Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) đặt mục tiêu mở cửa thị trường chứng khoán phái sinh vào cuối tháng 5/2017, công việc chuẩn bị của HNX hiện được tiến hành đến đâu, thưa ông?
HNX đã kết thúc thành công việc chạy thử (test) hệ thống giao dịch lần 2 với 8 công ty chứng khoán. Về cơ bản, những vấn đề phát sinh trong đợt test lần 1 vào cuối tháng 10/2016 đã được khắc phục.
HNX đang phối hợp với Trung tâm Lưu ký chứng khoán (VSD) triển khai test hệ thống thanh toán bù trừ, dự kiến việc này sẽ hoàn tất vào cuối tháng 3 này. Tiếp đó, HNX và VSD sẽ tiến hành test tổng thể hệ thống toàn thị trường phái sinh (bao gồm cả hệ thống giao dịch và hệ thống thanh toán bù trừ) với tất cả các thành viên thị trường vào đầu tháng 4 tới.
Mục tiêu của HNX, VSD cũng như các thành viên thị trường là trong tháng 4/2017 sẽ hoàn thành việc chuẩn bị hệ thống và hạ tầng công nghệ, đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện những công đoạn cuối cùng của việc chạy thử hệ thống, đảm bảo mở cửa thị trường chứng khoán phái sinh vào cuối tháng 5.
Trên cơ sở chấp thuận của UBCK, HNX vừa ban hành 2 quy chế: Quy chế thành viên trên thị trường chứng khoán phái sinh, Quy chế niêm yết và giao dịch hợp đồng tương lai, trong đó có chi tiết về các sản phẩm phái sinh dự kiến triển khai.
Đó là những sản phẩm nào, thưa ông?
Có hai sản phẩm sẽ được đưa vào giao dịch đầu tiên là hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ và hợp đồng tương lai chỉ số.
Với sản phẩm đầu, theo quy định của pháp luật, HNX đã trình UBCK để xin ý kiến phê duyệt của Bộ Tài chính đối với trái phiếu chuẩn có kỳ hạn 5 năm, lãi suất 5%/năm làm tài sản cơ sở cho Hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ. Về cơ bản, các tiêu chí này cũng giống như các tiêu chí mà một số nước phát triển đã sử dụng cho sản phẩm phái sinh của họ, chẳng hạn Nhật Bản, Hàn Quốc…
Ông Nguyễn Thành Long
Đây là trái phiếu chuẩn, trong nhiều thời kỳ không phải là sản phẩm hiện hữu và được giao dịch thực tế trên thị trường, nó được hiểu như trái phiếu đơn vị, làm căn cứ mà dựa trên đó, các loại trái phiếu thực tế đang giao dịch trên thị trường có kỳ hạn, lãi suất khác nhau được quy về chuẩn này để các bên tham gia giao dịch tính toán các nghĩa vụ thanh toán của nhau.
Còn hợp đồng tương lai chỉ số, về nguyên tắc, HNX sẽ triển khai dựa trên cả hai chỉ số là VN30 và HNX30. Tuy nhiên, việc triển khai dựa trên chỉ số nào sẽ tùy thuộc vào mức độ biến động của chỉ số đó.
Chỉ số nào có mức độ biến động nhiều sẽ được ưu tiên triển khai trước vì tiềm năng sản phẩm phái sinh dựa trên chỉ số đó sẽ có thanh khoản tốt hơn. Bởi lẽ, mức độ biến động của chỉ số lớn đồng nghĩa với cơ hội thu được lợi nhuận lớn, nhưng rủi ro cao, sẽ thu hút giới đầu cơ và nhà đầu tư có nhu cầu sử dụng công cụ phái sinh nhiều hơn để phòng vệ rủi ro.
HNX đánh giá VN30 hay HNX30 có mức độ biến động nhiều hơn?
Hiện cả hai chỉ số đều có mức độ biến động tương đương nhau nên HNX chưa chốt sẽ triển khai hợp đồng tương lai chỉ số dựa trên cả 2 chỉ số hay chỉ một trong 2 khi thị trường chứng khoán đi vào hoạt động. Để đưa ra quyết định, chúng tôi cần xem xét ý kiến của các thành viên thị trường.
Nhiều ý kiến cho rằng, thời gian đầu, thị trường chứng khoán phái sinh sẽ chủ yếu thu hút các nhà đầu tư tổ chức. Theo ông, khả năng tham gia giao dịch của nhà đầu tư cá nhân như thế nào?
Hiện vẫn còn quá sớm để đưa ra dự báo về mức độ tham gia của nhà đầu tư cá nhân trên thị trường chứng khoán phái sinh. Điều quan trọng nhất lúc này là đưa thị trường vào vận hành thì mới có câu trả lời rõ ràng. Tuy nhiên, chúng tôi đang tính toán giá trị hợp đồng đơn vị đối với hợp đồng tương lai chỉ số ở mức thấp, có thể là 10.000 đồng/1 đơn vị chỉ số, sao cho giá trị mỗi hợp đồng tương lai chỉ số VN30 chẳng hạn sẽ dao động quanh ngưỡng 7 triệu đồng/hợp đồng (tính theo mức chỉ số hiện tại).
Mức giá thấp của mỗi đơn vị giao dịch sẽ giúp nhà đầu tư cá nhân dễ tiếp cận thị trường hơn. Đối với hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ, do đặc thù là sản phẩm mà nhà đầu tư tổ chức quan tâm nhiều hơn, nên quy mô hợp đồng sẽ lớn hơn nhiều.
Theo kinh nghiệm triển khai thị trường tại nhiều nước, khả năng sản phẩm phái sinh, đặc biệt là phái sinh chỉ số khi được triển khai ở Việt Nam sẽ thu hút cả nhà đầu tư cá nhân tham gia.
Chứng khoán phái sinh là sản phẩm mới nên thời gian qua, nhà quản lý và các thành viên thị trường đã có nhiều cố gắng trong công tác đào tạo, phổ cập kiến thức cho nhà đầu tư cá nhân. Tuy nhiên, số lượng nhà đầu tư cá nhân được đào tạo chưa đáng kể.
Để khắc phục tình trạng này, ngoài sự quan tâm của nhà quản lý và nhà tổ chức thị trường, điều quan trọng nhất là các công ty chứng khoán cần tích cực và khẩn trương vào cuộc, vì chú trọng đào tạo nhà đầu tư chính là phát triển nguồn khách hàng tiềm năng.
