Việt Nam vẫn còn thiếu vắng một thị trường mua bán nợ chính thức thực sự
Sẵn sàng cho chặng đường dài
Mới đây, Quốc hội đã chấp thuận việc kéo dài thời hạn áp dụng Nghị quyết 42/2017/QH14 (thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng).
Việc gia hạn có ý nghĩa tích cực trong bối cảnh không chỉ Nghị quyết 42/2017/QH14, mà cả Thông tư 14/2021/TT-NHNN sẽ hết hiệu lực trong vài tháng tới, khiến áp lực xử lý nợ xấu của hệ thống các tổ chức tín dụng dự kiến kể từ quý II/2022 là rất lớn.
 |
TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia kinh tế |
Thực tế, sau hơn hai năm bùng phát trên toàn cầu, đại dịch Covid-19 đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế - xã hội. Các doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn trong sản xuất - kinh doanh, nhiều doanh nghiệp phải tạm dừng hoạt động hoặc hoạt động cầm chừng, vừa sản xuất vừa chống dịch; chuỗi cung ứng đứt gãy, chi phí nguyên vật liệu và vận chuyển tăng cao… Nhiều doanh nghiệp thua lỗ, không trả được nợ ngân hàng. Mặc dù Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Thông tư 01, Thông tư 03 và Thông tư 14 về việc cơ cấu lại nợ, miễn, giảm lãi, giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19, nhưng nợ xấu vẫn có xu hướng tăng cao.
Báo cáo tài chính hợp nhất của một số ngân hàng thương mại cho thấy, nợ xấu (nhóm 3, 4, 5) trong năm 2021 tăng hàng nghìn tỷ đồng so với năm 2020 do nhiều khách hàng không trả được nợ. Đơn cử, số dư nợ xấu tại VPBank tăng 60%; tại VietinBank tăng 49%, tại VIB tăng 58%, tại HDBank tăng 43%… Bình quân số dư nợ xấu của 28 ngân hàng thương mại niêm yết và Agribank tăng 17,3% so với năm 2020.
Còn số liệu của Ngân hàng Nhà nước cho biết, năm 2021, tỷ lệ nợ xấu nội bảng là 1,9% (cuối năm 2020 ở mức 1,69%, tương đương tăng 0,21%); tỷ lệ nợ xấu nội bảng, nợ bán cho VAMC chưa xử lý và các khoản nợ tiềm ẩn trở thành nợ xấu là 3,79%. Nếu tính cả các khoản nợ đến hạn chưa thanh toán được cơ cấu lại theo các Thông tư 01, Thông tư 03, Thông tư 14 cũng như nguy cơ chuyển thành nợ xấu thì tỷ lệ này có thể tăng lên 7,31%.
Chính vì vậy, việc kéo dài thời hạn áp dụng Nghị quyết số 42 đến ngày 31/12/2023 là bước đệm để Chính phủ nghiên cứu, đề xuất xây dựng Luật về xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng.
Trao đổi với Đặc san Ngân hàng, TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia kinh tế nhận định, trong điều kiện còn nhiều tác động tiêu cực như hiện nay, nếu không áp dụng một số chính sách đặc thù sẽ ảnh hưởng lớn đến quá trình xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng/VAMC, cũng như quá trình tái cơ cấu tổ chức tín dụng. Vì vậy, việc kéo dài Nghị quyết 42 là điều rất cần thiết để có thời gian chuẩn bị cho sắc luật có hiệu lực pháp lý cao hơn, xử lý vấn đề nợ xấu một cách triệt để, với thời gian và tiến độ nhanh hơn.
“Các tổ chức tín dụng thực hiện xử lý nợ xấu và xử lý tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu dựa trên quy định của Luật về xử lý nợ xấu sẽ đảm bảo cơ sở pháp lý có hiệu lực cao tương ứng với các luật khác để khắc phục được những hạn chế, rào cản pháp lý trong thực tiễn thực hiện Nghị quyết 42 hiện nay”, TS. Hiếu nêu quan điểm.
Luật hoá Nghị quyết 42, tại sao không?
Viện dẫn kinh nghiệm quốc tế, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV Cấn Văn Lực cho biết: “Hướng luật hóa, hoàn thiện khung pháp lý xử lý nợ xấu được các nước trên thế giới rất quan tâm, bởi thực tế, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, nợ xấu của hệ thống tài chính cũng trở thành mối lo ngại lớn cho nhiều nền kinh tế lớn”.
Việc kéo dài Nghị quyết 42 là điều rất cần thiết để có thời gian chuẩn bị cho sắc luật có hiệu lực pháp lý cao hơn.
TS. Nguyễn Trí Hiếu, Chuyên gia kinh tế
Mới đây nhất, để tạo tiền đề giải quyết nợ xấu, Liên minh châu Âu (EU) vừa thông qua chỉ thị về đối tượng cung cấp dịch vụ tín dụng và đối tượng mua các khoản tín dụng (Directive (EU) 2021/2167 on credit servicers and credit purchasers), hay còn gọi là chỉ thị nợ xấu (the Non-Performing Loans Directive), có hiệu lực từ ngày 28/12/2021. Chỉ thị này cùng với các hành động khác của các cơ quan có thẩm quyền châu Âu sẽ cung cấp khung khổ pháp lý và các yêu cầu chung để góp phần tạo ra một thị trường thứ cấp thống nhất, thích hợp cho các tổ chức tín dụng xử lý nợ xấu trên bảng cân đối kế toán và giảm thiểu rủi ro tích lũy nợ xấu trong tương lai.
Trong khi đó, thực tế triển khai Nghị quyết 42/2017, các tổ chức tín dụng cũng đã nhiều lần chia sẻ những vướng mắc. Cụ thể như:
Thứ nhất, sự vào cuộc, phối kết hợp của các cơ quan chức năng, địa phương còn chưa kịp thời, chưa đồng bộ và nhất quán, dẫn đến quá trình thực thi Nghị quyết gặp không ít khó khăn.
Thứ hai, còn nhiều vướng mắc trong xử lý tài sản bảo đảm liên quan đến quyền thu giữ tài sản bảo đảm của tổ chức tín dụng; đồng thời, việc mua, bán, sang tên tài sản bảo đảm là quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất, tài sản gắn liền với đất hình thành trong tương lai. Bên cạnh đó là vướng mắc về thực hiện thứ tự ưu tiên thanh toán khi xử lý tài sản bảo đảm và việc nộp thuế chuyển nhượng tài sản bảo đảm; hay như việc thiếu thông tin về hiện trạng tài sản bảo đảm. Đặc biệt là khó khăn, vướng mắc liên quan đến việc hoàn trả tài sản bảo đảm là vật chứng trong vụ án hình sự.
Thứ ba, khâu định giá, thẩm định giá khoản nợ và tài sản bảo đảm còn nhiều khó khăn.
Thứ tư, số lượng hồ sơ được áp dụng theo thủ tục rút gọn rất hạn chế. Trên thực tế, chỉ cần bên vay không thống nhất với tổ chức tín dụng về dư nợ hoặc người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan vắng mặt hay từ chối thực hiện nghĩa vụ bảo đảm… thì tòa án sẽ không áp dụng thủ tục rút gọn.
Thứ năm, Việt Nam vẫn còn thiếu vắng một thị trường mua bán nợ chính thức thực sự.
“Việc luật hóa Nghị quyết 42 sẽ góp phần quan trọng giải quyết những vướng mắc lớn nêu trên. Đồng thời, nợ xấu là vấn đề luôn hiện hữu của ngành ngân hàng và có xu hướng gia tăng. Do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, tỷ lệ nợ xấu nội bảng và nợ xấu gộp sau khi suy giảm liên tục từ năm 2016 thì đến cuối năm 2021 đã tăng mạnh, quay lại mức gần tương đương với giai đoạn đầu triển khai Nghị quyết 42. Quy mô nợ xấu cũng sẽ ngày càng gia tăng khi quy mô tín dụng của hệ thống các tổ chức tín dụng cũng ngày một tăng lên”, ông Lực nhận định.
Theo ông Lực, việc luật hóa xử lý nợ xấu cũng góp phần hoàn thiện, tăng hiệu lực, hiệu quả của công tác thể chế, một trong ba đột phá chiến lược tiếp tục được Đại hội Đảng XIII lựa chọn, thông qua.
TS. Hiếu nhấn mạnh: “Kéo dài thời hạn Nghị quyết 42 là phù hợp để có thêm thời gian rà soát, chuẩn bị các kịch bản cho dự thảo Luật Xử lý nợ xấu, cũng như từng bước tháo gỡ các vướng mắc còn tồn tại của Nghị quyết 42. Tất cả hướng đến mục tiêu cao nhất là xây dựng Luật Xử lý nợ xấu theo hướng phù hợp với thị trường và thông lệ quốc tế”.
