuyên biệt sơ cấp đã có những bước phát triển nhảy vọt. Giá trị huy động qua đấu thầu tăng mạnh từ mức 28.317 tỷ đồng năm 2010 lên 167.589 tỷ đồng năm 2012 và đạt 249.668 tỷ đồng năm 2015. Khoản vốn này được Chính phủ sử dụng cho đầu tư phát triển kinh tế đất nước.
Kỳ hạn trái phiếu phát hành trên thị trường được đa dạng hóa, với các kỳ hạn 2 năm, 3 năm, 10 năm, từ năm 2013 có thêm trái phiếu kỳ hạn 15 năm theo phương thức bảo lãnh, đặc biệt từ năm 2015 có thêm trái phiếu kỳ hạn 20 năm và 30 năm theo phương thức bán lẻ. Việc đa dạng hóa sản phẩm đã giúp gia tăng khối lượng phát hành, điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc làm giảm áp lực trả nợ của ngân sách nhà nước những năm tiếp theo, đồng thời tạo nguồn vốn ổn định cho các dự án đầu tư dài hạn.
Bên cạnh đó, HNX phối hợp với Kho bạc Nhà nước và VSD tổ chức đấu thầu các sản phẩm mới như trái phiếu long coupon/short coupon (trái phiếu có kỳ trả lãi đầu tiên dài hơn hoặc ngắn hơn so với kỳ trả lãi chuẩn), trái phiếu zero coupon (trái phiếu không lãi suất)... Đây là một bước tiến không nhỏ trong việc đa dạng loại hình hàng hóa trên thị trường.
Bước chuyển về quy mô và thanh khoản
Theo thống kê của HNX, giá trị vốn hóa trên thị trường trái phiếu chính phủ hiện nay đạt hơn 840.000 tỷ đồng, tăng gần 6 lần so với năm 2009. Giá trị giao dịch bình quân tăng từ 370 tỷ đồng/phiên năm 2010 lên 1.619 tỷ đồng/phiên năm 2013, 3.643 tỷ đồng/phiên năm 2014, 3.655 tỷ đồng/phiên năm 2015 và 5.020 tỷ đồng/phiên trong 5 tháng đầu năm 2016.
Sự thay đổi mạnh mẽ cả về quy mô giao dịch lẫn chất lượng thanh khoản đến từ nhiều nỗ lực cải thiện, nâng cấp thị trường. Chẳng hạn tháng 3/2013, hệ thống giao dịch trái phiếu Chính phủ phiên bản 2 được đưa vào sử dụng, cho phép hỗ trợ giao dịch đa thị trường, đa tiền tệ, tích hợp các hoạt động đấu thầu, giao dịch tín phiếu, trái phiếu và công bố thông tin, tạo sự liên thông giữa thị trường nợ sơ cấp và thứ cấp, công bố hệ thống đường cong lợi suất cho thị trường. Trong một diễn biến có liên quan, VSD cải cách hệ thống hỗ trợ chuẩn đánh mã ISIN và áp dụng chuẩn kết nối ISO 20022.
Cùng với đó, tháng 9/2014, Sở đã khai trương hệ thống giao dịch trái phiếu Chính phủ phiên bản 3, kết nối với hệ thống của Bloomberg, đến năm 2015, Sở đưa vào hoạt động cổng thông tin giao dịch điện tử trên nền Internet cho nhà đầu tư.
Về công tác phát triển sản phẩm mới, các thành viên thị trường đánh giá cao nỗ lực của HNX khi triển khai thành công hệ thống đường cong lợi suất trái phiếu Chính phủ năm 2013. Đây là một trong những chỉ báo quan trọng giúp cơ quản lý, tổ chức phát hành và nhà đầu tư nhận định xu hướng thị trường và định giá trái phiếu. Đến năm 2015, HNX cho ra mắt bộ chỉ số trái phiếu Chính phủ Việt Nam, nhằm giúp các nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư nước ngoài đánh giá được mức độ hấp dẫn của thị trường trái phiếu Việt Nam, cũng như giúp các nhà đầu tư so sánh hiệu quả đầu tư của các quỹ.
Trên con đường tương lai, các công cụ giao dịch mới trên cả thị trường sơ cấp, thị trường thứ cấp giao ngay, thị trường kỳ hạn và thị trường phái sinh như Zero Coupon Bond, bộ sản phẩm Repo gồm Sell/buy back Repo, Borrowing-Lending Repo, Cross currency Repo đang được HNX tập trung nghiên cứu, dự kiến đưa vào áp dụng trong thời gian tới. Theo HNX, các công cụ mới ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu phát hành cũng như đầu tư ở các lĩnh vực tiềm năng mà thị trường hiện còn đang bỏ ngỏ.
