“Báo cáo Tác động của cuộc chiến Nga - Ukraine tới ngành gỗ Việt Nam hiện tại và tương lai” do Tổ chức Forest Trebds phối hợp với Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Vifores) công bố sáng 9/3/2022 cho thấy nhiều thông tin đáng chú ý.
Theo đó, Nga là quốc gia có nguồn tài nguyên rừng rất lớn, diện tích rừng 815 triệu ha và lượng gỗ khai thác hàng năm lên tới trên 200 triệu m3, tương đương 10% tổng lượng cung gỗ toàn cầu.
Số liệu thống kê từ ITC Trade Map cho thấy, mỗi năm Nga xuất khẩu trên 40 triệu m3 gỗ quy tròn là gỗ tròn và gỗ xẻ. Xung đột Nga - Ukraina đang diễn ra, khiến các nước phương Tây áp dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế cứng rắn đối với Nga, việc chặn các hoạt động thanh toán quốc tế của Nga chắc chắn sẽ tạo ra nhiều khó khăn cho các hoạt động xuất khẩu gỗ nguyên liệu từ Nga.
Hiện các hãng vận tải biển lớn như Maersk, Evergreen Line và Hapag-Lloyd đã ngừng hoạt động tại Nga nhằm phản đối chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine. Bên cạnh đó, làn sóng các công ty và tổ chức tẩy chay Nga ngày càng trở nên mạnh mẽ, tính đến ngày 7/3/2022, đã có 250 tổ chức và công ty tuyên bố rút khỏi các hoạt động tại Nga nhằm phản đối chiến dịch quân sự của Nga ở Ukranie.
Trong nhóm các công ty dừng hoạt động tại Nga có IKEA của Mỹ, là một trong những nhà cung cấp các mặt hàng gỗ lớn nhất toàn cầu, cũng là nhà cung cấp lượng gỗ nguyên liệu rất lớn cho các doanh nghiệp sản xuất đồ gỗ của Việt Nam.
"Nếu xung đột Nga - Ukraine kéo dài, nguồn cung gỗ từ Nga sẽ bị mất đi. Hụt về cung gỗ nguyên liệu trong khi cầu tiêu dùng về đồ gỗ tiếp tục gia tăng đẩy giá gỗ nguyên liệu tăng cao, tạo ra sự cạnh tranh khốc liệt về nguồn nguyên liệu", TS. Tô Xuân Phúc, chuyên gia của Forest Trebds nhận định.
Nhằm đối phó với những hệ lụy từ xung đột Nga - Ukraina, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam cho rằng, chủ động về nguồn nguyên liệu trong nước đóng vai trò quan trọng, nhằm giảm thiểu các bất ổn trong luồng cung gỗ nhập khẩu trong tương lai. Cần các cơ chế chính sách thu hút doanh nghiệp chế biến vào đầu tư tại các vùng nguyên liệu rừng trồng.
Những biến động trên thị trường nguyên liệu gỗ quốc tế, theo ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Tổng giám đốc CTCP Đầu tư Sao Thái Dương - SJF (Công ty mẹ của BWG Mai Châu), đang có những tác động lớn đến ngành gỗ tre Việt Nam.
Thứ nhất, sự thiếu hụt gỗ nguyên liệu đang thúc đẩy các doanh nghiệp sản xuất phải tìm nguồn vật liệu thay thế tương tự. Gỗ tre là vật liệu hoàn toàn có thể thay thế các loại gỗ nguyên liệu trong sản xuất các sản phẩm đồ gia dụng, nội thất và công nghiệp. Do vậy, trong 2 tuần gần đây, nhiều doanh nghiệp sản xuất trong nước và nước ngoài bắt đầu hỏi và nhờ BWG tư vấn xem vật liệu tre có thể thay thế được nguyên liệu gỗ không trong các sản phẩm họ vẫn đang sử dụng để sản xuất và xuất khẩu trước đây.
Mặt khác, xung đột khiến các nước châu Âu, Mỹ, Canada... đang phải chạy đua để nâng công suất khai thác dầu khí nhằm tiến đến dừng mua dầu của Nga hay tránh tối đa sự phụ thuộc vào Nga.
Hiện Mỹ và Anh ngày 9/3/2022 đã chính thức cấm vận nhập khẩu dầu từ Nga. Điều này dẫn đến việc một trong những sản phẩm công nghiệp có giá trị cao, chiếm đến 50% doanh thu của BWG Mai Châu là tấm lót đường bằng tre, đang cháy hàng. Sản phẩm này hiện được xuất đi Canada và hcâu Âu. Ngành sử dụng chính sản phẩm này là dầu khí.
Ở Mỹ, châu Âu và Canada, các mỏ dầu thường nằm ở trên đất liền và ở những vùng đất hoang sơ, không có đường vào. Để khai thác, các nhà sản xuất thường làm đường tạm vào mỏ, với thời gian dùng trong 2-3 năm theo vòng đời khai thác của mỏ. Đường này thường được làm bằng gỗ thông, sắt hay nhựa composite. Đây là thị trường ước tính giá trị khoảng 50 tỷ USD/năm.
SJF đã mất 6 năm nghiên cứu phát triển cùng đối tác Canada và đã thành công với sản phẩm tấm lót đường bằng tre đầu tiên và duy nhất trên thế giới. Ưu điểm vượt trội của tấm lót đường là độ đàn hồi và độ bền cao hơn nhiều so với gỗ và quan trọng hơn cả là thân thiện môi trường so với sắt hay gỗ và đặc biệt là nhựa.
Năm 2021 do cước vận chuyển lên quá cao nên sản phẩm này bị tạm dừng sản xuất và tồn kho khá nhiều. Khi xung đột Nga - Ukraine xảy ra, giá dầu tăng mạnh, các tập đoàn dầu khí ở khắp Châu Âu, Canada, Mỹ… đổ xô đi khai thác dầu để đáp ứng nhu cầu và tránh phụ thuộc vào Nga. Mỏ cũ và mới đều được khởi động lại, các nhà sản xuất cần tấm lót đường số lượng lớn, đã liên hệ với SJF đặt đơn hàng lớn và chấp nhận cước vận chuyển cao để có hàng.
Tấm lót đường do BWG nghiên cứu phát triển ứng dụng công nghệ ép khối nóng cán dập, là công nghệ tiên tiến giúp tạo ra các sản phẩm cứng nhất và độ bền cao nhất trong tất cả các sản phẩm từ tre. Các bó sợi tre trước khi ép thành tấm ở áp lực cao và nhiệt độ cao đã được xử lý qua các công đoạn hấp các-bon, sấy khô, bôi keo để chống mối mọt, chống mốc.
Tấm lót đường tre được ghép kỹ thuật với 3 lớp tre ép khối, mỗi lớp dày 2 cm tạo nên một kết cấu vững chắc chống lại được các điều kiện khắc nghiệt của tự nhiên cũng như môi trường, chịu trọng tải lớn kể cả với các loại xe bánh xích.
Ông Nghĩa cho biết, đối tác Canada của SJF đang khẩn cấp bay sang Việt Nam để đàm phán mua hết toàn bộ hàng tồn kho và đặt đơn hàng lớn cho cả năm 2022 cũng như bàn về việc đầu tư nâng công suất nhà máy dành riêng cho sản phẩm này. Nhà máy đang báo giá và lên kế hoạch sản xuất lớn trở lại.
Bên cạnh đó, do nguồn cung khan hiếm, các đơn hàng sản xuất gỗ tre nguyên liệu mà SJF cung cấp cho các nhà máy chế biến gỗ ở Việt Nam lâu nay, theo chia sẻ của ông Nghĩa cũng tăng trở lại. Có lẽ ngành thép xanh của Việt Nam đang tìm được “cơ trong nguy”.