Một vài tuần trước, các nhà phân tích đã tin rằng nền kinh tế toàn cầu đang phát triển mạnh mẽ. Nhưng giờ đây, họ lại đang lo lắng về một cuộc suy thoái sâu sắc do hậu quả từ sự sụp đổ của Silicon Valley Bank (SVB) và việc giải cứu Credit Suisse.
Các nhà phân tích tại JPMorgan Chase ví von: “Việc hạ cánh mềm giờ đây có vẻ khó xảy ra, với việc máy bay đang trong tình trạng quay cuồng (thiếu niềm tin của thị trường) và các động cơ sắp tắt (ngân hàng cho vay)”.
Trước sự hỗn loạn gần đây trong lĩnh vực ngân hàng, dữ liệu cho thấy GDP toàn cầu đang tăng với tốc độ hàng năm khoảng 3%. Ở các nước giàu, thị trường việc làm bùng nổ. Cho đến nay, có rất ít bằng chứng về sự thay đổi dữ liệu theo hướng tăng trưởng chậm hơn. Các biện pháp đo lường GDP hàng tuần của OECD đang ổn định. Chỉ số quản lý mua hàng ở các nền kinh tế phát triển đã cải thiện trong tháng 3. Trong khi đó, chỉ báo theo dõi tăng trưởng GDP toàn cầu theo định giá của thị trường tài chính (ví dụ như giá dầu và cổ phiếu theo chu kỳ) của UBS cho thấy mức tăng trưởng là 3,4% so với 3,7% trước khi SVB sụp đổ.
| |
Chỉ số quản lý mua hàng ở các thị trường phát triển |
Và vẫn còn quá sớm để kết luận rằng những biến cố đã chấm dứt. Các nhà phân tích của JPMorgan cho biết, có hai điều lo lắng. Đầu tiên là sự không chắc chắn. Nếu mọi người lo sợ một cuộc khủng hoảng ngân hàng và nỗi đau kinh tế đi kèm, họ có thể cắt giảm tiêu dùng và đầu tư.
Thứ hai liên quan đến tín dụng. Các tổ chức tài chính có thể rút lại việc cho vay do lo sợ thua lỗ, tước đi nguồn vốn rất cần thiết của các công ty. Tuy nhiên, có nhiều lý do để tin rằng cuộc khủng hoảng ngân hàng gần đây sẽ có tác động ít hơn so với nhiều người lo sợ.
Nghiên cứu được xuất bản bởi Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) vào năm 2013 cho thấy rằng, sự không chắc chắn tăng vọt có thể làm giảm mức tăng trưởng GDP hàng năm tới 0,5%, phần lớn là do các công ty trì hoãn đầu tư. Nếu một cú hích như vậy thành hiện thực, tăng trưởng toàn cầu sẽ giảm từ 3% xuống còn 2,5% trong năm nay.
Tuy nhiên, trừ khi tình trạng hỗn loạn tiếp tục diễn ra, nếu không thì tác động sẽ không đáng kể vì sự sụp đổ của ngân hàng không gây ấn tượng gì đáng ngạc nhiên đối với mọi người. Một cuộc khảo sát của Ipsos cho thấy rằng từ đầu năm nay đến giữa tháng 3, niềm tin của người tiêu dùng Mỹ thực sự tăng lên, ngay cả khi các công ty khởi nghiệp ở Thung lũng Silicon đã lo lắng rằng tiền của họ sẽ biến mất.
Một chỉ số đo lường yếu tố không chắc chắn bắt nguồn từ Đại học Stanford đã tăng lên một chút khi tình trạng hỗn loạn bắt đầu, nhưng đang giảm dần trở lại. Các tìm kiếm trên Google toàn cầu về các từ khóa liên quan đến “khủng hoảng ngân hàng” đã tăng vọt vào đầu tháng 3, nhưng cũng đã giảm trở lại. Có lẽ sau những năm dịch bệnh và xung đột vừa qua, những cuộc cãi vã trong ngành ngân hàng giống như một cuộc dạo chơi trong công viên. Hoặc có lẽ mọi người nghĩ rằng chính phủ sẽ can thiệp để bảo vệ họ.
Trong khi đó, nhiều nhà kinh tế lo lắng hơn về vấn đề thứ hai là tín dụng. Nếu các công ty không thể nhúng tay vào tài chính, họ không thể phát triển dễ dàng. Vào ngày 22/3, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell đã đề cập đến “rất nhiều tài liệu” khi được hỏi về mối liên hệ giữa các điều kiện tín dụng chặt chẽ hơn và hoạt động kinh tế. Trong những năm sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-2009, thị trường tín dụng bị phá vỡ đã kìm hãm cả sự phục hồi kinh tế ngắn hạn và tăng trưởng năng suất dài hạn.
| |
Lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp cấp đầu tư ở Mỹ |
Sau sự sụp đổ của SVB, thị trường vốn về cơ bản đã đóng băng. Từ ngày 11/3 đến ngày 19/3, các tập đoàn Mỹ không phát hành trái phiếu cấp đầu tư mới trong khi trước đó đã phát hành trung bình 5 tỷ USD mỗi ngày vào tháng 1 và tháng 2. Điều này gây ra sự kinh ngạc. Nhưng ít người nhận thấy rằng thị trường đã hồi phục trở lại. Trong những ngày gần đây, Brown-Forman, công ty sản xuất rượu và NiSource, một công ty tiện ích lớn đã huy động được số tiền lớn trên thị trường trái phiếu. Các công ty có thể đã tạm dừng phát hành trái phiếu mới để xem xét thị trường đã rõ ràng chưa. Có vẻ như tháng 3/2023 sẽ trở thành một tháng trung bình khá đối với việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp.
Tuy nhiên, thiệt hại đối với hệ thống ngân hàng gần như chắc chắn sẽ gây ra nhiều hậu quả hơn. Kể từ đầu tháng 3, giá cổ phiếu của các ngân hàng toàn cầu đã giảm 1/6. Bằng chứng học thuật cho thấy rằng, giá cổ phiếu giảm có xu hướng ảnh hưởng đến tăng trưởng cho vay. Các ngân hàng cũng có thể cắt giảm cho vay nếu họ nhận thấy dòng tiền gửi chảy ra ngoài hoặc nếu họ cần huy động vốn vì các nhà đầu tư nghi ngờ về sự an toàn của chúng.
Các ngân hàng trên khắp thế giới giàu có đang dần thắt chặt các tiêu chuẩn. Theo một báo cáo mới của Goldman Sachs, việc cho vay ngân hàng bị ảnh hưởng có nghĩa là mức tăng trưởng sẽ giảm khoảng 0,4% ở cả Mỹ và khu vực đồng euro. Tình trạng hỗn loạn có thể đã ảnh hưởng nặng nề hơn đến các ngân hàng Mỹ, nhưng nền kinh tế khu vực đồng euro phụ thuộc nhiều hơn vào hoạt động cho vay của ngân hàng. Điều đó có thể cắt giảm tăng trưởng toàn cầu hơn nữa từ 2,5% xuống khoảng 2%.
Mặc dù cuộc khủng hoảng ngân hàng gần đây hầu như không phải là tin tốt, nhưng nó không có khả năng đẩy nền kinh tế thế giới đến bờ vực sụp đổ, mặc dù mọi thứ vẫn có thể xấu đi. Việc phát hiện ra một ngân hàng sụp đổ khác có thể gây ra một vòng xoáy đi xuống. Các ngân hàng sẽ mất thời gian để xây dựng lại bảng cân đối kế toán và cho vay. Lãi suất tăng sẽ tiếp tục cản trở tăng trưởng cho đến khi các ngân hàng trung ương đánh giá công việc của họ đã hoàn thành.
Nhưng, cũng có những lực tác động theo hướng khác. Một là sự phục hồi của Trung Quốc. Các nhà kinh tế kỳ vọng nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sẽ tăng trưởng hơn 7% so với cùng kỳ trong quý hai năm nay. Trong khi đó, các nút thắt trong chuỗi cung ứng hầu như đã biến mất và giá năng lượng đã giảm. Do đó, theo The Economist, sẽ không có gì ngạc nhiên nếu khả năng phục hồi bất thường của nền kinh tế thế giới vẫn tiếp tục.