GS.TS Wim Vanhaverbeke
Là người nghiên cứu nhiều năm về quản trị sáng tạo, theo ông, vai trò của sáng tạo, đổi mới trong sự phát triển của DN như thế nào?
Chúng ta sẽ nói về Hãng game Rovio. Năm 2009, sau 6 năm thành lập, hãng này đã tạo ra 51 game lớn nhỏ, nhưng phần lớn không thành công và đứng trước nguy cơ phá sản. Tình cờ, Ban lãnh đạo Rovio nhìn thấy một bức hình có những chú chim nhiều màu sắc bên cạnh những khối màu sặc sỡ, họ nảy ra ý tưởng về một tựa game đình đám.
Sau nhiều lần chỉnh sửa, game về chú chim Angry Bird đã đạt được thành công ngoài mong đợi, mang về cho Rovio 156 triệu USD doanh thu (năm 2013). Cũng nhờ Angry Bird, Rovio đã thay đổi chiến lược, từ việc nỗ lực phát triển game mới chuyển sang phát triển những phiên bản mới và sản phẩm ăn theo Angry Bird.
Điều đó cho thấy, sáng tạo không chỉ mang lại sự tăng trưởng đột phá cho DN, mà còn làm thay đổi chiến lược của một DN.
Theo ông, DN cần làm gì để có thể có nhiều ý tưởng sáng tạo?
Để có nhiều ý tưởng, cách đơn giản và phổ biến nhất là dùng crowdsourcing, tức tận dụng nguồn lực của số đông bên ngoài. DN có thể dùng các phương tiện truyền thông, các mạng xã hội để thu hút ý tưởng của các chuyên gia tự do. Chẳng hạn, tổ chức một cuộc thi để trưng cầu những ý tưởng sáng tạo.
Lưu ý, việc có nhiều ý tưởng là quan trọng, nhưng quan trọng hơn, cần tính toán các vấn đề về chi phí, rủi ro trong việc triển khai ý tưởng. Cần tập trung vào công tác quản trị sáng tạo để phát triển sản phẩm mới trên cơ sở hiệu quả về chi phí và hạn chế rủi ro.
Trước những năm 1990, sáng tạo đóng được coi là thiên đường của các DN quy mô lớn ở phương Tây. Gần đây, các DN chuyển dần sang chiến lược sáng tạo mở. Với những DN vừa và nhỏ, không có vốn mạo hiểm để hiện thực hóa những ý tưởng hay, họ cần áp dụng mô hình sáng tạo mở để có được sự hỗ trợ cần thiết cho việc biến ý tưởng thành sản phẩm trên thị trường.
Ông có thể giải thích rõ hơn về sáng tạo đóng và sáng tạo mở?
Sáng tạo đóng là hình thức sáng tạo truyền thống, chủ yếu được tiến hành trong nội bộ DN. DN tự mình tiến hành các hoạt động, từ nghiên cứu đến đưa sản phẩm ra thị trường.
Sáng tạo mở là DN chỉ đảm nhiệm một phần của quá trình sáng tạo, phần còn lại được thực hiện bởi các đối tác bên ngoài. Việc hợp tác có thể được thực hiện ở giai đoạn nghiên cứu, phát triển, ứng dụng công nghệ hoặc trong giai đoạn thương mại hóa sản phẩm. Sáng tạo mở có sự phối hợp của các nguồn lực bên trong và bên ngoài, nhằm thúc đẩy quá trình biến ý tưởng thành sản phẩm ra thị trường.
Vì sao các DN cần phải chuyển sang sáng tạo mở, thưa ông?
Có 3 lý do chính. Thứ nhất, sự phức tạp của công nghệ vượt ra ngoài phạm vi và khả năng xử lý của một DN. Để có thể sáng tạo ra một sản phẩm mới, đòi hỏi sự kết hợp các tri thức, năng lực khác nhau của các DN, các phòng nghiên cứu…
Thứ hai là tốc độ, vô cùng quan trọng ở thời đại ngày nay. Nếu một DN tự xây dựng những năng lực công nghệ mà một DN khác hiện đã có, để tự nghiên cứu, chế tạo ra sản phẩm, thì có thể mất vài năm. Trong thời gian đó, rất có thể các DN khác đã kịp đưa ra nhiều sản phẩm mới, khiến cho sản phẩm của bạn trở nên lỗi thời.
Thứ ba, có một số nghiên cứu rất rủi ro và đòi hỏi chi phí lớn. Sẽ là an toàn và có lợi hơn nếu nhiều DN phối hợp nguồn lực để thực hiện từng phần của nghiên cứu và cùng chia sẻ kết quả.
Với sự phối hợp như vậy, theo ông, DN cần chú ý những gì để đảm bảo khả năng thành công?
Việc áp dụng chiến lược sáng tạo mở không hề dễ dàng. Trước hết, nội bộ DN cần tổ chức tốt để đội ngũ nhân viên, quản lý có thể phối hợp một cách hiệu quả với các đối tác bên ngoài.
Nếu tiến hành sáng tạo mở trên cơ sở một mạng lưới các đối tác, thì cần phải biết cách tổ chức và quản lý mạng lưới đó cho hiệu quả. Việc này rất khác so với việc quản lý DN thông thường, bởi vì không có sự kiểm soát, quản lý mang tính thứ bậc quyền lực. Chiến lược sáng tạo mở cần phải được lồng vào và thống nhất với chiến lược tổng thể của DN.
Ông có khuyến nghị gì dành cho các DN Việt Nam?
Ở Việt Nam, các DN vẫn quen kinh doanh dựa trên lợi thế về chi phí thấp. Nhưng trong 5 năm gần đây, chi phí nhân công của Việt Nam đã tăng lên, cao hơn Thái Lan, Indonesia...
Vì thế, các DN cần tăng cường đổi mới, sáng tạo để có thể sản xuất ra các sản phẩm có chất lượng cao hơn, mang tính sáng tạo hơn, mang lại lợi nhuận lớn hơn.
Quá trình này đã bắt đầu ở Việt Nam, nhưng còn rất chậm. Các DN cần chuyển đổi nhanh hơn nữa chiến lược từ kinh doanh truyền thống dựa trên chi phí thấp sang kinh doanh mới dựa trên sự sáng tạo, nhằm tận dụng tốt hơn những lợi thế về kinh tế mà Việt Nam vẫn đang giữ được.
