Hút vốn ngoại vào chứng khoán, còn đất cho cải cách

Còn nhiều dư địa cho triển khai thêm các bước cải cách nhằm thu hút tốt hơn dòng vốn ngoại.

Kẹt nhiều thứ

Năm 2015, khá nhiều quy định nhằm đơn giản hóa thủ tục tham gia TTCK Việt Nam cho NĐT ngoại đã được thực thi. Cụ thể như việc bỏ quy định về hợp pháp hóa lãnh sự, không yêu cầu bản dịch tiếng Việt đối với hồ sơ xin cấp mã số giao dịch chứng khoán; quy định các đơn đăng ký, giấy chứng nhận cho NĐT nước ngoài bằng cả tiếng Việt và tiếng Anh trong các văn bản mới ban hành như Thông tư 123/2015 hướng dẫn hoạt động đầu tư nước ngoài trên TTCK Việt Nam, hay Thông tư 155/2015 về công bố thông tin trên TTCK.

Tuy nhiên, qua trực tiếp cung cấp dịch vụ cho NĐT nước ngoài, Ngân hàng HSBC Việt Nam ghi nhận nhiều phản ánh của NĐT nước ngoài về những khó khăn, vướng mắc mà họ đang gặp phải khi tham gia TTCK Việt Nam, với mong muốn Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) sớm có hướng tháo gỡ.

Cụ thể, liên quan đến hệ thống cấp mã số giao dịch chứng khoán trực tuyến cho NĐT nước ngoài của Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD), NĐT ngoại chưa thực sự cảm nhận được lợi ích của hệ thống này.

Lý do là theo quy định, hồ sơ xin cấp mã số giao dịch trực tuyến không còn yêu cầu bản dịch tiếng Việt như trước, nhưng vẫn còn các thành viên thị trường không chấp nhận tài liệu tiếng Anh, nên một số tài liệu vẫn phải dịch sang tiếng Việt. Thời gian cấp giấy chứng nhận mã số giao dịch chính thức còn kéo dài.

Nhà quản lý cần kiểm soát chặt trong quá trình triển khai quy định về cấp mã số giao dịch chứng khoán trực tuyến cho NĐT ngoại, để đảm bảo các bên liên quan không yêu cầu họ bổ sung những tài liệu không được quy định tại Thông tư 123/2015. Cũng cần có hướng dẫn cụ thể về những nội dung mà cơ quan quản lý muốn giám sát trong quá trình thanh tra, hậu kiểm các hồ sơ xin cấp mã số giao dịch, để minh bạch hơn việc triển khai quy định mới này.

Mặt khác, tuy các quy định trong lĩnh vực chứng khoán đã giảm thiểu thủ tục áp dụng đối với NĐT nước ngoài khi mở tài khoản giao dịch chứng khoán, nhưng hiện các thủ tục về mở tài khoản thanh toán, tài khoản góp vốn tại ngân hàng thương mại vẫn không có những cải cách tương ứng.

Điều này khiến cho các cải cách về cơ chế trong lĩnh vực chứng khoán khó phát huy hiệu quả trên thực tế. Để khắc phục tình trạng này, qua đó, góp phần tạo thuận lợi cho NĐT ngoại tham gia TTCK Việt Nam, Bộ Tài chính, UBCK và Ngân hàng Nhà nước cần phối hợp chặt chẽ trong thực thi các bước cải cách nhằm đảm bảo sự nhất quán giữa các quy định về các loại tài khoản này.

Phản ánh của NĐT nước ngoài còn cho thấy, họ đang bối rối và không thấy được những tiến bộ rõ rệt trong thực thi quy định về nới room. Lý do là vì hiện có quá nhiều điều kiện ràng buộc xung quanh việc áp dụng quy định này, trong khi các điều kiện này được áp dụng khác nhau giữa các ngành nghề mà không có một hướng dẫn đầy đủ và thống nhất. Giới đầu tư ngoại còn mong đợi, Việt Nam cần triệt để thực thi cam kết về giảm tỷ lệ sở hữu của nhà nước trong các DN, nhằm tăng tỷ lệ chứng khoán được tự do chuyển nhượng.

Ghi nhận đề xuất, kiến nghị chính đáng của NĐT nước ngoài, Chủ tịch UBCK Vũ Bằng cho biết, cơ quan quản lý sẽ xem xét tháo gỡ các vướng mắc trên, để thu hút tốt hơn dòng vốn ngoại tham gia TTCK Việt Nam trong thời gian tới. Riêng việc gỡ khó cho triển khai quy định nới room, UBCK xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong năm nay. Đến thời điểm này, UBCK đã xây dựng phương án cụ thể và sắp trình Bộ Tài chính để lấy ý kiến các thành viên thị trường, sớm đề xuất lên Chính phủ ban hành và áp dụng để trong năm nay tháo gỡ vướng mắc cho triển khai quy định mang tính đột phá này, qua đó cải thiện khả năng thu hút vốn ngoại cho TTCK. 

Hút vốn ngoại, còn “đất” cho cải cách

Theo cảm nhận của NĐT nước ngoài, nỗ lực của nhà quản lý trong việc tạo thuận hơn cho NĐT ngoại tham gia TTCK Việt Nam trong thời gian qua là đáng ghi nhận. Tuy nhiên, các cải cách này phần nhiều dừng lại ở nhận diện vướng mắc và ban hành chính sách, chứ chưa tạo nhiều đột phá trong triển khai trên thực tế. Điều này đồng nghĩa với việc, còn nhiều dư địa cho triển khai thêm các bước cải cách nhằm thu hút tốt hơn dòng vốn ngoại.

Bởi vậy, bên cạnh gỡ vướng để sớm đưa các chính sách đã ban hành vào cuộc sống, theo HSBC Việt Nam, NĐT nước ngoài đề xuất Bộ Tài chính, UBCK cần tập trung chỉ đạo, triển khai một số bước cải cách mới.

Liên quan đến hệ thống bỏ phiếu trực tuyến mà VSD có kế hoạch vận hành từ tháng 2/2016, NĐT nước ngoài đề xuất cho phép thành viên lưu ký được bỏ phiếu cho nhiều NĐT ngoại trong cùng một thao tác trên cơ sở NĐT ủy quyền cho ngân hàng lưu ký bỏ phiếu trực tuyến…

NĐT nước ngoài còn mong đợi nhà quản lý sớm có hướng dẫn cụ thể hơn cho họ sử dụng dịch vụ của ngân hàng lưu ký. Hiện đã có một số quy định mới về giao dịch theo hướng linh hoạt hơn, nhưng lại không áp dụng với NĐT nước ngoài như: giao dịch ký quỹ, mua bán chứng khoán trong ngày…

Nhà quản lý cần xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung về số dư tiền, chứng khoán theo từng mã số giao dịch, qua đó, cho phép CTCK xác nhận số dư trước khi đặt lệnh trong ngắn hạn và thay thế yêu cầu ký quỹ trước khi giao dịch bằng các biện pháp hạn chế rủi ro (mô hình đối tác trung tâm – CCP - với quỹ bảo đảm thanh toán và cơ chế mua vào bắt buộc) trong dài hạn. Áp dụng cơ chế thanh toán qua CCP cho TTCK cơ sở.

Ngoài việc chuyển chức năng thanh toán các giao dịch cổ phiếu trên Sở GDCK sang Ngân hàng Nhà nước, thì cần xây dựng một văn bản pháp luật chung về chính sách thuế áp dụng cho TTCK. Trong đó có quy định cơ chế áp dụng tự động việc ưu đãi thuế theo các hiệp định tránh đánh thuế hai lần cho NĐT nước ngoài. Nhà quản lý cũng cần đẩy nhanh tiến độ thực hiện, công bố rõ thời điểm dự kiến hoàn thành việc hợp nhất hai sở GDCK.

Thời gian qua, việc nâng hạng TTCK chủ yếu do UBCK triển khai, nên gặp nhiều khó khăn. NĐT ngoại đề xuất Chính phủ cần đóng vai trò chủ đạo để phối hợp các bộ, ngành có liên quan trong đẩy mạnh việc thực hiện kế hoạch nâng hạng TTCK trong bảng xếp hạng của MSCI. Đồng tình với kiến nghị này, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Xuân Hà chỉ đạo UBCK xây dựng một kế hoạch chi tiết theo hướng phân định rõ việc nào cần đề xuất Chính phủ hỗ trợ, việc gì Bộ Tài chính, UBCK và các thành viên thị trường phải khẩn trương hành động, để sớm mang lại kết quả...

Hữu Hòe