Trong khi Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) và Ngân hàng trung ương Anh (BoE) và nhiều ngân hàng trung ương khác đã tham gia vào cuộc chạy đua lãi suất toàn cầu, Nhật Bản vẫn chưa hề thay đổi chính sách tiền tệ của mình và vẫn mua vào lượng trái phiếu cần thiết để hỗ trợ nền kinh tế, khiến lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm của quốc gia này được giữ ổn định ở quanh mức 0%.
Sự đối lập này được hình thành từ sự khác biệt cơ bản trong tâm lý lạm phát của Nhật Bản. Dù Nhật Bản cũng phải đối diện với nhiều khó khăn giống như các nước khác, đặc biệt là chi phí hàng hóa nhập khẩu tăng cao, nhưng mối liên hệ giữa giá cả tăng và thu nhập người dân tăng dường như không hề tồn tại.
Ngược lại, theo Masamichi Adachi, Kinh tế trưởng tại UBS Tokyo: “Tại Nhật Bản, tình trạng tăng giá hàng hóa nhập khẩu có thể dẫn tới giảm phát. Đó là lý do lạm phát không phải là một vấn đề lớn tại đây”.
Tại Mỹ và châu Âu, các doanh nghiệp thường đối phó với đà tăng giá nguyên liệu và hàng hóa bằng cách chuyển phần chi phí tăng thêm đó sang người tiêu dùng. Tuy nhiên, tại Nhật Bản thì các doanh nghiệp lại lo sợ người tiêu dùng sẽ tẩy chay sản phẩm của mình nếu như họ tăng giá. Mặt khác, người lao động tại Nhật Bản cũng rất ngại yêu cầu tăng lương để giúp họ có thêm tiền chi trả cho phần giá cả hàng hóa tăng thêm.
Tôi muốn một lần nữa nhấn mạnh rằng tình hình hiện tại của nền kinh tế Nhật Bản hoàn toàn khác biệt so với Mỹ và châu Âu.
Thống đốc BoJ Haruhiko Kuroda
Hơn nữa, nếu các doanh nghiệp phải chi trả chi phí hàng hóa nhập khẩu nhiều hơn nhưng không thể tăng giá bán lẻ, họ sẽ gặp thua lỗ. Vì thế, họ thường phản ứng bằng cách cắt giảm chi phí nhân công, và cuối cùng giảm phát sẽ xuất hiện chứ không phải lạm phát.
Theo dữ liệu Chính phủ Nhật Bản mới công bố, chỉ số giá tiêu dùng tại Nhật Bản trong tháng 4 tăng 2,5% so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi chỉ số giá tiêu dùng cơ bản, không bao gồm chi phí thực phẩm, tăng nhanh nhất trong vòng 7 năm qua, chạm ngưỡng mục tiêu 2,1% của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ). Nhưng nếu loại bỏ đi chi phí lương thực và năng lượng, lạm phát tại Nhật chỉ còn tăng 0,8%. Tuy nhiên, BoJ và các chuyên gia vẫn kỳ vọng rằng lạm phát sẽ chỉ là hiện tượng tạm thời và sẽ nhanh chóng ‘hạ nhiệt” một khi tình trạng giá hàng hóa nhập khẩu tăng cao kết thúc.
Một vài yếu tố giúp giải thích lý do lạm phát tại Nhật Bản thấp hơn so với tại các nền kinh tế phát triển khác và tại sao các chuyên gia cho rằng lạm phát sẽ không kéo dài. Đầu tiên, lạm phát tháng 4 không thống kê mức giảm cước viễn thông áp dụng dưới thời cựu Thủ tướng Yoshihide Suga trong năm 2021. Điều đó có nghĩa rằng, lạm phát thực tế thấp hơn so với con số đã được công bố.
Thứ hai, nền kinh tế Nhật Bản vẫn chưa phục hồi hoàn toàn so với trước đại dịch, dù quốc gia này chưa từng áp dụng các quy định phòng dịch nghiêm ngặt như nhiều quốc gia khác. Tuy có ít các quy định hạn chế hoạt động kinh tế, người dân quốc gia này vẫn rất thận trọng, dù phần lớn người cao tuổi tại quốc gia này đã được tiêm phòng Covid-19, Nhật Bản vẫn đang đóng cửa đối với khách du lịch. Điều này tác động mạnh tới chi tiêu tiêu dùng.
Thứ ba, đồng yên “yếu” từng là một yếu tố hỗ trợ nền kinh tế Nhật Bản, nhưng điều đó không còn nhiều tác dụng ở thời điểm hiện tại. Các doanh nghiệp lớn của Nhật Bản đã chuyển phần lớn chuỗi cung ứng của mình sang Trung Quốc. Nhu cầu các nguyên liệu sản xuất mà Nhật Bản xuất khẩu đang bị ảnh hưởng mạnh bởi đà đi xuống của nền kinh tế Trung Quốc.
Theo Kiichi Murashima, Chuyên gia kinh tế của Citi Group: “Ngoài tình trạng tăng giá hàng hóa, tác động từ các quy định phòng dịch nghiêm ngặt tại Trung Quốc khiến nhiều doanh nghiệp khó có tăng trưởng doanh thu trong năm nay. Các doanh nghiệp cũng nhận định đà giảm giá của đồng yên là ngắn hạn và không muốn gia tăng chi phí cố định (bằng cách tăng lương cho người lao động)”.
BoJ tự tin dự báo lạm phát tại Nhật Bản sẽ sớm giảm và điều họ cần làm là hỗ trợ nền kinh tế. Thống đốc BoJ Haruhiko Kuroda chia sẻ: "Lạm phát là do giá năng lượng tăng cao, không có yếu tố lâu dài", nên ông kỳ vọng lạm phát trung và dài hạn không tăng mạnh.
