Theo ước tính của Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA), nước này sẽ cần thêm 970.000 lao động nước ngoài vào năm 2040 để đáp ứng mục tiêu tăng trưởng kinh tế. Sự suy yếu của đồng yen đã làm giảm sức hấp dẫn của Nhật Bản đối với người lao động nước ngoài, dẫn đến nguy cơ thiếu hụt lao động ngày càng nghiêm trọng.
Ước tính mới nhất của JICA cao hơn gấp đôi con số thiếu hụt lao động nước ngoài 420.000 vào năm 2040 được đưa ra trong năm 2022. Sự gia tăng này phản ánh thực tế rằng Nhật Bản dự kiến sẽ thu hút lao động từ các quốc gia châu Á ít hơn trong bối cảnh các nền kinh tế này tăng trưởng chậm hơn.
Thực tế này đặt ra những thách thức lớn cho Nhật Bản trong việc thu hút và giữ chân nhân tài nước ngoài. Mặc dù Nhật Bản đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 1,24% mỗi năm, đưa GDP từ 704.000 tỷ yen (tương đương 4.360 tỷ USD theo tỷ giá hiện tại) vào năm 2040, nhưng sự thiếu hụt lao động có thể làm chậm tiến độ này.
Để đạt được mục tiêu, Nhật Bản sẽ cần 4,19 triệu lao động nước ngoài vào năm 2030 và 6,88 triệu vào năm 2040, ngay cả khi tự động hóa diễn ra nhanh chóng.
Tuy nhiên, dự kiến chỉ có 3,42 triệu lao động nước ngoài vào năm 2030 và 5,91 triệu vào năm 2040, tạo ra khoảng cách lớn giữa cung và cầu. Yếu tố tỷ giá hối đoái, mặc dù khó dự đoán, cũng là một thách thức lớn.
Đồng yen yếu đã làm giảm sức hấp dẫn của Nhật Bản, dẫn đến việc lao động nước ngoài chọn các quốc gia khác có điều kiện làm việc tốt hơn. Thêm vào đó, các nền kinh tế châu Á dự kiến tăng trưởng chậm hơn so với năm 2022, khiến lao động nước ngoài có xu hướng ít ra nước ngoài hơn.
Theo báo cáo của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản, số lượng lao động nước ngoài đã tăng 226.000 người trong 12 tháng tính đến tháng 10/2023, đạt mức kỷ lục 2,05 triệu người. Các quốc gia gửi lao động sang Nhật Bản ngày càng đa dạng, ngoài Việt Nam và Trung Quốc là hai quốc gia xuất khẩu lao động chính.
Nghiên cứu của JICA ước tính sẽ có 225.000 lao động Việt Nam sang Nhật Bản vào năm 2030, tương đương 80% so với trước đại dịch COVID-19.
Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng sẽ chậm lại sau đó, dẫn đến tình trạng thiếu hụt lao động nước ngoài ngay cả khi dòng lao động từ Myanmar và các nước khác tăng lên.
Để lấp đầy khoảng trống này, Nhật Bản sẽ phải nỗ lực nhiều hơn trong việc thu hút lao động nước ngoài. Một phần của chiến lược này là chương trình Thực tập sinh nước ngoài cập nhật, cho phép lao động có tay nghề chuyển đổi sang chương trình dài hạn dễ dàng hơn. Tuy nhiên, Nhật Bản cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ Hàn Quốc và Đài Loan, những quốc gia cũng đang tìm cách thu hút lao động để bù đắp cho lực lượng lao động giảm sút.Giữ chân nhân tài cũng là một thách thức không nhỏ.
Theo nghiên cứu mới, 62,3% lao động nước ngoài sẽ rời Nhật Bản trong vòng 3 năm, dựa trên dữ liệu từ Cơ quan Dịch vụ Di trú. Điều này đòi hỏi Nhật Bản phải cải thiện điều kiện làm việc và chính sách để giữ chân lao động nước ngoài.
