Nếu thiếu một quan điểm đầu tư nhất quán, nhà đầu tư dễ ở trong tình trạng luôn luôn thay đổi chiến lược.
Đã đến lúc, nhà đầu tư nên hiểu biết sâu hơn về thị trường và có một chiến lược đầu tư nhất định. Loạt bài viết này của nhà nghiên cứu về tài chính, ông Lâm Minh Chánh, cộng tác viên thường xuyên của ĐTCK, sẽ góp phần giúp nhà đầu tư nắm bắt những trường phái và chiến lược đầu tư cơ bản, từ đó có thể chọn ra một trường phái và một chiến lược đầu tư thích hợp cho mình.
Trường phái đầu tư: cách nhìn nhận thị trường khác nhau
Theo giáo sư Damodaran, tác giả hàng đầu về đầu tư và định giá trên thế giới, để thành công, hay chính xác hơn để đạt kết quả đầu tư vượt trội so với những nhà đầu tư trung bình khác, nhà đầu tư phải xác định cho mình một quan điểm đầu tư nhất định. Trường phái hay quan điểm đầu tư (investment philosophy) là cách suy nghĩ nhất quán và có hệ thống về thị trường, về nguồn gốc của thị giá, về hành vi của các nhà đầu tư, về mọi vấn đề liên quan đến thị trường, và quan trọng nhất là những kiểu "lỗi" của thị trường. Mỗi quan điểm đầu tư sẽ nhìn thấy những kiểu "lỗi" khác nhau và khai thác những lỗi này để tạo ra lợi nhuận.
Cùng trên một thị trường nhưng nhà đầu tư với phương thức hay quan điểm đầu tư khác nhau sẽ có cảm nhận khác nhau và vì thế sẽ hành động hoàn toàn khác nhau tại cùng một thời điểm. Ví dụ, trong quý IV này, rất nhiều nhà đầu tư đang mua vào cổ phiếu với số lượng lớn vì tin rằng, thị giá đang ở xu hướng đi lên. Thế nhưng, cũng có rất nhiều nhà đầu tư đang bán ra với số lượng cũng khá lớn vì họ tin rằng, thị giá đã đạt đến ngưỡng cao của nó. Cũng có nhà đầu tư không mua hay bán gì cả vì họ cho rằng, thị giá đang bắt đầu vượt giá trị nội tại của chúng.
Tại sao phải có một quan điểm đầu tư nhất định?
Nếu thiếu một quan điểm đầu tư nhất quán, nhà đầu tư dễ bị ở trong tình thế luôn luôn thay đổi chiến lược đầu tư để tìm kiếm một chiến lược đầu tư tốt nhất. Vừa mới áp dụng chiến lược này nhưng chưa thấy thành công thì lại có khuynh hướng bỏ qua để áp dụng chiến lược đầu tư khác. Khi làm như vậy, nhà đầu tư sẽ rơi vào một trong 3 trường hợp. Trường hợp xấu nhất, họ thường xuyên không thành công với những sự thay đổi. Trong số những chiến lược mà họ "thử" và "sai" có thể có chiến lược thích hợp với người khác, nhưng không thích hợp với họ, hoặc có những chiến lược cần có thời gian cần thiết để sinh lợi. Việc vội vã thay đổi chiến lược đầu tư, đôi khi sẽ cuốn một nhà đầu tư không may mắn vào chuỗi thua lỗ nối tiếp nhau. Trường hợp khả quan hơn, nhà đầu tư có thể thắng nhiều hơn thua. Tuy thế, kết quả đầu tư của họ chắc chắn không cao bằng nhà đầu tư với một chiến lược đầu tư cố định, vì việc liên tục thay đổi chiến lược dẫn đến sự thay đổi danh mục, làm tăng chi phí giao dịch, tăng khoản thuế phải nộp (Việt Nam sẽ áp dụng thuế trong tương lai gần)… sẽ làm giảm hiệu quả đầu tư. Trường hợp khả quan nhất, nhà đầu tư luôn thắng khi áp dụng các chiến lược đầu tư khác nhau, mặc dù họ cũng không biết rõ tại sao họ thắng. Nhưng đó chỉ là may mắn tạm thời, nếu kéo dài "cuộc chơi", chắc chắn họ cũng sẽ rơi vào 1 trong 2 trường hợp trên.
Nói một cách khác, việc không có một quan điểm đầu tư, một sự suy nghĩ logic và nhất quán về thị trường, vì thế phải thay đổi từ chiến lược đầu tư này sang chiến lược đầu tư khác, nhà đầu tư đã phó thác việc đầu tư của mình cho sự may rủi, thử và sai. Trong khi đó, với một hay hai phương thức đầu tư nhất quán, với sự tin tưởng cao và nhất quán vào quan điểm, nhận định của mình, nhà đầu tư có thể tự nắm lấy "vận hội" của chính mình.
Các phương thức đầu tư cơ bản
Thứ nhất, phương thức đầu tư giá trị (value investing philosophy): phương thức đầu tư này cho rằng, thị trường không hoàn toàn hiệu quả, và vì thế thị giá của cổ phiếu đôi khi sẽ không thể hiện đúng giá trị nội tại của nó. Nhà đầu tư theo phương thức đầu tư giá trị sẽ mua những cổ phiếu undervalued, tức là những cổ phiếu có giá trị nội tại cao hơn thị giá, hoặc có chỉ số P/E thấp hơn so với những cổ phiếu tương tự. Nhà đầu tư áp dụng phương thức đầu tư giá trị thường áp dụng một trong những chiến lược đầu tư sau: chiến lược đầu tư giá trị nội tại (intrinsic value investing); chiến lược đầu tư giá trị tương quan (relative value investing); chiến lược đầu tư giá trị - đối nghịch (contrarian value investing); chiến lược đầu tư giá trị của nhà đầu tư chủ động (activist value investing).
Thứ hai, phương thức đầu tư tăng trưởng (growth investing philosophy): quan điểm đầu tư tăng trưởng cũng tương tự như quan điểm đầu tư giá trị, tức là đầu tư những cổ phiếu có giá trị nội tại cao hơn thị giá. Điều khác nhau là phương thức đầu tư tăng trưởng, thay vì chọn những cổ phiếu có P/E thấp, lại tập trung vào cổ phiếu có P/E cao hơn so với những cổ phiếu tương tự, với kỳ vọng rằng, tốc độ tăng trưởng mạnh của cổ phiếu sẽ giúp đưa giá trị nội tại, tức là giá trị hiện tại của các dòng tiền thu được trong tương lai, cao hơn giá mua cổ phiếu lúc này. Một số chiến lược trong phương thức đầu tư này là: chiến lược đầu tư tăng trưởng thụ động (passive growth investing); chiến lược đầu tư tăng trưởng - công ty vốn hoá nhỏ (Small Cap Investing); chiến lược đầu tư tăng trưởng của nhà đầu tư chủ động (activist growth investing).
Thứ ba, đầu tư trường phái kỹ thuật (technical analysis investing philosophy): quan điểm đầu tư này cho rằng, hoặc là giá trị nội tại không tồn tại, hoặc nếu tồn tại thì phải bằng với thị giá và thị giá sẽ diễn tả tâm lý của con người, và vì thế có khả năng lặp lại. Các nhà đầu tư theo phương thức này dùng một trong những chiến lược sau để dự đoán thị giá và ra quyết định đầu tư: chiến lược phân tích kỹ thuật (technical analysis and charting); chiến lược dùng sóng Elliot - số Fibonacci (Elliot wave and Fibonacci series); chiến lược đi theo xu hướng (trend following).
Thứ tư, phương thức đầu tư theo thông tin (information investing philosophy): những nhà đầu tư theo phương thức này cũng không quan tâm đến giá trị nội tại mà chỉ quan tâm đến thị giá. Họ ra quyết định đầu tư dựa vào những thông tin quan trọng, những thông tin có thể làm thay đổi thị giá, với 2 chiến lược là: chiến lược đầu tư thông tin - thông tin phản ứng chậm (slow learning market); chiến lược đầu tư thông tin - phản ứng thái quá (overreacting market).
Thứ năm, phương thức đầu tư cơ lợi (arbitrage investing philosophy): đây là quan điểm đầu tư không rủi ro, tức là cùng lúc sẽ mua vào và bán ra cùng một cổ phiếu hay cổ phiếu tương tự. Ví dụ, nhờ vào việc thiếu thông tin của cổ phiếu dạng OTC, cùng một lúc nhà đầu tư có thể đặt lệnh mua cổ phiếu A với giá 40 và đặt lệnh bán cổ phiếu đó với giá 41 và kiếm được lợi nhuận, tuy nhỏ nhưng không rủi ro.
Thứ sáu, phương thức đầu tư theo chỉ số (index investing philosophy): phương thức này cho rằng, thị trường là hiệu quả, và vì thế không nên chọn những cổ phiếu "tốt" hơn thị trường. Cách đầu tư hiệu quả nhất là chọn một danh mục đầu tư có cổ phiếu thể hiện được chỉ số của thị trường. Danh mục đầu tư sẽ lên xuống tương tự như chỉ số index.
Bài thứ 2 tác giả sẽ trình bày sâu về phương thức và các chiến lược đầu tư cũng như giới thiệu cách tính giá trị nội tại cơ bản dành cho các nhà đầu tư không chuyên về tài chính.
