Nhu cầu điện cho phát triển kinh tế tăng cao
Theo thông tin từ Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), sản lượng điện sản xuất và nhập khẩu toàn hệ thống trong 10 tháng năm 2025 đạt 268,82 tỷ kWh, tăng 4% so với cùng kỳ năm 2024. Mức tăng này được đánh giá là khá khiêm tốn so với kế hoạch đầu năm (11 - 12%), chủ yếu do mưa lớn, mùa nắng nóng cao điểm diễn ra ngắn và việc liên tục xuất hiện các đợt bão lũ trong quý II và III, khiến nhu cầu sử dụng điện suy giảm.
Tuy nhiên, sang năm 2026, nhu cầu điện được dự báo sẽ tăng trưởng mạnh mẽ hơn, dựa trên nền tảng vĩ mô tích cực. Bộ Công thương đã xây dựng kịch bản tăng trưởng tiêu thụ điện cơ sở ở mức 8,5% và kịch bản cao hơn từ 11 - 12% nhằm phục vụ mục tiêu tăng trưởng kinh tế đột phá.
Quốc hội đã chính thức thông qua mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2026 đạt trên 10% và tiếp tục phấn đấu duy trì tăng trưởng hai chữ số trong các năm tiếp theo. Việc kinh tế tăng trưởng mạnh sẽ kéo theo nhu cầu sử dụng điện năng gia tăng. Các nhà phân tích tính toán rằng, GDP tăng trưởng 1% sẽ làm nhu cầu tiêu thụ điện tăng thêm khoảng 1,3 - 1,5%.
Theo ông Trần Hoài Trang, Phó cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công thương), trong những năm tới, với mục tiêu tăng trưởng GDP ở mức hai con số, tốc độ tăng trưởng của ngành điện sẽ cần cao hơn khoảng 1,5 lần so với hiện tại. Do đó, Việt Nam cần sớm thực hiện công tác dự báo và đầu tư xây dựng các nguồn điện nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu tăng trưởng của nền kinh tế.
Bên cạnh đó, quá trình chuyển đổi xanh, đặc biệt là xu hướng chuyển sang sử dụng phương tiện giao thông chạy điện tại các đô thị lớn, cũng được dự báo sẽ làm nhu cầu điện tăng mạnh trong những năm tới.
Theo lộ trình chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện của Hà Nội, nhóm xe mô tô, xe gắn máy kinh doanh vận tải - bao gồm các phương tiện sử dụng ứng dụng gọi xe - sẽ chuyển đổi 20% trước ngày 1/1/2027, 50% trước ngày 1/1/2028 và hoàn thành 100% trước ngày 1/1/2030. Đối với nhóm taxi và xe dưới 8 chỗ kinh doanh vận tải, tất cả các phương tiện thay thế hoặc đầu tư mới phải sử dụng năng lượng sạch từ ngày 1/7/2026; đạt 50% trước ngày 1/1/2028 và hoàn thành 100% trước ngày 1/1/2030.
Trong khi đó, theo Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông và các kế hoạch liên quan do Sở Giao thông - Vận tải và Sở Xây dựng TP.HCM tham mưu, các nhóm phương tiện trọng điểm dự kiến chuyển đổi sang xe điện bao gồm: hệ thống xe buýt; xe công nghệ và giao hàng; ô tô công vụ và xe cá nhân của công chức, viên chức.
Đáng chú ý, xu hướng gia tăng dòng vốn FDI cũng kéo theo nhu cầu sử dụng điện ngày càng lớn. Trong 11 tháng năm 2025, tổng vốn đầu tư nước ngoài đăng ký vào Việt Nam đạt 33,69 tỷ USD, tăng 7,4% so với cùng kỳ năm 2024, tập trung chủ yếu vào lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo.
Trong bối cảnh Việt Nam đang điều chỉnh chiến lược thu hút FDI theo hướng ưu tiên các ngành công nghệ cao, bài toán bảo đảm nguồn điện ổn định đang trở thành điều kiện tiên quyết. Thực tế cho thấy, các ngành sản xuất công nghệ cao gần như không thể vận hành hiệu quả nếu thiếu nguồn điện liên tục, chất lượng cao và có khả năng đáp ứng công suất lớn. Các lĩnh vực như trung tâm dữ liệu, bán dẫn hay sản xuất chip đều có mức tiêu thụ điện rất lớn và yêu cầu độ ổn định gần như tuyệt đối; việc gián đoạn nguồn điện có thể gây ra những thiệt hại đáng kể về chi phí và dữ liệu.
Tuy nhiên, theo ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh, thách thức lớn nhất của ngành điện hiện nay nằm ở vấn đề công suất và nguồn điện. Việt Nam sẽ phải tăng gấp đôi công suất trong vòng 5 năm tới, tính từ cuối năm 2025.
Hiện nay, tổng công suất nguồn điện mới đạt hơn 90.000 MW, nhưng trong khoảng 10 năm trở lại đây, gần như không có dự án điện lớn nào được triển khai, tạo ra độ trễ nghiêm trọng cho giai đoạn phát triển tiếp theo. Áp lực bảo đảm đủ điện cho tăng trưởng kinh tế vì vậy ngày càng trở nên cấp bách, cả về quy mô lẫn tiến độ.
Pháp lý “mở khóa” đầu tư điện
Việt Nam sẽ phải tăng gấp đôi công suất nguồn điện trong vòng 5 năm tới.
Ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh
Năm 2025 ghi nhận nhiều thay đổi quan trọng về mặt pháp lý và ngành điện cũng không nằm ngoài xu hướng này. Trong năm, hàng loạt văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực điện lực đã được ban hành, góp phần từng bước tháo gỡ các nút thắt về thể chế và tạo nền tảng cho sự phát triển của ngành.
Đáng chú ý, Luật Điện lực 2024 được Quốc hội thông qua ngày 30/11/2024 và có hiệu lực từ ngày 1/2/2025 đã mở ra khung pháp lý mới cho việc cơ cấu lại thị trường điện, thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo, tăng cường tính minh bạch trong đầu tư điện và hỗ trợ quá trình chuyển đổi năng lượng.
Đến ngày 15/4/2025, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh, với mục tiêu tổng công suất nguồn điện đạt khoảng 183 - 236 GW vào năm 2030 và 775 - 839 GW vào năm 2050, tăng mạnh so với mức khoảng 160 GW vào năm 2030 và 573 GW vào năm 2050 theo quy hoạch ban đầu. Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh cũng đặc biệt nhấn mạnh vai trò của năng lượng tái tạo và các nguồn năng lượng mới.
Bên cạnh đó, Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã đặt ra yêu cầu bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng quốc gia, coi đây là nền tảng cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh, nâng cao chất lượng đời sống nhân dân và bảo vệ môi trường. Theo Nghị quyết, việc bảo đảm năng lượng phải đi trước một bước và đáp ứng đầy đủ yêu cầu phát triển toàn diện của đất nước.
Ngay sau đó, Chính phủ đã ban hành Chương trình hành động tại Nghị quyết số 328/NQ-CP nhằm tổ chức triển khai các mục tiêu và giải pháp của Nghị quyết số 70-NQ/TW, hướng tới bảo đảm vững chắc an ninh năng lượng quốc gia; cung cấp năng lượng đầy đủ, ổn định, chất lượng cao và giảm phát thải phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.
Ngoài ra, hàng loạt nghị định và thông tư hướng dẫn chi tiết cũng đã được ban hành như: Nghị định số 57/2025/NĐ-CP hướng dẫn cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) giữa các đơn vị phát điện tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn; Nghị định số 58/2025/NĐ-CP quy định chi tiết về phát triển năng lượng tái tạo và năng lượng mới; Thông tư số 60/2025/TT-BCT quy định chi tiết về thực hiện giá bán điện…
Theo ông Trần Hoài Trang, Cục Điện lực và Bộ Công thương hiện đang khẩn trương xây dựng, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật liên quan, đồng thời sửa đổi các nghị quyết của Chính phủ và thông tư hướng dẫn của Bộ theo thủ tục rút gọn.
Đặc biệt, các cơ quan quản lý, doanh nghiệp cũng như người dân cần quyết tâm thực hiện đồng bộ các nội dung đã đề ra, đẩy nhanh tiến độ các dự án nguồn điện lớn; tập trung tháo gỡ vướng mắc về pháp lý, thủ tục đầu tư và sửa đổi, hoàn thiện các quy định còn bất cập.
Công ty Chứng khoán An Bình (ABS) kỳ vọng, năm 2026 sẽ tiếp tục là năm hoàn thiện hành lang pháp lý cho ngành điện, với hệ thống quy định được hoàn thiện đồng bộ, đặc biệt ở các mảng then chốt như cơ chế giá điện theo thị trường, khung pháp lý cho điện gió ngoài khơi, cơ chế DPPA, giá truyền tải - phân phối và các quy định vận hành thị trường bán buôn điện cạnh tranh. Đây cũng sẽ là năm nhiều văn bản dưới luật được cụ thể hóa nhằm triển khai Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh, qua đó giúp các nhà đầu tư, cơ quan quản lý và các đơn vị vận hành có cơ sở rõ ràng hơn trong quá trình thực thi.
Việc hoàn thiện hành lang pháp lý trong năm 2026 không chỉ giúp ngành điện vận hành minh bạch, hiệu quả hơn, mà còn tạo nền tảng quan trọng cho sự hình thành một thị trường điện cạnh tranh đầy đủ, hiện đại và bền vững trong những năm tiếp theo.
Ở góc độ cơ hội đầu tư, ABS đánh giá, năm 2026, thủy điện vẫn duy trì triển vọng khá tích cực nhờ điều kiện thủy văn thuận lợi. Điện than tiếp tục giữ vai trò nguồn điện chủ chốt trong ngắn hạn, song về dài hạn sẽ phải từng bước giảm tỷ trọng. Phần lớn các nhà máy điện than đã vận hành nhiều năm, khiến suất hao điện tăng cao, làm giảm hiệu quả hoạt động. Bên cạnh đó, điện khí LNG được xem là xu hướng tất yếu trong thời gian tới, trong khi năng lượng tái tạo tiếp tục có triển vọng tích cực.
Theo ABS, cổ phiếu REE được đánh giá cao nhờ sở hữu nhiều nhà máy thủy điện trong bối cảnh điều kiện thủy văn vẫn hỗ trợ, đồng thời doanh nghiệp đang mở rộng công suất, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng tái tạo. Trong khi đó, POW là doanh nghiệp điện khí hàng đầu tại Việt Nam, hiện là chủ đầu tư của hai dự án điện khí LNG lớn và đầu tiên của cả nước là Nhơn Trạch 3 và Nhơn Trạch 4. NT2 có triển vọng cải thiện lợi nhuận khi máy móc, thiết bị sẽ hết khấu hao vào cuối năm 2025. Còn PC1 là doanh nghiệp dẫn đầu trong lĩnh vực xây lắp điện, hưởng lợi trong bối cảnh hạ tầng điện đang được chú trọng đầu tư và khung pháp lý cho năng lượng tái tạo ngày càng hoàn thiện.
