Thống đốc Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BOJ) Kazuo Ueda đã chấm dứt một thập kỷ chính sách tiền tệ cực kỳ lỏng lẻo và 8 năm lãi suất âm vào thứ Ba (19/3), đưa lãi suất về phạm vi từ 0 đến 0,1%.
Nhưng sự gia tăng chi phí đi vay đầu tiên của Nhật Bản trong 17 năm - xảy ra vào thời điểm các ngân hàng trung ương lớn khác đang cân nhắc việc cắt giảm lãi suất - có khả năng thay đổi căn bản vai trò của đồng yên trên thị trường tài chính.
Đồng tiền Nhật Bản đã giữ vị trí độc nhất trên thị trường ngoại hối kể từ những năm 1990, khi BOJ giữ lãi suất ở mức thấp hoặc âm để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và ngăn chặn giảm phát. Điều này đã giúp đồng yên ổn định và giao dịch trong phạm vi tương đối chặt chẽ trong suốt 35 năm qua.
Derek Halpenny, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu tại Tập đoàn tài chính Mitsubishi UFJ cho biết: “Đây sẽ được xem là một bước ngoặt lịch sử. BOJ giờ đây sẽ phụ thuộc vào dữ liệu. Về lý thuyết, điều đó có nghĩa là đồng yên sẽ trở nên biến động hơn... Sự biến động và kỳ vọng về việc tăng lãi suất hơn nữa trong tương lai khiến đồng yên trở nên kém hấp dẫn hơn”.
Sự ổn định của đồng yên đã khiến nó trở thành đồng tiền được lựa chọn cho các nhà đầu tư thực hiện giao dịch chênh lệch lãi suất, theo đó nhà đầu tư vay bằng loại tiền có lãi suất thấp để tài trợ cho các khoản đầu tư vào tiền tệ và tài sản có lãi suất cao hơn. Đồng yên cũng đóng vai trò là con đường tài trợ ưa thích cho các chính phủ và công ty trong thời kỳ khủng hoảng, với nhiều phát hành “trái phiếu Samurai” bằng đồng yên trên thị trường Nhật Bản.
 |
Kể từ năm 1990, đồng yên biến động trong biên độ hẹp |
Đồng yên cũng thường tăng giá trong thời điểm thị trường tài chính căng thẳng, khi các nhà đầu tư từ bỏ các giao dịch rủi ro hơn và hoàn trả số tiền Nhật Bản mà họ đã vay để tài trợ cho các giao dịch đó.
Các nhà phân tích cho rằng động lực đó có thể thay đổi khi đồng yên bắt đầu hành xử giống các loại tiền tệ chính khác hơn, phản ứng với dữ liệu kinh tế và tác động của nó đối với lãi suất. Về lâu dài, nhiều người tin rằng những thay đổi này sẽ khiến đồng yên tăng giá, phù hợp với những thay đổi kinh tế khác ở Nhật Bản.
Mark Farrington, cố vấn vĩ mô toàn cầu tại Farrington Consulting cho biết: “Điều khác biệt sau cuộc họp này là đồng yên hiện có tiềm năng tăng giá”.
Sự thay đổi này cũng có thể ảnh hưởng đến các nhà đầu tư, công ty và chính phủ, vì họ có thể không còn dựa vào sự ổn định của đồng yên để thực hiện các giao dịch cũng như chuyển sang sử dụng nó trong thời kỳ kinh tế bất ổn.
Jane Foley, người đứng đầu chiến lược FX tại Rabobank cho biết: “Đây không phải là hiện tượng sẽ xảy ra trong một sớm một chiều nhưng mức độ phổ biến của đồng yên đối với các nhà đầu tư và người đi vay sẽ giảm”.
Chính sách tiền tệ cực kỳ lỏng lẻo của BOJ được thiết kế để kích thích hoạt động kinh tế và giải quyết tình trạng giảm phát. Nhưng điều đó đã đẩy đồng yên xuống mức thấp nhất trong 35 năm so với đồng đô la trong những tháng gần đây, khi Cục Dự trữ Liên bang (Fed) tăng lãi suất để chống lại lạm phát gia tăng.
Mặc dù vậy, các nhà phân tích cho biết, khoảng cách lớn về lãi suất giữa hai nước vẫn khiến đồng yên trở thành một lựa chọn hấp dẫn đối với các nhà đầu tư, đặc biệt khi BOJ phát tín hiệu sẽ không tăng lãi suất nữa trong tương lai gần.
Điều đó làm cho xu hướng ngắn hạn của đồng yên so với đồng đô la phụ thuộc nhiều hơn vào chính sách của Fed chứ không phải BOJ. Trong cuộc họp chính sách hôm thứ Tư (20/3), Fed đã đề xuất rằng có thể cắt giảm lãi suất xuống phạm vi 3 - 3,25% vào cuối năm 2026.
“Bức tranh lớn ở đây là quyết định của BOJ ít có tác động hơn trong một thế giới mà Fed đã tăng hơn 5 điểm phần trăm… Đồng yên sẽ khó có thể tăng bền vững nếu không có hành động của Fed”, Jonathan Peterson, chuyên gia kinh tế thị trường cấp cao tại Capital Economics cho biết:
Shusuke Yamada, người đứng đầu chiến lược FX Nhật Bản tại Bank of America lập luận rằng, các công ty và nhà đầu tư vẫn sẽ tận dụng lợi thế của giao dịch chênh lệch lãi suất trong thời điểm hiện tại.
Các công ty Nhật Bản sử dụng nguồn vốn giá rẻ bằng đồng yên để mở rộng ra nước ngoài có thể sẽ tiếp tục và các nhà đầu tư Nhật Bản có thể sẽ tiến hành bán đồng yên để mua cổ phiếu của Mỹ trong một phiên bản của giao dịch chênh lệch lãi suất.
Nhưng nếu nợ chính phủ Nhật Bản trở nên hấp dẫn hơn, thì nhu cầu đầu tư ra nước ngoài có thể giảm đi đối với các tổ chức trong nước của Nhật Bản như các công ty bảo hiểm nhân thọ và ngân hàng.
Bên cạnh đó, tác động lớn nhất từ quyết định lịch sử của BOJ có thể được cảm nhận bởi các chính phủ đã phát hành trái phiếu bằng đồng yên.
Kể từ năm 2022, làn sóng các quốc gia châu Phi vay nợ nhiều bao gồm Kenya và Ai Cập đã phát hành trái phiếu Samurai, do lãi suất cao và gánh nặng nợ gia tăng về cơ bản đã khiến họ không thể tiếp cận các thị trường vốn khác trong hai năm qua.
Elvira Mami, nhà phân tích kinh tế cấp cao tại tổ chức tư vấn ODI cho biết: “Phần lớn khoản vay đều có lãi suất cố định, vì vậy quyết định của BOJ khó có thể ảnh hưởng đến hầu hết những người đi vay hiện tại… Nhưng nếu quyết định của BOJ làm cho đồng yên tăng giá, một số nước đang phát triển sẽ phải tốn kém hơn trong việc trả nợ”.
