Ông có thể cho biết, hệ thống giám sát tự động sẽ thực hiện như thế nào, có gì khác so với hiện nay?
Hệ thống được trang bị động cơ báo động có thể cài tham số kỹ thuật với các thiết bị phát hiện báo động được xác định trước. Những báo động xác định trước bao gồm các hoạt động mua bán tay trên, "bơm" hàng và "xả" hàng, giao dịch giả, giao dịch nội gián. Hệ thống sẽ chỉ ra những giao dịch nghi vấn để tạo điều kiện cho cơ quan chức năng kiểm tra, điều tra. Hệ thống này được khuyến nghị mua và xây dựng độc lập với hệ thống giao dịch lõi tại Trung tâm, có thể được cải tiến khi có thêm kinh nghiệm.
Trên thực tế, HASTC đã xây dựng hệ thống giám sát, là một trong những cấu phần của hệ thống giao dịch hiện nay. Tuy nhiên, với khối lượng giao dịch ngày càng nhiều, dạng giao dịch ngày càng phức tạp, hệ thống giám sát chưa đủ để bao quát thị trường, đây chính là cơ sở để các chuyên gia tư vấn xây dựng hệ thống giám sát. Hệ thống này được khuyến nghị xây dựng chung cho cả hai sàn, nếu được sử dụng chung như vậy thì sẽ có tác dụng công bằng với thị trường và nhà đầu tư, song thực hiện có phức tạp ở chỗ, giám sát có nhiều tiêu chí khác nhau, có tiêu chí thực hiện trực tuyến ngay khi đang giao dịch, có tiêu chí thực hiện sau nhiều ngày nhưng nguyên tắc chung là khi phát hiện bất kỳ nghi ngờ nào cũng phải xác định là có vi phạm hay không.
Một hệ thống giám sát tự động như vậy có đòi hỏi đầu tư mạnh vào đội ngũ chuyên gia giám sát?
Đối với các sở giao dịch, nhiệm vụ giám sát thị trường là hàng đầu, vì vậy cơ quan nào cũng phải xây dựng bộ máy để phát hiện những giao dịch nghi vấn, trên cơ sở đó báo cáo cơ quan cấp trên xem có vi phạm, vi phạm đến mức độ nào, xử phạt hay phải mời cơ quan điều tra vào cuộc. Nói chung là giám sát nhiều cấp. Tuy vậy, hệ thống không thể thay con nguời, mà chỉ là công cụ để hỗ trợ giám sát. Khi thị trường càng phát triển, nhà đầu tư càng trở nên hiểu biết, vi phạm cũng tinh vi hơn nên yếu tố quan trọng nhất vẫn là con người, khi có cơ sở rồi thì tiếp tục tìm hiểu và đi đến kết luận, nếu chỉ dừng lại ở tìm hiểu vụ việc mà không điều tra tiếp theo thì khó xử lý vi phạm. Vấn đề này tuy rất khó khăn nhưng Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) cũng đang muốn tập trung xử lý, trước mắt Ủy ban đã lập một ban mới gọi là Ban giám sát, giám sát hoạt động giao dịch tại cả Trung tâm, Sở giao dịch, công ty phát hành. Cá nhân tôi cho rằng, việc giám sát ngày càng nâng cao thì thị trường minh bạch hơn, có tác dụng răn đe nhất định những người vi phạm.
Với HASTC, đội ngũ cán bộ giám sát được đầu tư ra sao?
Phòng giám sát giao dịch tại HASTC có 7 người, công việc rất nhiều bởi trước đây chỉ có 6 công ty niêm yết nhưng giờ đã hơn 100 công ty; trước đây giá trị giao dịch mỗi phiên có 2 tỷ đồng giờ là hơn 200 tỷ đồng, có phiên 700 - 800 tỷ đồng. Nếu có sự hỗ trợ của công cụ, phần mềm tự động thì số lượng cán bộ giám sát không cần nhiều nhưng cần tinh, có kinh nghiệm, trình độ giám sát tốt. Bản thân cán bộ giám sát của Trung tâm cũng như của UBCKNN đang tham gia nhiều lớp hỗ trợ đào tạo của các tổ chức nước ngoài.
Phát hiện được sai phạm rồi, các Sở, Trung tâm giao dịch có thẩm quyền xử phạt đến đâu?
Hiện UBCKNN cũng mới chỉ được phép xử phạt vi phạm hành chính và mức phạt tiền so với các ngành khác là lớn nhưng với TTCK còn rất nhỏ. Nếu xử lý hình sự thì đó là vụ việc nghiêm trọng đến mức phải có các cơ quan điều tra vào cuộc, chứ không dừng ở Trung tâm hay Sở. Ở nhiều nước, trách nhiệm của Sở và Trung tâm chỉ dừng ở việc phát hiện lỗi, nếu có thỏa thuận giữa bên vi phạm với người bị hại thì Sở hoặc Trung tâm đứng ra làm trung gian. Hiện HASTC chỉ có thể nhắc nhở, cảnh cáo, cao nhất là đình chỉ giao dịch, chứ phạt tiền hay các hình thức phạt bổ sung thì chưa có.