Điều này làm cạn kiệt nguồn vốn cho các nhu cầu quan trọng về y tế, giáo dục và khí hậu, đồng thời khiến các nước nghèo nhất có nguy cơ ngày càng tăng "rơi vào khủng hoảng nợ".
Trong Báo cáo nợ quốc tế mới nhất, WB cho biết, các khoản thanh toán dịch vụ nợ - bao gồm cả gốc và lãi - đã tăng 5% lên mức kỷ lục 443,5 tỷ USD trong năm 2022 so với một năm trước đó trong bối cảnh lãi suất toàn cầu tăng mạnh nhất trong 4 thập kỷ. Các khoản thanh toán dịch vụ nợ có thể tăng cao hơn 10% trong giai đoạn năm 2023-2024.
Trong đó, 75 quốc gia nghèo nhất sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Các khoản thanh toán dịch vụ nợ công nước ngoài của các quốc gia này đạt mức kỷ lục 88,9 tỷ USD vào năm 2022 và sẽ tăng 40% trong giai đoạn 2023-2024. Chỉ riêng khoản thanh toán lãi đã tăng gấp bốn lần kể từ năm 2012 lên 23,6 tỷ USD.
“Đây là thập kỷ của sự tính toán… Mức nợ kỷ lục và lãi suất cao đã đẩy nhiều quốc gia vào con đường khủng hoảng”, nhà kinh tế trưởng Indermit Gill của WB cho biết.
Ông cho biết đang rất chú ý đến các cuộc đàm phán của Ethiopia với các trái chủ sau khi các cuộc đàm phán về kéo dài thời gian đáo hạn và dàn trải các khoản thanh toán cho trái phiếu quốc tế trị giá 1 tỷ USD đáo hạn vào tháng 12/2024 không thành công.
“Ethiopia giống như con chim hoàng yến trong mỏ than. Đây là quốc gia lớn nhất sẽ vỡ nợ, đồng thời là một quốc gia quan trọng, và là một trong năm nền kinh tế lớn nhất ở châu Phi cận Sahara”, ông cho biết.
Ethiopia đang có nguy cơ vỡ nợ sau khi nước này cho biết vào tuần trước rằng họ không thể trả khoản trái phiếu trị giá 33 triệu USD đáo hạn vào ngày 11/12.
Chi phí trả nợ cao, gánh nặng nợ cao và tốc độ tăng trưởng chậm lại ở nhiều quốc gia đã làm dấy lên mối lo ngại về một cuộc khủng hoảng nợ mới và nguy cơ lây lan, nhưng ông cho biết ông không xem rủi ro đó là “sắp xảy ra”.
Ông cho biết tình hình sẽ vẫn khó khăn đối với các nước đang phát triển, với kinh nghiệm trong quá khứ cho thấy lãi suất khó có thể giảm "bất cứ lúc nào" đặc biệt vì những cú sốc về nguồn cung có thể làm tăng lạm phát trở lại một cách nhanh chóng.
Báo cáo cho biết, cứ 4 quốc gia đang phát triển thì có 1 quốc gia hiện đã bị loại khỏi thị trường vốn quốc tế và đã có 18 vụ vỡ nợ công ở 10 quốc gia trong ba năm qua, nhiều hơn tổng số vụ trong hai thập kỷ qua.
“Mỗi quý lãi suất vẫn ở mức cao sẽ khiến nhiều nước đang phát triển trở nên khó khăn hơn - và phải đối mặt với sự lựa chọn khó khăn giữa trả nợ công hoặc đầu tư vào y tế công cộng, giáo dục và cơ sở hạ tầng. Tình hình này đảm bảo hành động nhanh chóng và phối hợp của các chính phủ đi vay, các chủ nợ tư nhân và chính thức cũng như các tổ chức tài chính đa phương minh bạch hơn, các công cụ bền vững nợ tốt hơn và các thỏa thuận tái cơ cấu nhanh chóng hơn. Nếu không sẽ có thêm một thập kỷ mất mát nữa”, báo cáo cho biết.
Các khoản thanh toán dịch vụ nợ chiếm tỷ trọng lớn hơn bao giờ hết trong doanh thu xuất khẩu, trong đó một số quốc gia hiện "chỉ còn một cú sốc nữa là xảy ra khủng hoảng nợ". Mức nợ trong nước cũng cao ở các quốc gia như Argentina và Pakistan, điều này làm gia tăng rủi ro.
Báo cáo cho biết, các quốc gia trì hoãn thanh toán gốc và lãi theo Sáng kiến đình chỉ dịch vụ nợ (DSSI) của G20 được thông qua trong đại dịch Covid cũng phải đối mặt với chi phí bổ sung khi các khoản thanh toán đó đến hạn, mặc dù dữ liệu chính xác sẽ không được báo cáo cho đến năm 2024 .
Đồng thời, báo cáo lưu ý thêm, vốn tư nhân phần lớn đã rút khỏi các nước đang phát triển, vì lãi suất đang cao hơn ở các nền kinh tế tiên tiến. Tuy nhiên, WB và các chủ nợ đa phương khác đã giúp lấp đầy khoảng trống, cung cấp khoản tài trợ mới kỷ lục 115 tỷ USD cho các nước đang phát triển vào năm 2022.
“Khi lãi suất tăng ở các nền kinh tế tiên tiến, các chủ nợ tư nhân cũng theo dòng tiền này trong năm 2022: họ phần lớn rút khỏi các nước đang phát triển, rút số tiền trả gốc nhiều hơn 185 tỷ USD so với số tiền họ giải ngân cho các khoản vay. Điều đó đánh dấu lần đầu tiên kể từ năm 2015 họ rút nhiều tiền hơn số tiền họ đưa vào các nước đang phát triển”, nhà kinh tế trưởng Indermit Gill cho biết.
