Trong 8 tháng đầu năm 2025, ngành nhựa nhập khẩu tới 8,1 tỷ USD nguyên liệu, trong khi kim ngạch xuất khẩu chỉ đạt hơn 4,9 tỷ USD. Điều này khiến xã hội cho rằng ngành nhựa đang trực tiếp gây áp lực tiêu cực đến môi trường. Quan điểm của Hiệp hội về vấn đề này ra sao?
Vừa qua, VPA đã thực hiện khảo sát và đưa ra những kết quả mà bản thân chúng tôi khá bất ngờ. Mỗi năm, ngành nhựa nhập khoảng 8,5 triệu tấn nguyên liệu, cộng thêm sản lượng sản xuất trong nước và nguồn tái sinh từ những năm trước, tổng lượng nguyên liệu lên tới khoảng 13 triệu tấn.
Điều đáng nói là lượng nguyên liệu này không chỉ phục vụ riêng ngành nhựa mà còn phân bổ cho nhiều lĩnh vực khác như xây dựng, sơn, dệt may... Trong khi đó, các báo cáo về môi trường thường lấy toàn bộ con số này để quy trách nhiệm xả thải cho ngành nhựa, điều này chưa phản ánh đúng thực tế.
Thực tế, một phần lớn nguyên liệu đã được sử dụng cho sản xuất hàng xuất khẩu. Năm 2024, xuất khẩu trực tiếp các sản phẩm nhựa đạt gần 6 tỷ USD. Ngoài ra, nhiều mặt hàng có sử dụng nguyên liệu nhựa xuất khẩu đi nước ngoài nhưng không được tính trong nhóm sản phẩm nhựa. Ví dụ, bao túi shopping bag làm từ PP dệt, PP không dệt xuất khẩu sang Mỹ và châu Âu lượng rất lớn lại được xếp vào mã HS ba lô, túi xách. Hay sản phẩm nội thất giả gỗ được tính trong chương gỗ; dây nhựa nằm trong chương nông lâm ngư nghiệp,...
Điều này cho thấy, trong tổng số 13 triệu tấn nguyên liệu nhựa, phần lớn được đưa ra thị trường quốc tế qua nhiều kênh khác nhau, chứ không hoàn toàn tiêu thụ trong nước. Đây là cơ sở để Hiệp hội làm việc với các cơ quan quản lý, nhằm bảo vệ quyền lợi của hàng ngàn doanh nghiệp và khẳng định rằng ngành nhựa không xả thải ra môi trường ở quy mô lớn như nhiều nhận định hiện nay.
Trước yêu cầu ngày càng cao về môi trường trong ESG, ngành nhựa đang có định hướng gì để giảm thiểu tác động tiêu cực và thúc đẩy phát triển bền vững?
Trong ESG của ngành nhựa, vấn đề enviroment (môi trường) rất được chúng tôi chú trọng. Do đó, ngành nhựa đang tiến tới giải quyết câu chuyện làm thế nào để giảm thiểu rác thải ra môi trường.
| |
| Bà Huỳnh Thị Mỹ chia sẻ trong một hội thảo gần đây. |
Điểm khó nhất hiện nay là vấn đề tái chế và thu gom rác thải nhựa. Với dân số hơn 100 triệu người, mỗi năm thị trường nội địa tiêu thụ khoảng 4 - 5 triệu tấn nhựa, nhưng tỷ lệ tái chế vẫn còn rất hạn chế. Thực tế, chúng ta mới chỉ tái chế được những loại rác thải nhựa dễ xử lý, còn lại phần lớn vẫn phải chôn lấp, đốt, hoặc thu gom nhưng chất lượng không đủ để sản xuất hạt nhựa tái chế đạt chuẩn.
Điều này cho thấy dư địa phát triển của ngành tái chế trong thời gian tới là rất lớn. Thực tế, hiện đã có một số doanh nghiệp lớn quan tâm và muốn đầu tư xây dựng các nhà máy tái chế tại Việt Nam. VPA đang cố gắng đề xuất với cơ quan quản lý về việc xây dựng khu công nghiệp tái chế ngành nhựa. Đây sẽ hướng đi quan trọng của chúng tôi trong giai đoạn tới, góp phần đưa ngành nhựa tiến gần hơn tới mục tiêu xanh hoá và phát triển bền vững.
Xin bà chia sẻ rõ hơn về dự án khu công nghiệp tái chế này? Việc triển khai đang ở giai đoạn nào?
Dự án này vẫn đang nằm trong đề xuất của chúng tôi, nhưng khi tiếp xúc với các khu công nghiệp để khảo sát thì thường bị từ chối, vì họ lo ngại hoạt động tái chế gây ô nhiễm môi trường. Đây là nghịch lý, bởi tái chế lại là xu hướng tất yếu trong phát triển bền vững và kinh tế tuần hoàn mà Việt Nam đang theo đuổi.
Trước thực trạng đó, Hiệp hội đã tổ chức các hội thảo lớn với sự góp mặt của các doanh nghiệp nhựa và doanh nghiệp tái chế, mục tiêu của chúng tôi là kiến nghị Chính phủ cho phép xây dựng các khu công nghiệp kinh tế tuần hoàn dành riêng cho tái chế. Phía VPA sẽ đứng ra đảm nhận phần pháp lý, thủ tục, còn doanh nghiệp chỉ cần tập trung đầu tư nhà máy và sản xuất. Điều này sẽ giúp rút ngắn rất nhiều thời gian và chi phí cho các doanh nghiệp.
Chúng tôi kỳ vọng trong thời gian tới, dự án tái chế sẽ được triển khai, qua đó không chỉ tạo cú hích lớn cho ngành nhựa, mà còn phục vụ cho cả các ngành trọng điểm khác. Thực tế, nhiều ngành xuất khẩu như dệt may, da giày đang cần nhu cầu lớn về bao bì tái chế, thậm chí yêu cầu tỷ lệ nhựa tái sinh nhất định và phải có chứng chỉ quốc tế. Nếu không đáp ứng, doanh nghiệp Việt Nam sẽ mất lợi thế cạnh tranh.
Do vậy, phát triển ngành tái chế không chỉ là cơ hội mà còn là điều kiện bắt buộc để tiến tới các tiêu chuẩn ESG và duy trì khách hàng. Hiện Chính phủ cũng đã có sự đồng thuận, xác định tái chế là hướng đi không thể thiếu, và trong tương lai sẽ phải xây dựng những nhà máy tái chế hiện đại, bài bản.
Bên cạnh mong muốn thực hiện khu công nghiệp tái chế, bà chia sẻ thêm về thực trạng thực thi ESG của các doanh nghiệp ngành nhựa hiện nay?
Khi chúng tôi trao đổi thẳng thắn với các doanh nghiệp trong ngành, nhiều đơn vị cho biết đã nghe nhiều về ESG nhưng vẫn chưa hiểu phải bắt đầu từ đâu, do đó, tôi nghĩ doanh nghiệp cần sự hỗ trợ, đồng hành từ nhiều phía.
Chẳng hạn, ESG có gắn với chuyển đổi số, ứng dụng AI. Tuy nhiên, ngành nhựa có hơn 4.000 doanh nghiệp, chủ yếu là nhỏ và vừa, nên việc tiếp cận công nghệ còn khó khăn. Do đó, Chính phủ có thể hỗ trợ thông qua đào tạo, xây dựng mô hình thí điểm, chọn một số doanh nghiệp nhỏ triển khai ứng dụng AI, sau đó nhân rộng toàn ngành. Ngay cả nhân sự trực tiếp vận hành cũng nên được đào tạo ngắn hạn để hiểu và áp dụng công nghệ mới. Khi nhìn thấy hiệu quả thực tế, doanh nghiệp sẽ dễ dàng tham gia hơn.
Song song đó, ngành nhựa rất cần một cơ sở dữ liệu chung. Hiện Việt Nam gần như chưa có dữ liệu đầy đủ, khiến doanh nghiệp khó kết nối và học hỏi lẫn nhau. Nếu xây dựng được, doanh nghiệp nhỏ có thể tham khảo kinh nghiệm từ các doanh nghiệp lớn, từng bước tiếp cận công nghệ.
Về dài hạn, các doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ dần dịch chuyển vào khu công nghiệp. Vì vậy, việc xây dựng cơ sở dữ liệu liên kết giữa các khu công nghiệp là cần thiết, tạo sự kết nối và giúp doanh nghiệp bên ngoài học hỏi cách áp dụng công nghệ số từ những “đàn anh” đi trước.
Tuy nhiên, ESG không chỉ là câu chuyện về công nghệ, môi trường mà còn gắn liền trách nhiệm của ngành với xã hội. Bên cạnh việc đồng hành cùng doanh nghiệp biết cách thực thi ESG, VPA cũng luôn kêu gọi các doanh nghiệp thực hiện trách nhiệm xã hội của mình thông qua các chương trình thiện nguyện, hiến máu nhân đạo và nhiều hoạt động ý nghĩa khác. Gần đây nhất, nằm trong chuỗi sự kiện kỷ niệm 35 năm thành lập VPA, Hiệp hội và doanh nghiệp nhựa đã trao tặng 200 cây ăn trái, thùng rác sinh hoạt và hướng dẫn cán bộ, chiến sĩ Lữ đoàn 167 - Vùng 2 Hải quân phân loại rác tại nguồn.
Những hoạt động này vừa thể hiện trách nhiệm với cộng đồng, vừa khẳng định cam kết của ngành nhựa trong thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, xây dựng lối sống xanh và phát triển bền vững.