Sau hơn một thập kỷ vận hành trong “vùng xám” pháp lý, ngày 1/1/2026 sẽ trở thành “ngày nền móng” lịch sử của thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam. Đây không chỉ là cột mốc chấm dứt kỷ nguyên thả nổi dòng tiền hàng trăm tỷ USD, mà còn là thời điểm Việt Nam chính thức xây dựng hệ thống “đập thủy điện” pháp lý: vừa hút nguồn lực từ nước ngoài, vừa nắn dòng tiền của hàng triệu người dân Việt đang phiêu lưu đầy rủi ro ở nước ngoài về quê hương, vừa ngăn “chảy máu” tiền tệ vượt biên, khơi thông nguồn lực kỹ thuật số khổng lồ này đổ vào nền kinh tế thực.
Những con số biết nói
Nhìn lại chặng đường tiền mã hóa Việt Nam, có thể thấy, người Việt tham gia thị trường crypto (tiền điện tử/tiền mã hóa) chỉ mới nhen nhóm khoảng năm 2013, tức mới 12 năm, chưa bằng một nửa thời gian thị trường chứng khoán (25 năm).
Nhưng theo báo cáo của Chainalysis (công ty phân tích blockchain hàng đầu thế giới, trụ sở tại Mỹ), nhiều năm qua, dòng tài sản mã hóa vào Việt Nam tăng với tốc độ chóng mặt.
Cụ thể, nếu như giai đoạn đầu, dòng tài sản mã hóa vào Việt Nam ở mức 100 tỷ USD, thì tới năm 2023, trong vòng 12 tháng đã lên đến 120 tỷ USD. Chainalysis cũng ước tính, tổng lợi nhuận của các nhà đầu tư tài sản mã hóa toàn cầu là 37,6 tỷ USD năm 2023, trong đó Việt Nam đứng thứ 3 với khoảng 1,2 tỷ USD lợi nhuận.
Trong cùng thời gian đó, dòng vốn nước ngoài đầu tư vào Việt Nam là 25 tỷ USD, chỉ bằng khoảng 1/5 so với dòng tài sản mã hóa.
Năm 2025, giá trị giao dịch tiền số on-chain tại Việt Nam ước tính đạt 220-230 tỷ USD (tương đương khoảng 6 triệu ngàn tỷ đồng) trong giai đoạn tháng từ tháng 7/2024 đến tháng 6/2025, tăng trưởng 55% so với cùng kỳ năm trước. Trung bình mỗi ngày có khoảng 600 triệu USD (gần 16.300 tỷ đồng) tiền số được giao dịch. Hoạt động giao dịch đa dạng, bao gồm cả giao dịch trên sàn tập trung (CEX) và phi tập trung (DeFi).
Theo Chainalysis, dòng tiền giao dịch tại Việt Nam hiện xếp thứ ba trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương (APAC) và chiếm gần 10% tổng giá trị giao dịch tiền số on-chain của khu vực này.
Việt Nam có khoảng 17-21 triệu người tham gia đầu tư tài sản mã hóa, tương đương 17-20% dân số cả nước. Doanh số quay vòng đạt tới 220 tỷ USD của người Việt trên thị trường crypto cũng gấp hơn 6 lần vốn đầu tư FDI vào Việt Nam trong 11 tháng của năm 2025 (tổng giá trị đăng ký đạt 33,69 tỷ USD).
Số liệu của Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) và nền tảng phân tích Chainalysis cho thấy, chỉ với 17-18 triệu người Việt sở hữu tiền mã hóa đã gần gấp đôi số lượng tài khoản chứng khoán hiện có.
Nghịch lý là, trong khi thị trường chứng khoán năm 2025 có những phiên giao dịch “tỷ đô” đã được coi là bùng nổ, thì trung bình mỗi ngày có hơn 600 triệu USD (khoảng 16.300 tỷ đồng) tài sản số lại được người Việt giao dịch âm thầm. Đáng nói hơn, thị trường chứng khoán Việt Nam đã có 25 tuổi đời, còn người Việt tham gia thị trường crypto chỉ mới khoảng 12 năm, chưa bằng một nửa thời gian. Tổng giá trị giao dịch 220 tỷ USD, tăng trưởng 55% so với năm trước, cho thấy sức hút của tiền ảo đang “át vía” các kênh đầu tư truyền thống và tiền số đã ăn sâu vào hoạt động tài chính hàng ngày của người dân Việt.
“Chảy máu” nguồn lực
Trao đổi với chúng tôi, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, thực trạng trên chính là “chảy máu quốc lực”. Bởi dòng vốn của người dân Việt khi rời khỏi tài khoản ngân hàng không đi vào sản xuất, không xây dựng nhà máy, mà biến thành các token - những dãy mã số nằm trên máy chủ nước ngoài. Một khi tiền đã biến thành mã số, nó chính thức nằm ngoài vòng kiểm soát của Nhà nước, tạo nên một nền kinh tế “bóng ma” vận hành song song với nền kinh tế thực.
Đồng tình với góc nhìn này, TS. Trần Quý, Viện trưởng Viện Phát triển kinh tế số Việt Nam cho rằng, con số 100 tỷ USD giá trị tài sản và dòng vốn luân chuyển 220 tỷ USD khẳng định Việt Nam là một “cường quốc” về tài sản số.
Đây là nguồn lực khổng lồ, nếu được chính thức hóa sẽ không chỉ tạo nguồn thu thuế lớn, mà còn là động lực thúc đẩy kinh tế số, biến Việt Nam thành trung tâm tài chính công nghệ của khu vực. Nhưng việc để khoảng trống pháp lý khiến dòng tiền trong dân âm thầm “chảy” vào các sàn quốc tế, bị “giam” trong các tài sản ảo đầy rủi ro và không tạo ra giá trị thặng dư cho nền kinh tế quốc gia, thì “chảy máu ngoại tệ” là hoàn toàn có cơ sở khoa học.
“Dòng tiền thông minh luôn tìm đến nơi có thanh khoản và tỷ suất sinh lời cao. Việc hàng tỷ USD chảy vào túi các nền tảng nước ngoài trong khi doanh nghiệp nội “đói vốn” là một sự lãng phí tài nguyên quốc gia nghiêm trọng”, TS. Trần Quý nói.
Căn nguyên gốc rễ cũng bởi suốt cả thập kỷ qua, do “vùng xám” pháp lý, nhà đầu tư Việt thiếu các kênh đầu tư số hấp dẫn trong nước, trong khi tài sản mã hóa đã là xu hướng tất yếu của thế giới.
Thất thoát nguồn thu thuế và dịch vụ
Luật sư Đào Tiến Phong, Giám đốc Hãng luật Investpush, chuyên gia tư vấn pháp lý cho thị trường tiền điện tử, blockchain, đầu tư nước ngoài và các vấn đề liên quan đến công nghệ tài chính (fintech) lại có góc nhìn khác về vấn đề “chảy máu ngoại tệ”.
Ông Phong phân tích, việc “chuyển tài sản ra nước ngoài” và việc “nắm giữ tài sản số thông qua nền tảng nước ngoài” không hoàn toàn giống nhau. Người Việt đầu tư vào tài sản mã hóa, cho dù đang dùng ví quốc tế hay sàn giao dịch nước ngoài, không có nghĩa là tiền hay tài sản đó đã bị thất thoát khỏi tầm kiểm soát. Các tài sản này vẫn được người Việt quản lý trực tiếp trong ví cá nhân hay ví sàn. Nó vẫn là tài sản của người Việt, chỉ khác là đang nằm trên hạ tầng công nghệ không thuộc Việt Nam mà thôi.
Dù vậy, ông Phong và nhiều chuyên gia đều đồng thuận, chúng ta đã để thất thoát nguồn thu thuế và dịch vụ. Trong khi mỗi giao dịch chứng khoán, bất động sản hay thậm chí là một đơn hàng thương mại điện tử vài chục ngàn đồng đều được quản lý và đóng thuế, thì tổng giao dịch tiền mã hóa trị giá cả trăm tỷ USD mỗi năm lại nằm ngoài “lưới” thuế do khoảng trống pháp lý, nằm ngoài mọi sự kiểm soát của Ngân hàng Nhà nước và ngành thuế.
“Hãy làm bài toán, với 220 tỷ USD giao dịch tiền mã hóa, nếu chỉ áp mức thuế suất cực thấp là 0,1% trên giá trị giao dịch - tương đương chứng khoán, ngân sách quốc gia mỗi năm đã có thêm ít nhất 5.800 tỷ đồng”, ông Phong dẫn chứng.
Có thể thấy, sự tồn tại của “vùng trắng” pháp lý thời gian qua không chỉ gây thất thu ngân sách ngàn tỷ đồng, mà còn tạo ra sự bất công trong nghĩa vụ thuế giữa các lĩnh vực kinh tế, đồng thời tiềm ẩn rủi ro lớn về an ninh tài chính, nguy cơ rửa tiền và các bất ổn xã hội.
Điểm rơi vàng” để bảo vệ nhà đầu tư và huy động nguồn lực số
- TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV
Việt Nam cần hàng trăm tỷ USD mỗi năm cho đầu tư phát triển. Với khoảng 21 triệu nhà đầu tư tài sản mã hóa, doanh số quay vòng 220 tỷ USD là con số khổng lồ so với quy mô nền kinh tế.
Việt Nam thường xuyên nằm trong top 3-4 thế giới về tỷ lệ người tham gia thị trường tài sản mã hóa (khoảng 21% dân số), chỉ sau Hàn Quốc.
Tuy nhiên, rủi ro mất tiền và thiếu cơ chế bảo vệ khiến không ít nhà đầu tư trắng tay mà không biết kêu ai. Ngoài ra, nguồn thuế từ các giao dịch này đang chảy ra nước ngoài, trong khi Việt Nam lại gánh rủi ro quản lý. Chính vì thế, Nghị quyết 05/2025/NQ-CP của Chính phủ về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa được coi là “điểm rơi vàng” - vừa đảm bảo an toàn cho hàng chục triệu nhà đầu tư, vừa giúp Nhà nước huy động nguồn lực tài chính khổng lồ.
Hợp pháp hóa tài sản mã hóa, “neo” dòng tiền về Việt Nam
- Luật sư Đào Tiến Phong, Giám đốc Hãng luật Investpush
Luật Công nghiệp công nghệ số chính thức công nhận tài sản mã hóa từ ngày 1/1/2026 là một loại tài sản hợp pháp, là bước đi lớn, rất tích cực. Việc thí điểm 5 sàn giao dịch và yêu cầu nhà đầu tư trong nước khi mua bán tài sản mã hóa phải thông qua các sàn này sẽ đem lại sự an toàn hơn rất nhiều cho nhà đầu tư. Đây là giải pháp cần thiết để tạo ra môi trường đầu tư minh bạch, có kiểm soát và giảm thiểu rủi ro. Tôi tin rằng, khi đã có sàn giao dịch tại Việt Nam được cấp phép, người dùng sẽ sẵn sàng dịch chuyển tài sản về Việt Nam cho an toàn.
Nói đơn giản, “chơi” ở sàn Việt Nam, có sự cố còn bắt đền được. Điều quan trọng là các sàn phải chứng minh được sự minh bạch, đa dạng cặp tiền, tính thanh khoản cao và an toàn về mặt kỹ thuật thì sẽ tha hồ “vùng vẫy” trong thị trường gần 20 triệu người chơi có sẵn này.
(Còn tiếp)