Hạ lãi suất, nguồn lực cho tăng trưởng
Sau cuộc họp với các ngân hàng thương mại, ngày 25/2/2025, Ngân hàng Nhà nước đã có công văn yêu cầu các tổ chức tín dụng và Ngân hàng Nhà nước chi nhánh các tỉnh, thành phố nghiêm túc triển khai các biện pháp nhằm ổn định mặt bằng lãi suất tiền gửi, phấn đấu giảm lãi suất cho vay, góp phần hỗ trợ người dân và doanh nghiệp.
Công văn của Ngân hàng Nhà nước được ban hành sau khi Thủ tướng Chính phủ ký Công điện số 19/CĐ-TTg (ngày 24/2/2025) gửi Thống đốc Ngân hàng Nhà nước về việc tăng cường thực hiện các giải pháp giảm lãi suất. Thủ tướng yêu cầu Ngân hàng Nhà nước thực hiện ngay việc thanh tra, kiểm tra các ngân hàng thương mại tăng lãi suất huy động trong thời gian qua và công bố lãi suất huy động, cho vay của các tổ chức tín dụng và kịp thời xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, báo cáo Thủ tướng kết quả thực hiện trước ngày 28/2/2025.
Gần nhất, ngày 1/3/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 05/CT-TTg về các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, đột phá thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, bảo đảm mục tiêu tăng trưởng cả nước năm 2025 đạt 8% trở lên. Chỉ thị tiếp tục nhấn mạnh các nhiệm vụ giao Ngân hàng Nhà nước trong việc kiểm soát diễn biến lãi suất huy động, cho vay của các ngân hàng thương mại; nghiêm cấm các ngân hàng thương mại tự do tăng lãi suất không theo định hướng, cạnh tranh không lành mạnh, không bình đẳng…
Trước chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước, nhiều ngân hàng thương mại đã giảm lãi suất đầu vào sau hai tháng đầu năm liên tục tăng lãi suất. Tính đến ngày 3/3/2025, có 10 ngân hàng thương mại đã điều chỉnh giảm lãi suất niêm yết đối với khách hàng thông thường (tại quầy), gồm BVBank, MSB, VietBank, Saigonbank, VIB, BAOVIET Bank, KienlongBank, BacA Bank, VietABank, PGBank. Bảy ngân hàng thương mại điều chỉnh giảm lãi suất tiền gửi trực tuyến và lãi suất một số chương trình, gồm KienlongBank, Eximbank, BVBank, VietBank, Saigonbank, VIB và VietABank.
Theo đó, mặt bằng lãi suất tiết kiệm các kỳ hạn giảm từ 0,2 - 0,4%/năm so với trước đó, cá biệt có ngân hàng giảm tới 0,7%/năm. Song song với điều chỉnh lãi suất huy động, các ngân hàng thương mại cũng cam kết giảm lãi suất cho vay để hỗ trợ nền kinh tế.
Các chuyên gia kinh tế đều chung nhận định, để đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8%, thậm chí hai con số, cần phải đẩy lượng tiền lớn, chủ yếu từ tín dụng vào lưu thông. Trong khi đó, muốn tăng nguồn vốn cho tín dụng, các nhà băng cần phải tăng huy động vốn, dẫn đến tăng lãi suất.
Ông Nguyễn Quang Thuân, Tổng giám đốc FiinRatings nhận định: “Mục tiêu tăng trưởng GDP 8% vào năm 2025 và đạt mức hai con số từ năm 2026 sẽ phụ thuộc rất lớn vào động lực và sự hồi phục của đầu tư từ khu vực tư nhân. Tuy nhiên, bài toán lớn vẫn là nguồn vốn cho tăng trưởng. Khi nền kinh tế Việt Nam vẫn phụ thuộc chủ yếu vào hệ thống ngân hàng, việc phân bổ tín dụng sẽ đóng vai trò then chốt”.
Lãi suất tăng, doanh nghiệp sẽ khó vay, tín dụng không tăng được và điều này cũng có thể khiến mục tiêu tăng trưởng GDP 8% khó đạt được. Vì vậy, theo ông Lê Hoài Ân, CFA, Founder IFSS, chuyên gia đào tạo và tư vấn hoạt động ngân hàng, “những mệnh lệnh hành chính được ban hành là điều có thể lý giải được”.
Thận trọng rủi ro
Xung quanh diễn biến của lãi suất huy động trong các tháng đầu năm, lãnh đạo cấp cao một ngân hàng thương mại chia sẻ, theo thông lệ, sau Tết Nguyên đán, một số ngân hàng thương mại sẽ đẩy mạnh huy động nguồn tiền nhàn rỗi trong dân cư (được rút ra để chi tiêu trong dịp Tết), đồng thời để chuẩn bị thanh khoản cho các kế hoạch kinh doanh năm mới nên lãi suất tiết kiệm có xu hướng tăng nhẹ. Sau đó, mặt bằng lãi suất sẽ xuống mức thấp hơn và ổn định trên diện rộng. Tuy nhiên, diễn biến trên thị trường năm nay có khác, bởi áp lực lên lãi suất vẫn hiện hữu.
Diễn biến đáng chú ý trên thị trường, dù thanh khoản liên ngân hàng dư thừa nhưng Ngân hàng Nhà nước vẫn bơm vốn với mục tiêu hạ lãi suất trên thị trường 2 nhằm giảm chi phí vốn cho các ngân hàng thương mại. Trong tuần từ ngày 24/2 - 28/2/2025, lãi suất VND liên ngân hàng các kỳ hạn từ 1 tháng trở xuống tăng mạnh qua các phiên. Chốt ngày 28/2/2025, lãi suất VND liên ngân hàng qua đêm bật tăng giao dịch ở mức 4,8%/năm (tăng 0,73%/năm); 1 tuần là 4,88%/năm (tăng 0,46%/năm); 2 tuần là 4,88%/năm (tăng 0,3%/năm); 1 tháng 4,93%/năm (tăng 0,15%/năm) so với cuối tuần trước.
Cũng trong tuần cuối của tháng 2, Ngân hàng Nhà nước chủ yếu kích hoạt kênh mua kỳ hạn trên thị trường mở (OMO) nhằm duy trì thanh khoản hệ thống ngân hàng ở mức hợp lý. Cụ thể, trên kênh mua kỳ hạn, có 89.860 tỷ đồng trúng thầu ở kỳ hạn 7 ngày, 14 ngày và 28 ngày, với lãi suất 4%/năm và 105.254 tỷ đồng đáo hạn, tương đương với việc Ngân hàng Nhà nước hút ròng 15.394 tỷ đồng. Cùng với đó, Ngân hàng Nhà nước phát hành mới 6.000 tỷ đồng tín phiếu kỳ hạn 7 ngày (lãi suất tín phiếu dao động từ 3,2 - 3,8%/năm) khi có 23.700 tỷ đồng tín phiếu đáo hạn, tương đương trả lại thị trường 17.700 tỷ đồng.
Chốt tuần 3/3/2025, Ngân hàng Nhà nước bơm ròng nhẹ 2.306 tỷ đồng trên thị trường mở, sau 2 tuần liên tiếp duy trì trạng thái hút ròng. Khối lượng lưu hành trên kênh mua kỳ hạn là 146.012 tỷ đồng và kênh tín phiếu là 5.150 tỷ đồng.
“Mục đích để các ngân hàng thương mại không tăng lãi suất huy động, nhưng hệ quả là tỷ giá sẽ tăng, bởi khoảng cách lãi suất VND - USD đang âm”, Giám đốc Khối Nghiên cứu một công ty chứng khoán nhận định.
Thực tế, thị trường ngoại hối đã có những xao động ngay trong tuần từ 24/2 - 28/2, tỷ giá trung tâm tiếp tục được Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh tăng mạnh. Chốt ngày 28/2, tỷ giá trung tâm được niêm yết ở mức 24.726 VND/USD, tăng 88 đồng/USD so với phiên cuối tuần trước đó. Ngân hàng Nhà nước niêm yết tỷ giá mua giao ngay ở mức 23.540 VND/USD, cao hơn 50 đồng/USD so với tỷ giá sàn; tỷ giá bán giao ngay được niêm yết mức 25.912 VND/USD, thấp hơn 50 đồng/USD so với tỷ giá trần.
Trước đó, VND đã có một khoảng thời gian tạm lắng trong tháng 1/2025 khi Tổng thống Trump không áp dụng thuế ngay từ ngày đầu tiên đối với Trung Quốc. Điều này đã khiến USD/VND rút khỏi mức cao kỷ lục gần 25.500, giảm xuống khoảng 25.100 trong suốt tháng 1. Tuy nhiên, sự bình ổn này nhanh chóng bị phá vỡ sau khi ông Trump công bố thuế đối với Mexico, Canada và Trung Quốc vào đầu tháng 2, khiến USD/VND tăng trở lại lên khoảng 25.300.
Với lập trường thận trọng hơn của Fed về việc cắt giảm lãi suất trong năm 2025, cùng những bất ổn từ thuế quan và Trung Quốc, USD/VND có khả năng duy trì xu hướng tăng. Theo dự báo mới nhất của Ngân hàng UOB, tỷ giá USD/VND trong quý I/2025 là 25.600; quý II/2025 là 25.800; quý III/2025 là 26.000; quý IV/2025 là 25.800; USD/VND nhiều khả năng sẽ tiếp tục được neo ở mức cao trong bối cảnh rủi ro toàn cầu vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.
Theo các chuyên gia, dư địa giảm lãi suất hiện không có nhiều, do đó, động thái giảm lãi suất huy động của các ngân hàng thương mại làm dấy lên lo ngại thanh khoản của các ngân hàng, đặc biệt là các ngân hàng nhỏ.
“Một điểm đáng lo ngại là nhiều ngân hàng vẫn có bộ đệm vốn mỏng”, ông Ivan Tan, Giám đốc Xếp hạng định chế tài chính S&P Global Ratings nói.
Vì vậy, để duy trì mặt bằng lãi suất thấp trong trung và dài hạn, các chuyên gia cho rằng, cần kiểm soát tốt lạm phát và tỷ giá. Trong tầm nhìn dài hạn hơn, cần phát triển mạnh hơn nữa thị trường vốn để làm đối trọng với hệ thống ngân hàng, tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh trong huy động vốn và cấp vốn ra nền kinh tế.