Người không ngại “gã khổng lồ” Walmart

Tư duy tích cực và sáng tạo không ngừng là một trong những yếu tố làm nên thành công của doanh nhân đoạt giải EY Entrepreneur Of The Year (EOY) Mỹ năm 2003 này.

Người thay đổi thói quen ăn uống của hàng triệu dân Mỹ

Năm 1978, khi vừa bước sang tuổi 25, chàng sinh viên John Mackey cùng bạn gái Renee Law quyết định mở một cửa hàng chuyên bán thực phẩm hữu cơ. Mục đích của hai người thật giản dị, chỉ là muốn giúp mọi người có cuộc sống khỏe mạnh hơn và không quan trọng lợi nhuận. Ý tưởng kinh doanh của hai người đã thuyết phục được một số nhà đầu tư đồng ý rót khoản vốn 45.000 USD.

Địa điểm mở cửa hàng là một ngôi nhà cũ ở Austin, bang Texas, Mỹ. Họ lấy tên cửa hàng là Safer Way (An toàn hơn) như một cách đối đầu “lém lỉnh” với chuỗi tạp hóa khổng lồ Safe Way (An toàn). Hăm hở, nhiệt tình là thế, nhưng trong năm đầu tiên, họ thua lỗ 23.000 USD, mất hơn nửa số vốn ban đầu. Bước sang năm thứ hai, họ có lời 5.000 USD, nhưng cũng là lúc họ nhận ra rằng cửa hàng của mình quá bé để có thể cạnh tranh lâu dài.

“Tôi muốn mở một cửa hàng to hơn và thuyết phục các nhà đầu tư bỏ vốn thêm. Tất nhiên, họ không cho rằng đây là một ý tưởng hay”, John Mackey nhớ lại.

Những nhà đầu tư yêu cầu John Mackey tiếp tục mở cửa hàng ở vị trí cũ và chứng minh ý tưởng ban đầu thành công, nhưng ông quả quyết: “Nếu chúng tôi tiếp tục ở lại đây, rất có thể chúng tôi sẽ lỗ dài. Tôi đã học hỏi đủ nhiều để biết rằng chúng tôi nên mở cửa hàng ở một địa điểm rộng rãi hơn. Nhưng những nhà đầu tư nói nếu tôi tìm thêm nguồn đầu tư khác, họ sẽ xem xét ý định của tôi. Tôi hiểu rằng, thực ra họ chỉ mong tôi sẽ không tìm được ai đủ ngớ ngẩn để đầu tư vào ý tưởng này”.

Các nhà đầu tư đã đánh giá thấp khả năng của John Mackey. Ông đã thuyết phục được một người bạn cùng chơi bóng rổ đầu tư thêm tiền. Với số tiền đó trong tay, Mackey đã thâu tóm đối thủ cạnh tranh là cửa hàng thực phẩm thiên nhiên Clarksville. Năm 1980, họ mở cửa hàng Whole Foods Market đầu tiên tại một câu lạc bộ đêm cũ ở Austin, với quy mô 10.000 m2. Thời điểm đó, trên toàn nước Mỹ chỉ có vài siêu thị bán thực phẩm hữu cơ.

“Chúng tôi đã có lợi nhuận gấp 3 lần vào buổi chiều của ngày đầu tiên mở cửa”, John Mackey kể lại, “Đây là một khởi đầu rất tốt, bởi chúng tôi đã cạn tiền khi đầu tư khai trương siêu thị này”.

Chỉ trong vài năm, siêu thị của ông đã đạt được sản lượng bán hàng lớn nhất trong số cửa hàng bán thực phẩm thiên nhiên ở Mỹ. Nhưng hoạt động kinh doanh luôn ẩn chứa nhiều khó khăn, thách thức. Sau khi Whole Foods Market hoạt động được tám tháng, Austin phải hứng chịu một trận lũ tồi tệ nhất trong vòng một thế kỷ, nhấn chìm toàn bộ siêu thị. Thảm họa này đã cho John Mackey một bài học: không thể bỏ hết trứng vào cùng một giỏ.

Hiện nay, Whole Foods Market có hơn 300 siêu thị tại Bắc Mỹ và Anh Quốc, tuyển dụng 61.000 nhân viên và cán mốc doanh thu 10 tỷ USD vào năm 2011. Quan trọng hơn, John Mackey và hệ thống siêu thị của ông đã thay đổi thói quen sử dụng thực phẩm của hàng triệu dân Mỹ. Thành công vượt trội của Whole Foods Market cũng tạo ảnh hưởng lan truyền đối với ngành thực phẩm. Giờ đây, ở bất kỳ siêu thị nào cũng có thể dễ dàng tìm thấy thực phẩm hữu cơ.

Không ngại “gã khổng lồ” Walmart

Giai đoạn đầu tăng trưởng của Whole Foods Market, có thời điểm trong số sáu siêu thị của Công ty, có tới vài siêu thị làm ăn thua lỗ. Nội bộ chia rẽ, một số thành viên đã ra đi và để chấm dứt tình trạng này, Công ty phải xác định lại tầm nhìn. Whole Foods Market mời chuyên gia tư vấn vào để giúp phân tích mục tiêu và sứ mệnh của Công ty.

Ông đã đúc kết lại năm giá trị cốt lõi thể hiện mục đích của công ty. Thứ nhất, bán thực phẩm tự nhiên và hữu cơ; thứ hai, tạo sự hài lòng cho khách hàng; thứ ba, tạo điều kiện phát triển cho các nhân viên; thứ tư, tạo ra của cải từ lợi nhuận và sự phát triển cho xã hội và thứ năm, thực hiện tốt vai trò với cộng đồng và môi trường. Với mục tiêu đó, Công ty đã đại chúng hóa, bắt đầu một số thương vụ mua bán và phát triển nhanh chóng. Những mục tiêu này đi cùng doanh nghiệp trong 10 - 15 năm và tiếp tục được bổ sung thêm trong những năm vừa qua. Đó là hợp tác đôi bên cùng có lợi với các nhà cung cấp.

Trong cuộc họp gần đây, ông đã chia sẻ về sứ mệnh của Công ty với 800 lãnh đạo và quản lý của mình. Ông nói: “Tôi luôn cho phép và khích lệ sự sáng tạo, song sự sáng tạo này phải được sự đồng thuận của mọi người để họ tin tưởng và biến nó thành hiện thực”.

Khi Walmart, gã khổng lồ trong lĩnh vực bán lẻ tại thị trường Mỹ rục rịch đưa thực phẩm hữu cơ vào hệ thống siêu thị của mình, nhiều ý kiến cho rằng, doanh số của Whole Foods Market sẽ bị ảnh hưởng đáng kể. Nhưng điều này đã không diễn ra.

“Chúng tôi có một mô hình kinh doanh đột phá, luôn sáng tạo những sản phẩm và dịch vụ mới, bao gồm các thương hiệu riêng mà đối thủ không thể bắt chước được. Trong khi đó, khi mọi người bắt đầu thay đổi chế độ ăn và lối sống, họ thường có xu hướng mua hàng tại Whole Foods Market với cảm nhận rằng chúng tôi chuyên sâu về thực phẩm hữu cơ”, Mackey tự tin.

Theo Mackey, Walmart không phải là mối đe dọa với với Whole Foods Market. Bởi lẽ khi Walmart và các chuỗi siêu thị khác cung cấp các loại thực phẩm thiên nhiên, họ đang giúp tăng tốc sự thay đổi thói quen tiêu dùng của người dân. Khi thói quen tiêu dùng mới được tạo ra, khách hàng sẽ càng có xu hướng mua sắm tại Whole Foods Market nhiều hơn. Thực tế là Whole Foods Market không mất thị trường vào tay các chuỗi siêu thị này.

Không ngừng sáng tạo

Người ta thường cho rằng, khi một công ty phát triển với quy mô lớn, cấu trúc của công ty sẽ trở nên phức tạp hơn, dễ cản trở sự sáng tạo. John lại không nghĩ như vậy: “Với văn hóa riêng, Whole Foods Market dễ sáng tạo hơn vì có đội ngũ nhân viên luôn sáng tạo”.

“Tôi là một con người và cũng giống như bao người khác, tôi luôn học hỏi, trưởng thành và phát triển như chính công ty của tôi. Tôi của bây giờ hiểu biết hơn nhiều so với cách đây 30 năm. Trước kia, tôi nghĩ rằng, các doanh nghiệp không tạo nên điều gì tốt đẹp và rằng chỉ có chính phủ là tốt. Nhưng khi thanh toán những khoản tiền lương và tạo ra những giá trị cho khách hàng và nhân viên, tôi đã nhận ra rằng các doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế’’, John Mackey chia sẻ.

Theo ông, mọi người thường mặc định rằng khi mang lại lợi ích cho một bên thì sẽ có một bên liên quan khác phải chịu thiệt. Nếu doanh nghiệp trả lương cao cho nhân viên thì đồng nghĩa với việc sẽ mang lại ít lợi nhuận hơn cho các cổ đông. Tư duy này đã không xét đến sự hài hòa và tương tác trong doanh nghiệp. Sự đánh đổi luôn tồn tại, nhưng khi điều hành một doanh nghiệp với mục tiêu mang lại giá trị cho tất cả các bên liên quan, doanh nghiệp sẽ luôn tìm ra những giải pháp sáng tạo để tránh sự đánh đổi. Điều đó không hề dễ dàng và là một thách thức lớn mà các doanh nghiệp luôn phải nỗ lực để vượt qua.

John Mackey đã chứng kiến thị trường thực phẩm hữu cơ từ chỗ chưa có đường ra đến khi đạt được 3% thị phần và Whole Foods Market từ con số 0 đến doanh nghiệp có doanh thu 10 tỷ USD. Trong con đường lập nghiệp đó, ông luôn cố gắng tìm ra những điều mới lạ. Ông mong muốn con người có thể thoát khỏi vỏ bọc của mình, ngừng chỉ trích, dùng năng lực sáng tạo của mình để tạo nên sự khác biệt cho thế giới.

Ông cũng thường đặt ra các thách thức cho thế hệ trẻ khi nói chuyện với họ, vì ông cho rằng mình có trách nhiệm trong việc đào tạo, dẫn dắt những thế hệ doanh nhân tương lai.

EY Entrepreneur Of The Year