8h sáng 22/8, Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì hội nghị công bố hiện trạng môi trường biển từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế, sau sự cố xả thải của Formosa làm hải sản chết hàng loạt.
Chủ trì hội nghị là Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà, cùng các ông Châu Văn Minh (Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam), Võ Tuấn Nhân (Thứ trưởng Tài nguyên) và đại diện lãnh đạo tỉnh Quảng Trị.
Trước đó tại tại cuộc họp báo ngày 30/6, Chính phủ công bố thủ phạm khiến cá biển miền Trung chết hàng loạt là Công ty Gang thép Hưng nghiệp Formosa Hà Tĩnh. Doanh nghiệp đã thừa nhận sai phạm, chấp nhận đền bù 500 triệu USD để khắc phục hậu quả. Tuy nhiên, câu hỏi chất lượng biển miền Trung thế nào, người dân tắm và ăn cá đánh bắt trong phạm vi 20 hải lý trở xuống có làm sao không thì còn bỏ ngỏ.
Giáo sư Mai Trọng Nhuận, nguyên Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội, trình bày bản báo cáo kết quả đánh giá hiện trạng môi trường biển 4 tỉnh miền Trung từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế. Để có kết quả này, nhóm nghiên cứu đã thực hiện 6 phương pháp tiếp cận. Trong đó các nhà khoa học đã thực hiện quan trắc nước biển (tầng mặt, tầng giữa, tầng đáy) trầm tích, màng bám keo tụ, hệ sinh thái và sinh vật biển. Nhóm đã lấy 211 điểm lấy mẫu.
Về mẫu nước, có tất cả 36 tuyến khảo sát với tổng số 146 điểm lấy mẫu trên tổng chiều dài khoảng 348 km biển, trong đó 32 tuyến khảo sát ra đến độ sâu 30 m; 96 điểm quan trắc (64 điểm ven bờ cách bờ biển từ 1,5 đến 5 km, 32 điểm gần bờ cách bờ biển 10 km). Có 4 tuyến khảo sát đặc biệt ra đến độ sâu 60 m nước với tổng số 44 điểm quan trắc (8 điểm ven bờ, 36 điểm gần bờ); 6 điểm quan trắc trong các đầm phá, làng ven bờ như Tam Giang - Cầu Hai, Lập An.
Thông số quan trắc căn cứ quy chuẩn Việt Nam và các thông số đặc trưng của sự cố môi trường như Phenol, Cn, Fe…
Kết quả đánh giá chất lượng nước biển.
Sau khi chiếu một loạt thông số kỹ thuật, ông Mai Trọng Nhuận giải thích, kết quả quan trắc đánh giá hiện trạng, diễn biến và mức độ ô nhiễm của môi trường biển, hệ sinh thái và ven biển 4 tỉnh miền Trung cho thấy, các thông số đặc trưng môi trường biển, trầm tích biển ở phần lớn khu vực nằm trong giới hạn quy định quy chuẩn Việt Nam, đạt chuẩn với vùng bãi tắm, thể thao dưới nước nuôi trồng thủy sản và bảo tồn thủy sinh.
Một số khu vực có dòng xoáy cục bộ như Sơn Dương, phía đông của Nhật Lê (hòn Sơn Chà), khả năng phân tán chất trong nước kém hơn, đồng thời khả năng tích lũy độc tố trong trầm tích cao hơn cần được theo dõi, giám sát chặt chẽ. Sự kiểm soát chặt chẽ các nguồn phát thải từ đất liền và do cơ chế làm sạch tự nhiên của môi trường, hàm lượng các chất ô nhiêm từ sự cố môi trường đang có xu hướng giảm. Hệ sinh thái rạn san hô, cỏ biển và nguồn lợi hải sản ở khu vực sau những tác động của sự cố môi trường bị suy thoái mạnh cả về đa dạng sinh học và quy mô nay bắt đầu có sự phục hồi tích cực.
Về chất lượng hải sản đánh bắt, theo số liệu giám sát của Bộ Y tế từ ngày 28/4 đến tháng 8//2016 kết quả kiểm nghiệm đánh giá mức độ an toàn của các mẫu hải sản lấy tại 4 tỉnh miền Trung cho thấy, hàm lượng một số chất ô nhiễm trong hải sản đã giảm dần theo thời gian. Thời gian tới, Bộ Y tế sẽ cùng Bộ Nông nghiệp giám sát hải sản đánh bắt tại các vùng biển an toàn được Bộ Tài nguyên công bố.
Để tiếp tục theo dõi đánh giá diễn biến chất lượng môi trường và các hệ sinh thái biển ven bờ khu vực miền Trung, giám sát nguồn tác động từ dự án, khu công nghiệp, cơ sở sản xuất, Bộ Tài nguyên sẽ triển khai đồng bộ hoạt động quan trắc, giám sát trên biển, trên đất liền, nhất là nguồn phát thải từ Formosa.
Bộ cũng sẽ kết nối dữ liệu, xây dựng hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu và ứng dụng công nghệ hiện đại để giám sát cảnh báo ô nhiễm môi trường biển. Bộ huy động sự tham gia của các bộ ngành, cộng đồng dân cư trong giám sát nguồn xả thải môi trường. Các doanh nghiệp trong quá trình đầu tư cần tuân thủ nghiêm quy định của pháp luật, trong đó có pháp luật về bảo vệ môi trường.
PGS.TS Trịnh Văn Tuyên, Viện trưởng Công nghệ Môi trường (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam), thông tin, sau sự cố thủy sản chết hàng loạt ở miền Trung, Bộ Tài nguyên cùng các cơ quan quản lý nhà nước đã lập ra hội đồng để đánh giá chất lượng môi trường biển. Đây là nhiệm vụ cực kỳ quan trọng. Cách lấy mẫu sáng tạo, phù hợp với điều kiện Việt Nam.
Theo TS. Tuyên, trước đây khi chưa biết nguyên nhân cá chết như thế nào, Bộ Tài nguyên đã đưa ra một vùng rộng để nghiên cứu từ Hà Tĩnh đến Huế và một số tỉnh khác. Khi đó các đối tượng nghiên cứu cũng khác. Tuy nhiên, khi có nguyên nhân rõ ràng thì các đối tượng nghiên cứu và phân tích nhiều hơn, ví dụ trầm tích được đưa vào phân tích. Hệ sinh thái biển được đưa thêm vào để làm rõ.
Phạm vi nghiên cứu cũng được co hẹp, chỉ tập trung vào 4 tỉnh có biển bị ô nhiễm. Lần này, các chuyên gia đầu ngành với dàn thiết bị được chuẩn bị kỹ, cách lấy mẫu cũng được sáng tạo và trang bị công nghệ cao. Các nhà khoa học đã lấy xi lanh hút từng mẫu để phân tích thay vì lấy gầu múc. Và hiện nay, kết quả nghiên cứu cho thấy chúng ta có thể yên tâm hơn về chất lượng nước biển vì các nồng độ chất ô nhiễm đang đạt quy chuẩn của chúng ta.
Theo ông Tuyên, gần đây nhất trong tháng 8, qua theo dõi tổng phenol môi trường nước biển không tăng chút nào mà giảm đi. Giải pháp tiếp theo không nhất thiết phải quan trắc nhiều điểm, nhiều chỉ tiêu. Hầu hết chất nguy hiểm đã giảm, tuy nhiên một số điểm như các hố vẫn còn tích tụ màng phenol, vẫn chưa hết hẳn, vì thế chúng ta phải tiếp tục giám sát các điểm này xem đã an toàn chưa.
Một giải pháp nữa là phải giám sát môi trường ở khu Formosa để không để xảy ra sự cố như trước đây nữa. Ngành tài nguyên môi trường cũng phải xây dựng các trạm quan trắc tự động môi trường biển. Với nỗ lực quản lý, giám sát môi trường như hiện nay, biển miền Trung dần dần sẽ được trở lại như ngày xưa.
