Phân bón “chịu trách nhiệm” từ 40-60% sản lượng lương thực của thế giới. Tại Việt Nam, phân bón là một phần quan trọng trong hoạt động sản xuất nông nghiệp.
Thống kê của Cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho thấy, nhu cầu phân bón ở Việt Nam vào khoảng 10,5 - 11 triệu tấn các loại. Trong giai đoạn 2018 - 2023, Việt Nam nhập khẩu từ 1 - 1,6 tỷ USD phân bón mỗi năm, riêng 6 tháng đầu năm 2024, con số này lên tới 838 triệu USD.
Việc sắp tới tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, diễn ra vào ngày 21/10/2024, Quốc hội có đưa phân bón vào diện chịu thuế giá trị gia tăng 5%, hay giữ nguyên là đối tượng không chịu thuế như hiện tại, sẽ tác động lớn tới ngành nông nghiệp, cũng như các chủ thể trong ngành.
"Từ năm 2015, khi Luật Thuế 71 có hiệu lực, Hiệp hội đã kiên trì kiến nghị yêu cầu chuyển phân bón từ mặt hàng không chịu thuế sang chịu thuế giá trị gia tăng 5%", TS. Phùng Hà, Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam chia sẻ tại “Tọa đàm tham vấn ảnh hưởng của việc áp dụng thuế giá trị gia tăng 5% đến ngành phân bón”, tổ chức chiều 17/10.
Ông Hà phân tích Luật Thuế số 71/2014/QH13 quy định phân bón, máy móc thiết bị chuyên dùng cho sản xuất nông nghiệp... là những mặt hàng không chịu thuế giá trị gia tăng.
Các doanh nghiệp sản xuất phân bón không được khấu trừ, hoàn thuế giá trị gia tăng của hàng hóa, dịch vụ mua vào, kể cả thuế giá trị gia tăng của hàng hóa mua vào hoặc nhập khẩu để tạo tài sản cố định dùng cho sản xuất phân bón. Điều này không chỉ khiến lợi nhuận doanh nghiệp giảm sút, mà còn cản trở việc doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ phân bón thế hệ mới, hướng tới sản xuất xanh, bền vững.
Quan trọng hơn, khi áp dụng Luật 71, phân bón nhập khẩu không có thuế giá trị gia tăng. Điều này có lợi cho các nhà sản xuất nước ngoài khi xuất khẩu phân bón sang Việt Nam và làm ảnh hưởng nặng nề đến các doanh nghiệp sản xuất trong nước.
Vì vậy, ông Hà đề xuất chuyển mặt hàng phân bón từ đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng sang đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng với mức thuế suất 5%.
“Bất kể một chính sách nào nói chung và thuế nói riêng có liên quan tới lợi ích của nhiều bên khó có thể mang lại lợi ích một lúc cho toàn bộ các bên, quan trọng là dựa trên lợi ích lâu dài, lợi ích tổng thể và khả năng của các cơ quan quản lý điều hòa lợi ích của các bên có liên quan, TS. Phùng Hà nhấn mạnh.
Người nông dân hưởng lợi trong dài hạn
Ngày 17/6/2024, Quốc hội đã nghe tờ trình về sửa đổi Luật thuế giá trị gia tăng do Bộ trưởng Bộ Tài chính thừa ủy quyền Chính phủ trình bày. Theo nội dung tờ trình, Chính phủ đề xuất đưa phân bón vào diện chịu thuế giá trị gia tăng ở mức 5%.
Đây là một trong những vấn đề thu hút sự quan tâm rất lớn của cộng đồng, các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh phân bón, cũng như của nông dân trong cả nước.
Hiện có 2 luồng ý kiến trái ngược nhau. Một bên cho rằng, sửa đổi thuế giá trị gia tăng đối với mặt hàng phân bón là hết sức cần thiết. Một bên nói việc sửa đổi sẽ chỉ có lợi cho doanh nghiệp, còn người nông dân sẽ phải chịu thiệt thòi.
Tuy nhiên, theo TS. Nguyễn Trí Ngọc, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam, trong ngắn hạn, giá phân bón sẽ tăng lên và người nông dân sẽ chịu thiệt một chút do phải bỏ thêm tiền để mua phân bón. Nhưng xét trong dài hạn, người nông dân sẽ được hưởng lợi từ chính sách thuế giá trị gia tăng 5% đối với mặt hàng phân bón.
Ông Ngọc chỉ ra 3 cơ sở thực tế khiến người nông dân được hưởng lợi từ chính sách này.
Thứ nhất, doanh nghiệp sản xuất phân bón được khấu trừ thuế đầu vào, nên chi phí đầu tư giảm, giá thành sản xuất sẽ giảm đi.
Thứ hai, doanh nghiệp có động lực đầu tư vào nghiên cứu, đổi mới công nghệ, sản xuất các loại phân bón có hàm lượng kỹ thuật cao, thế hệ mới, làm tăng năng suất, cải thiện chất lượng sản phẩm, do đó tăng hiệu quả công tác trồng trọt một cách bền vững.
Thứ ba, Nhà nước thu được một khoản thuế từ mặt hàng phân bón nên có thêm điều kiện để tăng chi cho các hoạt động nghiên cứu khoa học... Điều này sẽ làm cho người nông dân tăng hiệu quả sản xuất trên đơn vị diện tích, tăng sự cạnh tranh của các sản phẩm nông nghiệp trong nước.
“Phân bón chịu thuế giá trị gia tăng sẽ hài hòa lợi ích của cả 3 'nhà', đó là Nhà nước, doanh nghiệp sản xuất và người nông dân”, đại diện Hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam khẳng định.