Những thành quả đạt được sau 15 năm hoạt động đang được HOSE phát huy để đưa Sở đến những tầm cao mới, đóng góp nhiều hơn vào sự phát triển thị trường tài chính nói riêng và nền kinh tế Việt Nam nói chung.
Trong lễ khai trương hoạt động của TTGDCK TP. HCM vào tháng 7/2000 có sự hiện diện của các lãnh đạo Chính phủ, trong đó có Phó Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt. Khi TTGDCK TP. HCM chuyển đổi mô hình hoạt động lên Sở GDCK TP. HCM vào tháng 8/2007, Phó Thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng, nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải đến trao quyết định và động viên cán bộ, nhân viên của Sở.
Cùng với sự động viên tinh thần to lớn đó, 15 năm qua, hàng loạt hoạt động đã được Sở GDCK TP. HCM đề xuất và áp dụng đầu tiên trên thị trường, góp phần nâng cao tính minh bạch, đa dạng hóa các chủng loại hàng hóa, cải tiến phương thức giao dịch và hội nhập sâu rộng với TTCK quốc tế, qua đó đảm bảo thị trường vận hành an toàn, hiệu quả, gia tăng quy mô và chất lượng hoạt động.
Nâng cao khối lượng và chất lượng hàng hóa niêm yết
Sau 2 cổ phiếu đầu tiên là REE và SAM niêm yết và giao dịch vào tháng 7/2000, TTGDCK TP. HCM đón nhận đợt trái phiếu chính phủ đầu tiên lên sàn vào tháng 8/2000, mở đầu cho các hoạt động đấu thầu phát hành trái phiếu chính phủ sôi động trên Trung tâm, sau đó là trên Sở GDCK Hà Nội (từ năm 2006).
Tháng 10 cùng năm, trái phiếu doanh nghiệp đầu tiên của BIDV được niêm yết, bổ sung vào danh mục hàng hóa vốn còn hạn chế trong giai đoạn đầu thành lập TTCK. Cổ phiếu và trái phiếu chính phủ là hai loại hàng hóa chính trong giai đoạn phát triển đầu tiên của TTCK Việt Nam. Năm 2004, chứng chỉ quỹ đóng đầu tiên được niêm yết và năm 2006, ngân hàng đầu tiên niêm yết trên Trung tâm là Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín.
Đứng trước bối cảnh hàng hóa trên TTCK còn hạn chế về số lượng và chất lượng cũng như sự tham gia và hiểu biết của nhà đầu tư chưa nhiều, TTGDCK TP. HCM đã phối hợp với UBND TP. HCM tổ chức Tuần lễ Chứng khoán từ ngày 12/5/2003 đến 17/5/2003 với mục đích quảng bá và giới thiệu TTCK đến với các doanh nghiệp và nhà đầu tư. Hoạt động này có sự tham gia đông đảo của cơ quan quản lý nhà nước cùng với các thành viên thị trường, mang lại nhiều hiệu ứng tích cực cho thị trường. Cùng năm 2003, giới hạn sở hữu cho nhà đầu tư nước ngoài được tăng lên 30% đối với cổ phiếu (so với mức 20% của giai đoạn trước) và không hạn chế với trái phiếu.
Sau 5 năm hoạt động, các hoạt động tổ chức giao dịch trên thị trường dần đi vào quỹ đạo, nhưng hàng hóa trên TTCK vẫn còn hạn chế, trong khi tiến độ cổ phần hóa các DNNN quá chậm và kém hiệu quả, TTGDCK TP. HCM đã lập đề án và mạnh dạn đề xuất việc bán đấu giá cổ phần các DNNN qua TTGDCK và được chấp thuận tổ chức thí điểm. Ngày 17/2/2005, cuộc bán đấu giá cổ phần DNNN cổ phần hóa của Vinamilk lần đầu tiên thực hiện qua TTGDCK TP. HCM, sau một loạt nỗ lực của Trung tâm trong việc chuẩn bị hệ thống, quy trình, quy chế… Phiên đấu giá này được tổ chức rất thành công, thu hút sự tham gia của nhiều nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài.
Sự thành công của cuộc đấu giá đầu tiên nêu trên đã lan tỏa và thúc đẩy nhiều DNNN khác đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa, thực hiện mục tiêu sắp xếp, cải cách DNNN mà Chính phủ đề ra. Tính đến nay đã có gần 350 doanh nghiệp thực hiện bán đấu giá cổ phần thành công qua Sở GDCK TP. HCM, thu về hơn 70.000 tỷ đồng, trong đó có rất nhiều tập đoàn, tổng công ty lớn thực hiện bán đấu giá qua Sở và tiến đến niêm yết như Vietcombank, Bảo Việt, PV Gas…
Đề xuất bán đấu giá cổ phần qua TTGDCK là một điển hình trong những hoạt động tiên phong của TTGDCK TP. HCM, có ý nghĩa to lớn trong việc thúc đẩy tiến trình cổ phần hóa các DNNN, giúp cho việc cổ phần hóa được diễn ra minh bạch, hiệu quả, tạo thêm hàng hóa cho TTCK, từ đó góp phần gia tăng hiệu quả trong việc quản trị doanh nghiệp và minh bạch thông tin.
Sau giai đoạn ban đầu thiên về gia tăng quy mô cho thị trường, chất lượng hàng hóa là yếu tố đã và đang được Sở GDCK TP. HCM chú trọng để TTCK có thể phát triển bền vững. Chất lượng hàng hóa thể hiện ở nhiều yếu tố, trong đó sự minh bạch của các công ty niêm yết và chất lượng quản trị công ty được Sở GDCK TP. HCM đặt làm mục tiêu hàng đầu trong hoạt động của Sở. Nhiều buổi hội thảo và tập huấn về quy định liên quan đến công bố thông tin, quản trị công ty, quản trị rủi ro… được Sở thường xuyên tổ chức, công tác giám sát tuân thủ chế độ báo cáo, công bố thông tin được Sở thực hiện nghiêm túc và chặt chẽ.
Cuộc bình chọn báo cáo thường niên cho các công ty niêm yết do Sở GDCK TP. HCM phối hợp với Báo Đầu tư Chứng khoán và Công ty Quản lý quỹ Dragon Capital tổ chức lần đầu tiên vào năm 2008 là một trong các hoạt động thiết thực để vinh danh các công ty niêm yết có báo cáo thường niên thể hiện xuất sắc các tiêu chí về minh bạch thông tin, quản trị công ty. Cuộc bình chọn này sau đó được thực hiện thường niên và mở rộng ra các doanh nghiệp niêm yết trên sàn Hà Nội, đồng thời bổ sung các tiêu chí về phát triển bền vững. Số lượng các doanh nghiệp niêm yết đăng ký tham dự cuộc bình chọn gia tăng qua các năm, chất lượng các báo cáo thường niên cũng nâng cao năm sau so với năm trước. Điều này thể hiện các doanh nghiệp ý thức được tầm quan trọng của minh bạch và quản trị công ty trong hoạt động hàng ngày của doanh nghiệp, là cơ sở để giúp doanh nghiệp và thị trường phát triển bền vững.
Nỗ lực tăng tính thanh khoản
Thị trường giao dịch thứ cấp thanh khoản tốt sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động phát hành trên thị trường sơ cấp. Với một TTCK thanh khoản tốt, các doanh nghiệp niêm yết vừa có một sân chơi để các cổ đông giao dịch cổ phiếu khi có nhu cầu, vừa có cơ hội để huy động vốn đầu tư phát triển sản xuất - kinh doanh. Để nâng cao thanh khoản trên thị trường, suốt 15 năm hoạt động, Sở GDCK TP. HCM đã đưa ra hàng loạt giải pháp về giao dịch và triển khai sản phẩm mới. Là Sở GDCK lớn nhất cả nước, HOSE có nhiều lợi thế trong việc triển khai các giải pháp về giao dịch và sản phẩm, để các giải pháp tiên phong này có những tác động sâu rộng đến thị trường.
Đến năm 2007, tại sàn giao dịch chứng khoán TP. HCM vẫn chỉ có một phương thức khớp lệnh là khớp lệnh định kỳ. Việc chuyển lệnh giao dịch vào hệ thống khớp lệnh trung tâm vẫn được thực hiện thủ công thông qua nhập lệnh tại sàn. Các phương thức này gây ra tình trạng ứ nghẽn lệnh và phát sinh nhiều rủi ro, đồng thời không phù hợp trong điều kiện thanh khoản thị trường đã được cải thiện. Tháng 7/2007, Sở GDCK TP. HCM chính thức triển khai khớp lệnh liên tục, kết hợp với khớp lệnh định kỳ vào phiên đóng cửa và mở cửa, giúp lệnh giao dịch được so khớp ngay khi đưa vào hệ thống. Đây là phương thức giao dịch tiên tiến mà phần lớn các Sở GDCK trên thế giới đều đã áp dụng. Tiếp đó, vào năm 2009, giao dịch trực tuyến được triển khai, thay thế việc nhập lệnh thủ công tại sàn, giảm thiểu rủi ro trong giao dịch và hỗ trợ giao dịch qua Internet. Các giải pháp giao dịch này đã làm thay đổi căn bản phương thức giao dịch trên thị trường, gia tăng thanh khoản và giúp các công ty chứng khoán triển khai thêm nhiều sản phẩm, dịch vụ mới.
Bên cạnh phương thức giao dịch, các giải pháp bổ trợ như lệnh giao dịch mới, kéo dài thời gian giao dịch cũng được triển khai trong suốt quá trình hoạt động của Sở GDCK TP. HCM, trở thành các chuẩn mực chung cho toàn TTCK Việt Nam. Năm 2003, lệnh ATO, ATC được triển khai bên cạnh lệnh giới hạn. Lệnh thị trường được triển khai vào năm 2012 khi trình độ của nhà đầu tư được nâng cao. Thời gian giao dịch cũng được kéo dài sang buổi chiều trong năm 2012 để tiệm cận với các thị trường trong khu vực và thế giới. Năm 2014, thanh khoản trên thị trường đạt bình quân hơn 2.100 tỷ đồng/ngày. Tuy phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, nhưng nền tảng kỹ thuật là yếu tố cần thiết để hỗ trợ gia tăng thanh khoản, đáp ứng nhu cầu đầu tư và giao dịch ngày càng gia tăng trên thị trường.
Đẩy mạnh triển khai các sản phẩm, dịch vụ mới
Nhu cầu đầu tư và giao dịch của nhà đầu tư ngày càng đa dạng, đầu tư và phòng ngừa rủi ro luôn được các nhà đầu tư kết hợp trong chiến lược đầu tư. Do đó, các sản phẩm mới như sản phẩm cấu trúc và phái sinh cần phải được nghiên cứu và triển khai để cung cấp các công cụ phòng ngừa rủi ro cho nhà đầu tư. Từ năm 2007, Sở GDCK TP. HCM đã nghiên cứu và xây dựng đề án triển khai sản phẩm phái sinh tại Việt Nam. Các sản phẩm khác như quỹ hoán đổi danh mục (ETF), chứng quyền (Covered Warrant), chứng chỉ lưu ký không có quyền biểu quyết (NVDR) cũng được Sở tập trung nghiên cứu và trình đề án lên cơ quan quản lý. Thành quả là vào năm 2014, sản phẩm chứng chỉ quỹ ETF đầu tiên của Việt Nam đã được niêm yết và giao dịch trên Sở GDCK TP. HCM. Sản phẩm này đánh dấu sự chuyển đổi trong chiến lược hoạt động của các quỹ đầu tư và mở ra chương mới cho các sản phẩm cấu trúc tại Việt Nam. Để ra đời sản phẩm này, Sở GDCK TP. HCM đã mất gần 2 năm để thực hiện các công tác chuẩn bị kể từ khi Thông tư 229/2012/TT-BTC hướng dẫn về việc thành lập và quản lý quỹ hoán đổi danh mục được Bộ Tài chính ban hành. Hiện tại, sản phẩm Covered Warrant đang được Sở GDCK TP. HCM và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đưa vào dự thảo Thông tư để trình cơ quan quản lý.
Cơ sở hàng hóa đa dạng, phong phú và thanh khoản tốt là điều kiện thuận lợi để Sở GDCK TP. HCM tiên phong triển khai các sản phẩm mới ra thị trường. Chỉ số VN30 tại Sở GDCK TP. HCM chiếm gần 60% giá trị vốn hóa của Sở và gần 53% giá trị vốn hóa toàn TTCK Việt Nam. Chính vì vậy, chứng chỉ quỹ ETF đầu tiên của Việt Nam dựa trên chỉ số VN30 có thể nhanh chóng giới thiệu ra thị trường. VN30 cũng là chỉ số đầu tiên của Việt Nam được tính toán theo phương pháp có điều chỉnh tỷ lệ cổ phiếu tự do chuyển nhượng từ năm 2012, có phương pháp sàng lọc phù hợp để trở thành chỉ số đầu tư tin cậy cho các quỹ đầu tư. Các chỉ số tiếp theo trong HOSE Index được triển khai vào 2014, giúp hoàn chỉnh cấu trúc bộ chỉ số tại Sở GDCK TP. HCM, phân khúc theo quy mô giá trị vốn hóa thị trường. Để chuẩn bị cho sự ra đời của chỉ số ngành, Sở GDCK TP. HCM đã tiến hành phân ngành cho các công ty niêm yết từ năm 2009 và áp dụng các chuẩn mực quốc tế trong việc phân ngành để các chỉ số ngành dễ dàng tham chiếu và so sánh với các chỉ số quốc tế.
Chú trọng xây dựng cơ sở hạ tầng và duy trì chất lượng hoạt động
Vận hành thị trường an toàn, hiệu quả, hạn chế thấp nhất những rủi ro xảy ra là mục tiêu hoạt động Sở GDCK TP. HCM. Năm 2009, Sở GDCK TP. HCM chính thức áp dụng hệ thống kiểm soát nội bộ theo tiêu chuẩn quản lý chất lượng ISO 9001:2008. Hệ thống này đảm bảo mọi hoạt động của Sở bao gồm hoạt động đấu giá, giao dịch, niêm yết được vận hành và kiểm soát một cách chặt chẽ với một quy trình thống nhất. Trong nỗ lực phát triển cơ sở vật chất kỹ thuật cho TTCK, Sở GDCK TP. HCM đã xây dựng và khai trương tòa nhà văn phòng làm việc mới Exchange Tower vào tháng 7/2014 với diện tích xây dựng hơn 26.000 m2, chuẩn bị sẵn nơi làm việc cho Sở GDCK Việt Nam trong tương lai. Trung tâm dữ liệu dự phòng hiện đại đang được xây dựng tại Công viên phần mềm Quang Trung và sẽ hoàn thành trong năm 2015, kỷ niệm 15 năm hoạt động của Sở. Dự án công nghệ thông tin tích hợp cho toàn bộ TTCK Việt Nam do Sở GDCK TP. HCM là chủ đầu tư cũng đang được tích cực triển khai, dự kiến hoàn tất vào cuối năm 2016, sẽ là nền tảng then chốt tiếp theo cho mục tiêu tái cấu trúc thị trường, triển khai TTCK phái sinh và áp dụng các chuẩn mực, thông lệ tốt của khu vực và thế giới vào hoạt động giao dịch chứng khoán tại Việt Nam.
Tăng cường hợp tác quốc tế
TTCK Việt Nam phát triển sau so với nhiều thị trường trên thế giới, vì vậy, học tập kinh nghiệm quốc tế, hợp tác và hội nhập sẽ giúp TTCK Việt Nam phát triển nhanh, thu hẹp khoảng cách với các thị trường tiên tiến, đồng thời góp phần thực hiện các cam kết hội nhập của Việt Nam. Nhận thức được vấn đề này, Sở GDCK TP. HCM luôn chủ động trong các hoạt động hợp tác quốc tế. Cụ thể, Sở GDCK TP. HCM tham gia hợp tác với các Sở GDCK ASEAN từ năm 2007, Hiệp hội các Sở GDCK châu Á và châu Đại Dương (AOSEF) từ năm 2008, trở thành thành viên đầy đủ của Liên đoàn các Sở GDCK thế giới (WFE) vào năm 2013. Vừa qua, Sở GDCK TP. HCM chính thức tham gia Sáng kiến các Sở GDCK phát triển bền vững nhằm khẳng định hơn nữa mục đích hướng đến phát triển bền vững của TTCK Việt Nam. Ngoài ra, HOSE còn có quan hệ hợp tác với 17 TTCK trên thế giới, trong đó có 4 thị trường thuộc khối G7. Với các mối quan hệ đã và đang được tạo dựng, Sở GDCK TP. HCM có nhiều cơ hội để học hỏi kinh nghiệm từ các Sở bạn trong quá trình tổ chức và quản lý TTCK.
Những đóng góp của Sở GDCK TP. HCM trong việc phát triển TTCK tập trung, nâng cao vai trò và vị thế của TTCK Việt Nam trong nền kinh tế đất nước và trên bản đồ thế giới đã được các thành viên thị trường, các nhà đầu tư, đặc biệt là lãnh đạo Nhà nước, lãnh đạo Chính phủ ghi nhận. Năm 2005 và 2010, Sở GDCK TP. HCM vinh dự đón nhận Huân chương Lao động hạng Ba và Huân chương Lao động hạng Nhất nhân kỷ niệm 5 năm và 10 năm hoạt động.
Nhìn lại 15 năm hoạt động, Sở GDCK TP. HCM có thể tự hào rằng, Sở đã thực hiện tốt sứ mệnh tiên phong của mình trên TTCK. Đây là nền tảng cho những thành quả mà Sở đã đạt được và sẽ tiếp tục phát huy để đưa Sở đến những tầm cao mới, đóng góp nhiều hơn vào sự phát triển của thị trường tài chính nói riêng và nền kinh tế Việt Nam nói chung.
