Công ty Công nghệ và Tài nguyên Đất hiếm Trung Quốc thuộc sở hữu của tập đoàn quốc doanh Tập đoàn Đất hiếm Trung Quốc đã báo cáo doanh thu quý I giảm 5,4% so với cùng kỳ năm 2023, xuống còn 3,98 tỷ nhân dân tệ (550 triệu USD). Lợi nhuận ròng giảm 45,7% xuống 417,67 triệu nhân dân tệ. Công ty cho biết, ngành công nghiệp đất hiếm đang trải qua “giai đoạn cơ bản” được đặc trưng bởi sự hợp nhất nhanh chóng và điều chỉnh cơ cấu trên quy mô toàn cầu. Công ty cho biết điều này đã khiến giá giảm và làm xói mòn lợi nhuận.
Câu chuyện cũng tương tự trong ngành công nghiệp Trung Quốc. Mặc dù cho đến nay, Trung Quốc vẫn là nhà sản xuất khoáng sản đất hiếm hàng đầu thế giới – kim loại rất quan trọng đối với pin, ô tô điện và các sản phẩm công nghệ cao khác – nhưng các quốc gia khác đang tăng cường năng lực sản xuất của chính họ.
Dữ liệu mới nhất từ Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS) cho thấy trữ lượng toàn cầu của 17 nguyên tố đất hiếm ở mức 110 triệu tấn, trong đó Trung Quốc dẫn đầu với 44 triệu tấn – 40% tổng số. Theo sau Trung Quốc là Myanmar, Nga, Ấn Độ và Úc.
USGS cho biết, sản lượng năm 2023 cũng do Trung Quốc dẫn đầu, đạt 240.000 tấn, khoảng 2/3 sản lượng toàn cầu. Mỹ là nước sản xuất lớn thứ hai, tiếp theo là Myanmar, mỗi nước đều có sản lượng tăng gấp ba lần trong năm.
Nguồn tài nguyên đất hiếm Trung Quốc chỉ ra rằng “các quốc gia khác hiện đang chủ động xây dựng chuỗi cung ứng đất hiếm độc lập với Trung Quốc”, nêu bật những nỗ lực ở những nơi như Mỹ, Úc và Đông Nam Á. Đối với một số loại khoáng sản, chuỗi cung ứng “đã được thiết lập”.
 |
Trung Quốc dẫn đầu nguồn cung đất hiếm |
Do việc khai thác đất hiếm được chính phủ trung ương Trung Quốc quản lý chặt chẽ, nhiều công ty trong nước cũng đã nhập khẩu các sản phẩm đất hiếm và sản phẩm được sản xuất từ nước ngoài trong những năm gần đây. Kết hợp với nền kinh tế trong nước đang chậm lại gây áp lực lên nhu cầu, Công ty Công nghệ và Tài nguyên Đất hiếm Trung Quốc đã cảnh báo thêm về "nguy cơ" giá giảm.
Shenghe Resources Holding, một công ty đất hiếm khác cũng ghi nhận lợi nhuận ròng quý I giảm 79% so với cùng kỳ còn 332,73 triệu nhân dân tệ. Trong khi doanh thu tăng 6,7% nhờ khối lượng tăng, công ty cho rằng lợi nhuận ròng giảm mạnh là do "giá của các sản phẩm đất hiếm chính đang đi xuống và dao động". Công ty cũng chỉ ra “ảnh hưởng của sự khác biệt về cơ cấu trong cung cầu” trên thị trường đất hiếm. Về mặt nguồn cung, Công ty cho biết nhập khẩu từ những nơi như Myanmar đã “tăng mạnh”.
Dữ liệu chính thức từ hải quan Trung Quốc cho thấy rằng nhập khẩu các loại khoáng sản đất hiếm khác nhau dưới dạng sản phẩm oxit đã tăng khoảng 60% lên 11.000 tấn vào năm 2023.
Tuy nhiên, khi đề cập đến nhu cầu, Shenghe Resources cho biết, “tăng trưởng tương đối yếu” do bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như sự phục hồi kinh tế vĩ mô yếu hơn dự kiến, căng thẳng địa chính trị và đổi mới công nghệ. Công ty cho biết do áp lực cung cầu, giá bán trung bình hàng năm của oxit praseodymium-neodymium vào năm 2023 là 530.000 nhân dân tệ/tấn, giảm 36% so với năm 2022.
Tình hình cũng tương tự tại China Northern Rare Earth, công ty khai thác đất hiếm lớn nhất Trung Quốc tính theo sản lượng. Trong báo cáo thường niên được công bố vào đầu tháng 4, công ty cũng đề cập đến sự gia tăng nguồn cung cấp đất hiếm mới.
Công ty cho biết “vị trí và ảnh hưởng của Trung Quốc” đối với ngành này đã bị ảnh hưởng bởi “các mức độ sốc khác nhau” do các động thái ở Mỹ, Úc, Lào, Myanmar và châu Phi, là những nơi “đã có nhiều thỏa thuận cung cấp đất hiếm được thành lập, độc lập với Trung Quốc”.
Sau khi Trung Quốc nhận ra tầm quan trọng chiến lược của đất hiếm, họ đã tăng cường quản lý ngành này vào khoảng năm 2010. Chính quyền trung ương gọi đây là một trong sáu lĩnh vực phải đối mặt với tình trạng dư thừa công suất nghiêm trọng, trong đó việc hợp nhất được khuyến khích mạnh mẽ - cùng với các lĩnh vực khác là ô tô, thép, xi măng, xây dựng máy móc và nhôm.
Trung Quốc đã tăng cường hơn nữa sự kiểm soát của mình đối với ngành sau một loạt thương vụ hợp nhất và để lại bốn lĩnh vực chính. Vào cuối năm 2021, Tập đoàn Đất hiếm Trung Quốc được thành lập thông qua việc sáp nhập các công ty khai thác thuộc sở hữu nhà nước thuộc Tập đoàn Nhôm của Trung Quốc, China Minmetals và Tập đoàn Đất hiếm Ganzhou. Công ty hợp nhất được phân loại là "công ty trung tâm", một trong số ít hơn 100 tập đoàn ưu tú quy mô lớn do Hội đồng Nhà nước trực tiếp kiểm soát.
Nhưng trong khi sự tập trung của Trung Quốc vào lĩnh vực này có thể đã tăng cường sức mạnh cho những bên tham gia, thì điều đó cũng đã thúc đẩy các quốc gia khác phát triển chuỗi cung ứng của riêng họ, và tác động của việc này hiện đang được cảm nhận rõ ràng.
