Năm 2021, Công ty cổ phần Xây dựng Phục Hưng Holdings (Phục Hưng Holdings - mã PHC) đã tiến hành các vòng thương thảo để bán cổ phần cho nhà đầu tư chiến lược nước ngoài thông qua phương án phát hành riêng lẻ. Đối tác là một tập đoàn Nhật Bản, nếu thương vụ này hoàn thành, nhà đầu tư dự kiến sở hữu lên đến 30% vốn điều lệ của PHC.
Được biết, đó là một tập đoàn xây dựng lớn quốc tế có rất nhiều năm kinh nghiệm; có thể hỗ trợ PHC về năng lực quản trị, đào tạo nguồn nhân lực, phát triển công nghệ thi công mới cũng như mở rộng thêm thị trường với các đối tác khách hàng nước ngoài. Đối tác này đang quan tâm tới việc mở rộng lĩnh vực kinh doanh ở Việt Nam thông qua việc hợp tác chiến lược với một doanh nghiệp nội địa.
Với vị thế Top đầu nhà thầu xây dựng tại Việt Nam, PHC dự kiến sẽ tham gia sâu rộng vào lĩnh vực xây dựng công trình công nghiệp, cơ sở hạ tầng, định hướng khách hàng tiềm năng là nhóm doanh nghiệp FDI và các dự án có nguồn vốn ODA. Việc bán cổ phần cho đối tác chiến lược nước ngoài là các nhà đầu tư có cùng ngành nghề có thể hỗ trợ lớn cho PHC trong tương lai.
Vào giai đoạn cuối năm 2021, nhiều cổ đông của PHC có cảm giác kế hoạch này không có gì quá tham vọng khi thị giá cổ phiếu PHC đã đạt trên 2x nhiều phiên. Nhưng kế hoạch phát hành với mức giá kỳ vọng lên tới 2x trong năm 2022 dường như khó có thể thực hiện, bởi sau cú sụt kinh hoàng vừa qua, thị giá PHC rớt xuống dưới mệnh giá. Những cổ đông nào tham gia phát hành thêm và mua đấu giá cổ phiếu PHC đều tạm thời lỗ.
Với mức chênh lệch rất lớn giữa thị giá và giá kỳ vọng phát hành được, rất khó để đối tác nước ngoài chấp nhận mua giá cao, vì họ là doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán, sẽ giải thích sao với cổ đông về việc “phóng tay” như vậy.
Tương tự, một doanh nghiệp trong lĩnh vực lương thực, thực phẩm cũng đang giậm chân tại chỗ trên bàn đàm phán với đối tác nước ngoài vì thị giá cổ phiếu hiện chỉ còn chưa đầy 60% so với mức đỉnh đạt được hồi cuối năm ngoái.
Nhưng giá cả chỉ là một yếu tố trong các cuộc đàm phán bán cổ phần cho đối tác nước ngoài. Một thương vụ M&A kéo dài ít nhất 1,5 năm, trong quá trình thương thảo có rất nhiều thay đổi về thời gian và cấu trúc thương vụ. Chưa kể, nhiều giao dịch đã đi đến bước cuối cùng mà các bên vẫn không thể chốt được và phải dừng lại, cho dù tốn kém không ít chi phí cho các nhà tư vấn.
Giới chủ công ty thủy sản trước đây thường trà dư tửu hậu về câu chuyện Minh Phú (mã MPC) đã từ chối “đám cưới” với CP (Thái Lan) vào phút chót khi ông Lê Văn Quang, Chủ tịch MPC e ngại về việc doanh nghiệp có thể bị thâu tóm thù địch. Không “cưới” được MPC, CP đã tìm "cô dâu" khác và cuối cùng chốt giao dịch với FMC vào năm 2021 sau thời gian tìm hiểu không hề ngắn.
Tại đại hội đồng cổ đông của một tập đoàn năng lượng - bất động sản mới đây, ông chủ tịch cũng nói với các cổ đông rằng sau 2 năm thương lượng với một nhà đầu tư châu Âu lớn, dù đã đến bước ký hợp đồng để chuyển vốn hơn 100 triệu USD, nhưng đến giây phút cuối cùng Hội đồng quản trị tập đoàn này đã quyết định ngừng giao dịch. Bởi lẽ, để có thể nhận 100 triệu USD, họ phải đánh đổi nhiều quyền lợi, tiềm năng phát triển bị giới hạn nhiều so với hiện nay.
“Đến hôm nay, nhiều doanh nghiệp Việt Nam có thể tự tin triển khai các dự án lớn, hợp tác sòng phẳng với các đối tác nước ngoài. Chúng tôi mở cửa doanh nghiệp và kêu gọi nhà đầu tư nước ngoài cùng tham gia, nhưng điều khoản hợp tác phải công bằng, tạo dựng giá trị cho các bên, trong đó có cổ đông của doanh nghiệp, chứ không gọi vốn bằng mọi giá”, ông chủ tịch chia sẻ với các cổ đông.
Có doanh nghiệp bất động sản trên sàn HOSE quy mô vốn điều lệ khoảng 3.000 tỷ đồng, vài năm trước gọi vốn chiến lược từ một quỹ lớn nước ngoài đã hoạt động hơn 20 năm tại Việt Nam.
Đến nay, quỹ nước ngoài muốn thoái vốn được giá cao, thúc doanh nghiệp phải có lợi nhuận đẹp, có giải pháp để thị giá cổ phiếu tăng nhưng lãnh đạo doanh nghiệp lại nghĩ “chả tội gì” và những nhà đầu tư am hiểu doanh nghiệp muốn bỏ vốn vào đây thì nghĩ phải đợi khi nào quỹ ngoại nói trên phát chán, thoái vốn, không vào thời điểm này dễ bị “úp bô”.
Những câu chuyện thực tế ở trên đã cho thấy doanh nghiệp Việt dù quy mô to hay nhỏ cũng không dễ dàng trong các thương vụ hợp tác với đối tác nước ngoài. Gọi vốn gián tiếp và sử dụng hiệu quả dòng vốn này thậm chí còn khiến lãnh đạo doanh nghiệp khá “đau đầu”.
Do thị trường chứng khoán Việt Nam được vận hành kém hiệu quả, giá cổ phiếu của các doanh nghiệp Việt Nam quá thấp, thấp đến nỗi các "tay săn mồi" nước ngoài đã nhắm đến con mồi nào, họ sẽ vào trả giá đến lúc các cổ đông buộc phải nhả ra.
Nhưng những khó khăn về vốn cũng lại là nguyên nhân chủ yếu khiến doanh nghiệp Việt Nam dễ dàng bị M&A với giá rẻ mạt.
Một chuyên gia tư vấn có nhiều năm kinh nghiệm ở các thị trường lớn trên thế giới đã nhận xét: “Do thị trường chứng khoán Việt Nam được vận hành kém hiệu quả, giá cổ phiếu của các doanh nghiệp Việt Nam quá thấp, thấp đến nỗi các ‘tay săn mồi" nước ngoài đã nhắm đến con mồi nào, họ sẽ vào trả giá đến lúc các cổ đông buộc phải nhả ra”.
Báo cáo “Các xu hướng M&A toàn cầu 2022” vừa cập nhật của hãng kiểm toán PwC cho thấy, dự kiến các thương vụ mua bán sáp nhập (M&A) trên quy mô toàn cầu nói chung và Việt Nam nói riêng sẽ tiếp tục sôi động dù có những yếu tố rủi ro tiềm ẩn về sự biến động của thị trường tài chính và vĩ mô.
Thống kê cho thấy năm 2021 là năm rất sôi động của hoạt động M&A trên toàn cầu, ghi nhận tổng khối lượng và giá trị giao dịch thương vụ đạt mức kỷ lục.
Giao dịch thương vụ đã ghi nhận kết quả kỷ lục trong năm 2021 tại mọi khu vực trên thế giới. Tính riêng khu vực châu Á - Thái Bình Dương đã ghi nhận tổng khối lượng giao dịch tăng 17% so với cùng kỳ năm trước đó.
 |
Theo ghi nhận, xu hướng hiện nay là các quỹ đầu tư tư nhân tiếp tục chiếm giá trị giao dịch cao, với 40% tổng giao dịch trong năm qua, tăng mạnh so với con số 25% trong 5 năm trước. Các quỹ đầu tư tư nhân cũng tham gia vào các thương vụ mang giá trị cao hơn, chiếm 45% trong tổng giá trị giao dịch năm 2021, so với chỉ 30% trong 5 năm qua.
 |
Thống kê cũng cho thấy tổng nguồn vốn của các quỹ tư nhân toàn cầu đạt 2.300 tỷ USD, cao hơn 14% so với đầu năm. Đây là cũng là lực thúc đẩy M&A trong năm 2022.
