Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đang thay đổi một cách căn bản các ngành nghề khác nhau và đặt ra bài toán cho các quốc gia trong việc thích nghi và giải quyết các ảnh hưởng tiêu cực cho nền kinh tế. Cùng lúc đó, cách mạng công nghiệp lần thứ 4 cũng đem đến cho các quốc gia, trong đó có Việt Nam, cơ hội có một không hai để vượt lên và đưa nền kinh tế theo hướng phát triển mới dựa trên khoa học công nghệ.
Đảng và Nhà nước đã xác định Việt Nam cần có chiến lược để nhanh chóng nắm bắt cơ hội này và đưa đất nước lên tầm phát triển mới để bắt kịp các nước trong một số ngành hiện mình đang đi chậm hơn; đi cùng và vượt lên trong một số ngành khác mà quốc gia có lợi thế so sánh tương đối. Bộ Kế hoạch & Đầu tư được sự tin tưởng và giao phó của Thủ tướng Chính phủ đã thực hiện nghiên cứu về chiến lược quốc gia trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 và việc xây dựng trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia là hạt nhân cho việc thúc đẩy việc phát triển kinh tế dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Trên thế giới đã có nhiều bài học thành công trong việc xây dựng trung tâm đổi mới sáng tạo với tác động kinh tế rất lớn với việc hình thành và tập trung các công ty công nghệ tỷ đô và hàng chục ngàn việc làm chất lượng cao điển hình như Trung Quân Thôn tại Bắc Kinh, Trung Quốc; Thành phố truyền thông số tại Seoul, Hàn Quốc hay CyberSpark tại Beer Sheva, Israel chuyên về An ninh mạng.
Điểm chung của các trung tâm này là việc tập trung các thành phần của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong một hoặc một vài lĩnh vực được lựa chọn vào một môi trường phù hợp cho hệ sinh thái phát triển. Điều tiên quyết là các trung tâm này phải là nơi có môi trường kinh doanh rất tốt và các chính sách cạnh tranh (với các trung tâm đổi mới sáng tạo tập trung vào cùng lĩnh vực ở cùng quốc gia hay ở quốc gia khác) để thu hút các công ty đến đặt trụ sở cũng như thu hút nhân tài đến làm việc. Ngoài ra, trung tâm cần là nơi để các công ty với quy mô khác nhau có thể tiếp cận các nguồn lực cần thiết (như nhân tài, vốn hoặc cơ sở hạ tầng quan trọng) cũng như tiếp cận với thị trường.
Tại Việt Nam, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia dự kiến sẽ được đặt ở Đồng bằng Sông Hồng với quy mô kinh tế hiện đang chiếm hơn một phần tư GDP của cả nước và là nơi có thể tạo ra ảnh hưởng tích cực cho kinh tế Việt Nam khi đi đúng hướng. Việc xác định lĩnh vực cần tập trung để đổi mới ở Đồng bằng Sông Hồng dựa trên hai yếu tố: (1) Nền tảng kinh tế hiện có tại Đồng bằng Sông Hồng (dựa trên một số ngành có sự cạnh tranh quốc tế và áp lực cần luôn đổi mới như sản xuất điện tử, ICT, truyền thông) và (2) Những xu hướng lớn ảnh hưởng đến môi trường kinh tế xã hội trong tương lai tại đây (như xu hướng đô thị hóa, mức độ ô nhiễm ngày càng tăng, sử dụng các phương tiện số ngày càng nhiều, mô hình sản xuất ngày càng được tự động hóa, và mức độ bị tấn công mạng ngày càng nguy hiểm).
Theo đó, có 4 lĩnh vực mà Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia có thể lựa chọn tập trung vào.
Thứ nhất, Trung tâm có thể là hạt nhân đổi mới cho lĩnh vực sản xuất thông minh, tập trung đưa ứng dụng nhà máy thông minh và phát triển sản phẩm cho các nhà máy tương lai với hàm lượng tự động hóa ngày càng nhiều.
Thứ hai, Trung tâm có thể trở thành nơi thúc đẩy ứng dụng và phát triển sản phẩm/ dịch vụ cho các thành phố thông minh với môi trường bền vững. Theo đó, các sản phẩm, dịch vụ không giới hạn ở việc quản lý đô thị, giao thông, … mà còn mở rộng ra việc phát triển và ứng dụng công nghệ môi trường với các mô hình kinh doanh sáng tạo.
Thứ ba, Trung tâm cũng có thể trở thành một tụ điểm mới thúc đẩy ngành truyền thông số đặc biệt là trò chơi điện tử kĩ thuật số (digital games) dựa trên thị trường nội địa có sẵn.
Thứ tư, Trung tâm có thể trở thành nơi phát triển các ứng dụng an ninh mạng cho cả các cơ quan chính phủ cũng như các công ty, doanh nghiệp hoặc sử dụng cho cá nhân.
Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia này sẽ là trung tâm đầu tiên và là một phần của mạng lưới các trung tâm đổi mới sáng tạo sẽ được thiết lập trong tương lai trên khắp cả nước. Mỗi trung tâm đổi mới sáng tạo sẽ tập trung vào một số lĩnh vực cụ thể mà địa phương đặt trung tâm đó có lợi thế tương đối so với những địa điểm khác. Các trung tâm đổi mới sáng tạo này sẽ không chỉ là nơi thúc đẩy việc đưa công nghệ vào phát triển kinh tế mà còn sẽ trở thành nơi tạo ra những công nghệ mới của Việt Nam.
Việc chuyển hướng kinh tế để mang hàm lượng khoa học công nghệ nhiều hơn sẽ là một quá trình dài và khó khăn, đòi hỏi có sự phối hợp và hỗ trợ của nhiều bên – các Bộ, Ban, Ngành cũng như các Công ty, Cộng đồng, Tổ chức giáo dục, các Nhà Đầu tư, ….
Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia được thành lập để thực hiện đồng thời các chức năng, nhiệm vụ sau:
Thứ nhất, cung cấp tư vấn và dịch vụ hỗ trợ hoàn thiện ý tưởng, phát triển thành sản phẩm, dịch vụ, công nghệ hay mô hình kinh doanh mới như Cho thuê mặt bằng, trang thiết bị nghiên cứu (lab), các thiết bị mô phỏng, các hệ thống tính toán và dữ liệu phục vụ các nghiên cứu, phát triển sản phẩm, dịch vụ; tìm kiếm các “huấn luyện viên”….
Thứ hai, cung cấp tư vấn và dịch vụ hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp; dịch vụ tăng tốc và phát triên khởi nghiệp thành công, doanh nghiệp công nghệ như: cho thuê mặt bằng trọn gói, bao gồm các dịch vụ đi kèm (pháp lý, internet, các thủ tục hành chính, logistics,…), cho các dự án startup và các doanh nghiệp công nghệ; hỗ trợ tìm vốn đầu tư thiên thần, vốn đầu tư mạo hiểm, và huy động vốn để scale up, quảng cáo và marketing; tìm kiếm các doanh nghiệp đỡ đầu, v.v.
Thứ ba, cung cấp các dịch vụ giới thiệu công nghệ và chuyển giao công nghệ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa như cho thuê mặt bằng tổ chức sự kiện, hội nghị chuyên ngành công nghệ, trình diễn công nghệ, giới thiệu sản phẩm công nghệ; đào tạo, tư vấn về công nghệ và chuyển giao công nghệ.
Thứ tư, đầu tư, góp vốn kinh doanh, trực tiếp thúc đẩy nghiên cứu và phát triển các công nghệ mới. Cuối cùng, đó là nơi thử nghiệm các quy định, chính sách mới, cách thức mới về quản lý nhà nước.
